در این قطعنامه مهلت دو‌ماهه‌ای تعیین شده که در صورت اجرا نشدن قطعنامه تحریم‌های دیگری علیه ایران اعمال خواهد شد.
کارشناسان، اعمال تحریم‌های کالایی را از جمله گزینه‌های مد نظر کشورهای غربی برای اعمال فشار و توقف فعالیت‌های هسته‌ای ایران می‌دانند. این در حالی است که تجربه پیشین اعمال چنین تحریم‌هایی بر ضد کشورمان نشان می‌دهد این شیوه قادر نبوده است آمریکا و کشورهای غربی را به اهداف خود از اعمال این روش‌ها برساند. از سوی دیگر در ماههای اخیر شرکت‌های برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در انجام مبادلات تجاری تولیدکنندگان ایرانی را با مشکلاتی مواجه کرده‌اند.
از سوی دیگر نوسان قیمت و عرضه برخی کالاهای اساسی با وجود اقدامات دولت برای تنظیم بازار طی ماههای گذشته همچنان ادامه دارد و به دلیل طولانی‌شدن روند تصمیم‌گیری در مورد قیمت نان نیز این اصلی‌ترین ماده غذایی در سبد خانوار با نوسانات کمی و کیفی و قیمت روبه‌رو است.
این در حالی است که گرچه وزارت بازرگانی برنامه طولانی‌مدتی را برای ساماندهی تولید و عرضه نان در نظر دارد اما در ماههای گذشته اقدام اتحادیه نانوایان تهران برای افزایش قیمت نان که گفته می‌شد با هماهنگی وزارت بازرگانی صورت گرفته با مخالفت این وزارتخانه مواجه شد و استعفای رئیس اتحادیه نیز در این چارچوب قلمداد می‌شود.
با وجود انجام بررسی‌های کارشناسی در مورد قیمت نان در سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و ارسال نتایج این بررسی‌های کارشناسی به دفتر وزارتی وزارت بازرگانی، هنوز هیچ تصمیمی در این زمینه اتخاذ نشده و بعید به نظر نمی‌رسد این وزارتخانه در سال جاری در مورد قیمت نان تصمیم‌گیری نماید.
همچنین با توجه به روند افزایش قیمت برخی کالاها در ماههای گذشته و نگرانی از تداوم و تشدید این روند در روزهای پایانی سال که افزایش تقاضا برای برخی کالاها مانند میوه و مرکبات بیشتر است، به نظر می‌رسد چاره‌اندیشی برای تنظیم بازار کالاها در شب عید، ضروری است.
گرچه تجربه سال گذشته وزارت بازرگانی در تنظیم بازار میوه و مرکبات شب عید رضایت مردم را به همراه داشته است اما نوسان قیمت کالاها در ماه مبارک رمضان با وجود بهره‌گیری وزارت بازرگانی از اصناف در تنظیم بازار، ضرورت برنامه‌ریزی برای خرید و ذخیره‌سازی کالاهای مورد نیاز مردم در روزهای پایانی سال را گوشزد می‌نماید.
برای اطلاع از روند اقدامات وزارت بازرگانی در زمینه مقابله با این اقدامات، آخرین وضعیت تنظیم بازار نان و برنامه‌های این وزارتخانه برای کنترل بازار روزهای پایانی سال با محمد صادق مفتح، معاون بازرگانی داخلی وزارت بازرگانی گفت‌وگو کرده‌ایم که در پی می‌آید.
- موضع وزارت بازرگانی در زمینه اقدامات برخی کشورهای عربی برای جلوگیری از ارسال کالاهای واسطه‌ای به بنادر جنوب کشورمان با نام خلیج فارس چیست؟
این موضوع بیشتر به حوزه سازمان توسعه تجارت مربوط است اما تا آنجا که به مبحث تأمین و توزیع کالا و بازرگانی داخلی این وزارتخانه مرتبط است این‌گونه اقدامات هیچ تأثیری در تأمین و خرید کالا در کشور نداشته است چرا برای تأمین کالاهای مورد نیاز کشور تکیه‌ای بر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نداشته‌ایم و وزارت بازرگانی برای تأمین این نیازها با شرکت‌های بزرگ چندملیتی کار می‌کند و این‌گونه مسایل هیچ خللی در این روند نداشته است.
از سوی دیگر در متن قطعنامه شورای امنیت نیز این‌گونه مباحث مورد توجه قرار نگرفته است. اگر برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس چنین اقداماتی را به‌عمل می‌آورند نیز سازمان توسعه تجارت نسبت به برقراری روابط تجاری متناسب با این رفتارها اقدام خواهد کرد.
- با این روند قطعنامه اخیر شورای امنیت چه تأثیری بر اقتصاد کشورمان خواهد داشت؟
این قطعنامه خیلی روشن است و در متن منتشر شده نیز هیچ موضوعی در زمینه تحریم کالایی مطرح نشده است و صرفاً تحریم در زمینه آن‌دسته از اقلامی مطرح است که توان هسته‌ای و موشک‌های دوربرد ایران را افزایش می‌دهد و در زمینه تحریم کالایی بحثی نشده است.
از سوی دیگر باید توجه کرد که در اقتصاد شبکه‌ای کنونی که در جهان حاکم است شرایط به‌گونه‌ای نیست که بتوان تحریم کالایی را علیه کشوری مطرح و عملیاتی کرد. اعمال تحریم‌های کالایی طولانی مدت 12 ساله در عراق نمونه‌ای از ناکارآمدی این شیوه برخورد است. معتقدم اعمال تحریم‌های کالایی در اقتصاد کنونی دنیا امکان‌پذیر نبوده و حتی کشورهای غربی نیز در اعمال تحریم به دلیل فعالیت‌های هسته‌ای ایران چنین ادعایی را عنوان نکرده و این بحث مطرح نشده است.
- آیا معتقدید حتی با پایان مهلت اعلام شده نیز تحریم کالایی ایران مورد توجه قرار نخواهد گرفت؟
معتقدم به هیچ عنوان بحث تحریم کالایی ایران مطرح نبوده و این موضوع اصلاً شدنی هم نیست و کشورهای معارض نیز این مساله را می‌دانند. تجربه تحریم‌های کالایی در عراق نشان داده است که با وجود اجماع و عزم جهانی برای اعمال این‌گونه تحریمها در این کشور، موضوع تحریم کالایی به هیچ عنوان در عراق عملیاتی نشد.
این در حالی است که اعمال این‌چنین شیوه‌هایی در مورد ایران به دلیل وجود جناح‌بندی‌های ویژه در سطح جهان و توجه به این‌که اکنون بخش عمده‌ای از کشورهای عضو شورای امنیت با اعمال تحریم علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران مخالف هستند این احتمال بسیار ضعیف است و حتی قطعنامه نیم‌بند کنونی علیه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران با گذشت بیش از 3 سال از لابی سنگین آمریکا و کشورهای اروپایی با حداقل محذورات به تصویب رسیده است. با این روند معتقدم حتی اجماع بین‌المللی برای اعمال تحریم‌های کالایی علیه ایران وجود ندارد.
- در بعد داخلی وزارت بازرگانی چه اقداماتی برای تأمین ذخیره مطمئن کالاهای اساسی انجام داده است، وضعیت ذخیره‌سازی این کالاها چگونه است؟
اکنون در زمینه ذخایر کالاهای استراتژیک و اساسی، یکی از مطمئن‌ترین ذخایر کشور طی 10 سال گذشته را در اختیار داریم به نحوی که در حال حاضر ذخایر بسیار بزرگی در زمینه کالاهای اساسی در کشور وجود دارد که طی سال‌های گذشته، این ذخایر بی‌سابقه بوده است، تدابیر لازم در این زمینه اندیشیده‌ایم و هیچ نگرانی در زمینه تأمین کالاهای اساسی مورد نیاز کشور وجود ندارد.
گرچه اطمینان داریم که بحثی در زمینه تحریم کالایی ایران وجود ندارد اما دولت موظف است کوچکترین احتمالات را در این زمینه در نظر گیرد و تمهیدات لازم را برای ذخیره‌سازی کلیه کالاهای اساسی اندیشیده‌ایم. از سوی دیگر اکنون وابستگی کشورمان به واردات کالاهای اساسی بسیار کم بوده و در تولید اکثر کالاهای اساسی در کشور به خودکفایی رسیده‌ایم.
در زمینه گندم به عنوان مهمترین کالای اساسی به خودکفایی رسیده‌ایم و اکنون بحث صادرات این محصول مطرح است.
همچنین در حال حاضر بخش عمده برنج مورد نیاز کشور در داخل تولید می‌شود. در زمینه شکر نیز امکان تأمین نیازهای ضروری این کالا بدون در نظر گرفتن نیازهای لوکس مانند شیرینی و شکلات در کشور وجود دارد و در سایر کالاها نیز وضعیت مطلوب است.
همچنین در زمینه تولید شیر و لبنیات، سیمان، فولاد و بسیاری دیگر از کالاها با اقداماتی که طی سال‌های دو دهه بعد از انقلاب در کشورمان صورت گرفته است وابستگی کشور به واردات این قبیل کالاها به صفر رسیده است.
از سالها پیش هیچ‌گونه واردات گوشت، مرغ و تخم‌مرغ و انواع لبنیات را شاهد نبوده، بلکه به صادر کننده برخی از این کالاها تبدیل شده‌ایم، به نحوی که اکنون صادرات شیر خشک، پنیر و مواد لبنی، مرغ و تخم‌مرغ، سیب زمینی و پیاز و حبوبات را شاهد هستیم و در بخش اعظم کالاهای اساسی مورد نیاز مردم به خودکفایی رسیده‌ایم و در عین این‌که احتمال اعمال تحریم‌های کالایی علیه کشورمان را در حد صفر می‌دانیم اما از آنجا که کشوری هستیم که با سرمایهگذاریهای انجام شده به درصد بالایی از خودکفایی رسیده‌ایم هیچ نگرانی در زمینه اعمال این تحریمها بر ضد کشورمان نداریم.
- آیا اعمال تحریم‌های احتمالی، در زمینه کالاهای واسطه‌ای مشکلاتی را در تولید کالاهای صنعتی ایجاد نمی‌کند؟
در زمینه صنعت نیز می‌توان صنایع کشور را به صنایع ضروری و صنایعی که کمتر ضروری هستند، تقسیم کرد، در مورد صنایع ضروری نیز با سرمایهگذاریهای انجام شده کاملاً به خودکفایی رسیده‌ایم.
ممکن است در صنایعی مانند خودروسازی یا برخی دیگر از صنایع کمتر ضروری وابستگی به واردات برخی قطعات داشته باشیم که در این زمینه نیز نگران اعمال تحریم‌های احتمالی نیستیم. از جمله تمهیداتی که وزارت بازرگانی برای مقابله با تحریمها حتی با احتمال خیلی کم مورد توجه قرار داده است حرکت به سمت تأمین کالاهای مورد نیاز از کشورهایی است که کمتر تابع سیاست‌های کشورهای غربی و آمریکا هستند نه به دلیل اعمال این‌گونه تحریمها، بلکه سیاست دولت و وزارت بازرگانی حرکت به سمت روابط تجاری و انتخاب شرکای بازرگانی ایران از بین کشورهایی است که در عرصه بین‌المللی روابط دوستانه‌ای با کشورمان دارند.
در این راستا برنامه‌ریزی و رایزنی‌های لازم صورت گرفته و همچنان در حال پیگیری هستیم تا نیازهای کشور را به سمت واردات و صادرات کالا با کشورهای مذکور سوق دهیم.
- تصمیم‌گیری و اعلام نرخ جدید نان در وزارت بازرگانی در چه مرحله‌ای است؟
در زمینه اعلام نرخ جدید نان سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان وظیفه انجام بررسی‌های لازم را بر عهده داشته و ریاست کارگروهی که در این زمینه تشکیل شده بر عهده این سازمان است. بر این اساس معاونت بازرگانی داخلی وزارت بازرگانی مسئولیتی را بر عهده ندارد.
- سازمان حمایت اعلام کرده نتایج بررسی‌های خود در زمینه قیمت نان را حدود 2 ماه پیش به دفتر وزارتی وزارت بازرگانی ارایه کرده است، علت زمان‌بر شدن روند تصمیم‌گیری در این زمینه چیست؟
باید این موضوع را از دفتر وزارتی وزارت بازرگانی پیگیری کرد و در این زمینه معاونت بازرگانی داخلی وظیفه‌ای بر عهده ندارد و در جریان این بحث نیستم.
- پیش از این وزیر بازرگانی از طرح درازمدت این وزارتخانه برای ساماندهی وضعیت تولید و عرضه نان خبر داده بود. آیا با این روند مشکل نرخ جدید نان تا پیش از پایان سال مرتفع خواهد شد؟
وزارت بازرگانی، سال 86 را سال صنعتی کردن تولید نان دانسته و برنامه‌های راهبردی خود را در این زمینه اعلام کرده‌ایم. همچنین تبصره‌ای را در چارچوب لایحه بودجه سال 86 پیشنهاد کرده‌ایم تا تسهیلات لازم در اختیار متقاضیان احداث نانوایی‌های جدید قرار گیرد.
بنابراین وزارت بازرگانی در ادامه روند اقدامات یک‌ساله خود، حلقه تکمیلی ساماندهی وضعیت نان را بحث صنعتی کردن تولید نان دانسته و تحقق این امر را در سال آینده پیگیری می‌کند تا این پروسه تکمیل شود.
این اقدامات در چارچوب طرح ساماندهی گندم، آرد و نان بوده و تا پایان سال 85 اقدامات اساسی و زیربنایی در زمینه خارج کردن خرید گندم و تولید آرد از دست دولت و خصوصی‌سازی خرید این محصولات صورت گرفته است. بر این اساس برداشتن انحصار دولت در چرخه تهیه، تولید و خرید گندم و آرد، سیلو‌سازی، تشویق بخش خصوصی و ایجاد نهضت سیلو‌سازی در کشور، آزاد کردن آرد صنفی و صنعتی و بهبود سیستم توزیع آرد از جمله اقدامات انجام شده برای ساماندهی وضعیت نان در سال جاری بوده که در راستای این طرح صورت گرفته است و حلقه نهایی انجام این کار ساماندهی تولید نان است که بخش عمده آن به تولید نان صنعتی برمی‌گردد و در سال 86 که سال تولید نان صنعتی اعلام شده، پیگیری خواهد شد.
- به نظر می‌رسد طولانی شدن فرآیند تصمیم‌گیری در مورد نان کاهش کمی و کیفی و نابسامانی قیمت این محصول را به همراه داشته است. علت ضعف نظارت در این موارد چیست؟
نظارت بر بازار تولید و عرضه نان بی‌ضابطه نبوده و به روال گذشته بازرسی لازم در این زمینه صورت می‌گیرد. برای نظارت بر تولید و عرضه نان سیستم نظارتی خاص آن وجود داشته و تعزیرات آرد و نان این مسئولیت را بر عهده داشته و با ابزار و قانون خاص خود در این زمینه در سراسر کشور اعمال نظارت می‌کند. در استانها نیز زیر نظر استانداری‌ها و فرمانداری‌‌ها نظارت لازم اعمال شده و به تخلفات رسیدگی می‌شود.
- علت استعفای رئیس اتحادیه نانوایان، تأخیر در اعلام نرخ جدید نان از سوی وزارت بازرگانی عنوان شده. ارزیابی شما چیست و انتخابات جدید چه زمانی برگزار می‌شود؟
از مدت‌ها پیش رئیس اتحادیه نانوایان به دلیل کسالت و وضعیت جسمانی در محل کار خود حضور نمی‌یافت و عملاً بستری بود. بر این اساس استعفای وی به دلیل بیماری بوده و ارتباطی با مباحث مطرح در زمینه قیمت‌گذاری نان ندارد.
همچنین تعویق در برگزاری انتخابات اتحادیه نانوایان نیز ناشی از هم‌زمانی انتخابات این اتحادیه با انتخابات شورای اصناف بوده است و این موضوع منحصر به انتخابات اتحادیه نانوایان تهران نبوده و به دلیل این هم‌زمانی انتخابات چندین اتحادیه در سراسر کشور به تعویق افتاده است. این انتخابات تا دو ماه آینده و در مهلت قانونی مقرر و طبق روال قانونی برگزار خواهد شد.
- در چارچوب سیاست‌های تنظیم بازار، وزارت بازرگانی چه برنامه‌ای برای تأمین کالاهای مورد نیاز مردم در روزهای پایانی سال دارد؟
وزارت بازرگانی همانند سال گذشته و ایام ماه مبارک رمضان برنامه‌ریزی ویژه‌ای را برای تنظیم بازار کالاهای مورد نیاز مردم در روزهای پایانی سال و ایام شب عید انجام و سیاست خاصی را در نظر گرفته است که با نزدیک شدن به این ایام توضیحات بیشتری را در این زمینه ارایه خواهیم کرد اما از آنجا که در روزهای پایانی سال به دلیل افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات، دلال‌بازی برخی افراد سودجو نیز بیشتر می‌شود در این چارچوب تلاش می‌کنیم تا با کاهش نوسانات قیمت و عرضه کالاها از نابسامانی بازار شب عید کالاهایی که با افزایش تقاضای بیشتری همراه است، جلوگیری کنیم.
وجود پتانسیل‌های بسیار در حدود 2 میلیون واحد صنفی کشور موضوعی است که وزارت بازرگانی از آن برای تنظیم بازار شب عید بهره خواهد گرفت. همان‌طور که در ایام ماه مبارک رمضان نیز مشاهده شد سیاست راهبردی وزارت بازرگانی آن است که در تمام برنامه‌ریزی‌های تنظیم بازار اعم از تأمین، توزیع و ذخیره‌سازی کالا، اصناف نقش جدی و اساسی را برعهده خواهند داشت؛ بر این اساس در تنظیم بازار شب عید نیز اصناف نقش محوری و کلیدی را بر عهده خواهند داشت. تلاش می‌کنیم تا اصناف بیش از نیمی از کار تنظیم بازار را برعهده گیرند.
وزارت بازرگانی با هدایت و برنامه‌ریزی وظیفه تنظیم بازار، خرید و ذخیره‌سازی میوه و مرکبات و برگزاری نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا در روزهای پایانی سال را به واحدهای صنفی واگذار خواهد کرد. معتقدیم با کاهش فاصله تولید و مصرف کالاها و حذف واسطه‌های غیرضرور می‌توان نوسانات قیمت و عرضه کالاها را کاهش داد.