هرچند این موضوع در دوره دولت‌های نهم و دهم شدت بیشتری داشته اما کیست که نداند تحریمها ماهیت سیاسی دارند و دشمنی غرب و آمریکا با نظام جمهوری اسلامی است. موضوع تحریمها و نگرش دستگاه دیپلماسی کشورمان به این موضوع را با رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان به گفت‌‌وگو نشستیم.
- آمریکا، انگلیس و کانادا تحریم‌های جدیدی را علیه ایران اعمال کرده‌اند. نظر شما چیست؟
بحث تحریم، به بهانه فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز کشورمان در حال انجام است و از آنجایی که ما معتقدیم کشورهایی که عضو معاهده NPT هستند تا جایی که دلیلی که نشان‌‌دهنده انحراف فعالیت‌های آنها از اقدامات صلح‌آمیز به‌دست نیامده باشد اصولا نباید با فشارهای سیاسی آنها را تحت تحریمها و قطعنامه‌های غیرقانونی قرار دهند،کشور ما فعالیت‌های هسته‌ای خودش را زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام می‌دهد و بیشترین همکاری را با آژانس در بازرسی‌ها داشته و کاملا در چارچوب حقوق ملی و منافع کشورمان از این دانش در جهت اهداف صلح‌آمیز بهره‌مند می‌شود، بنابراین اصولا ما اقدامات تنبیهی کشورهایی که سعی می‌کنند نقطه‌نظرات خودشان را به کشورهای مستقل تحمیل کنند، نمی‌پذیریم و معتقدیم که این اقدامات جنبه سیاسی دارد و دلیل حقوقی یا منطقی که دخالت شورای امنیت یا کشورهایی که حتی جدای از سازمان ملل و شورای امنیت اقدامات یکجانبه انجام می‌دهند را توجیه کند وجود ندارد. ضمن اینکه اشاره‌کردن به وجود تحریمها در 30 سال گذشته برای همه این نکته را تداعی می‌کند در زمانی که ما فعالیت‌های هسته‌ای هم نداشتیم تحریمها علیه ملت ما اعمال می‌شد و این خود سیاسی بودن و بهانه‌گیری غرب را به اثبات می‌رساند.
- اخیرا انگلیس اعلام کرده هدف تحریم‌های جدید، دانشمندان ایرانی هستند و روند تحریمها نیز گویای همین نکته است که غرب از تحریم‌های سخت و اقتصادی به تحریم مقامات و سپس دانشمندان کشورمان روی آورده است. این تغییر مسیر چه پیامی می‌تواند داشته باشد؟
در دنیای امروز افکار عمومی نمی‌پذیرد که دسترسی به علوم پیشرفته و دانش روز را به صورت انحصاری فقط برای تعداد معدودی از کشورها قائل باشیم و وسیله استعمار کشورها را همین دانش پیشرفته قرار دهیم. افکار عمومی دنیا به دنبال داشتن جهانی پیشرفته و همراه با توسعه، جهانی سرشار از عدالت و عدم‌تبعیض است. چند کشور که در زمینه‌های مختلف متهم به سوءاستفاده از دانش‌های پیشرفته از جمله در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای بوده‌اند و اقدامات فراوانی را در به‌کارگیری سلاح‌های هسته‌ای داشته‌اند یا تلاش کرده‌اند تا از این دانش برای جنبه‌های نظامی و کشتار جمعی بهره‌مند شوند، حق ندارند خودشان را به‌عنوان مرجع تصمیم‌گیرنده و مانعی برای سایر کشورها قرار بدهند و از آنها بخواهند که از این دانش برای توسعه و پیشرفت خودشان و با اهداف صلح‌آمیز استفاده نکنند. اینکه دانشمندان و جوانان کشور ما را می‌خواهند از دسترسی به این علوم یا تحصیل در رشته‌های مورد نیاز جامعه محروم کنند اقدامی غیراخلاقی است که به‌هیچ‌وجه جامعه مستقل و آگاه آن را تایید نمی‌کند و حتی در کشورهای غربی افکار عمومی اگر به‌خوبی مطلع شوند که مسئولان آنها چه رفتار غیرانسانی‌ای را در رابطه با دانشمندان سایر کشورها انجام می‌دهند، حتما اعتراض خواهند داشت و نسبت به برخورد تبعیض‌آمیز سران این کشورها عکس‌العمل مناسبی نشان خواهند داد.
- یک‌سری از تحریم‌هایی که علیه ایران صورت گرفته براساس قطعنامه‌های سازمان ملل است که ایران نسبت به ماهیت و مبنای آنها اعتراض دارد اما برخی تحریمها نیز ناشی از اقدامات یکجانبه و خودسرانه کشورهایی مانند آمریکاست. اساساً این تحریم‌های فراسازمان مللی چه جایگاه حقوقی‌ای دارند؟
همانگونه که شما هم اشاره کردید، اصل تحریم‌هایی که توسط شورای امنیت سازمان ملل علیه ملت ما به تصویب رسیده است را ما غیرقانونی می‌دانیم و معتقدیم که این یک ظلم به ملت ماست. اما حتی اگر قرار باشد مجموعه‌ای از این قطعنامه‌ها توسط شورای امنیت دنبال شود به‌هیچ‌وجه اقدامات فراقطعنامه‌ای حتی بین خود آنها توجیه ندارد و حتی بین اعضای شورای امنیت این موضوع که این کشورها به‌صورت یکجانبه تلاش می‌کنند نقطه‌نظرات خودشان را به دیگران تحمیل کنند مخالفین جدی دارد. به‌نظر می‌رسد چند کشور در دنیای غرب به رهبری آمریکا به‌دنبال این هستند که حتی از سازمان ملل و مجموعه‌های بین‌المللی موجود به‌عنوان ابزار اعمال سیاست‌های خودشان استفاده کنند و تا آنجایی که امکان دارد با به‌کارگیری روش‌هایی که ظاهری پسندیده‌تر دارد اقدامات خودشان را انجام دهند و هر جا که احساس کنند همین نهادها با آنها همراهی ندارند بدون نگرانی از اینکه رفتار آنها می‌تواند اعتراض جامعه جهانی را به‌دنبال داشته باشد، به‌صورت یکجانبه ایده‌ها و اهداف سیاسی خود را دنبال و به دیگران تحمیل می‌کنند و می‌خواهند بگویند که آنها اراده‌ای فراتر از اراده جامعه جهانی برای خودشان قائل هستند و این حق را به خودشان می‌دهند که منافع ملت‌ها را زیر پا بگذارند تا به اهداف نامشروع خودشان برسند.
- به لحاظ حقوقی این اقدامات فراقطعنامه‌ای قابل پیگیری هستند؟ و اگر قابل پیگیری هستند شما چه اقداماتی در این خصوص انجام داده‌اید؟
ببینید، این چیزی که الان در جهان امروز حاکم شده متأسفانه با اقداماتی که آمریکا و برخی از متحدان غربی آنها دارند انجام می‌دهند دیگر اعتباری برای سازمان‌های بین‌المللی و حقوقی باقی نگذاشته. آنها وقتی حاضر نیستند جنایات جنگی را که به وسیله گزارشگران سازمان ملل تأیید می‌شود و به تصویب سازمان ملل می‌رسد محکوم کنند، وقتی که از عاملان اصلی جنایات جنگی حمایت می‌کنند، وقتی خودشان از ناقضین اصلی حقوق بشر هستند و از رژیم‌های نامشروعی که حقوق بشر را در دنیا نقض می‌کنند حمایت می‌کنند، وقتی با ادعای مبارزه با تروریسم به کشورهای مختلف لشکرکشی می‌کنند و بعد مشخص می‌شود که خودشان از حامیان اصلی گروه‌های تروریستی در دنیا هستند معنای آن این است که از مسیر نهادهای موجود فعلی نمی‌شود ملت‌های مستقل به اهداف و حقوق خودشان برسند. آن چیزی که الان باید انجام داد روشن کردن افکار عمومی دنیا نسبت به پایمال کردن حقوق ملت‌ها توسط چند کشور خاص در غرب است و باید بسیجی در بین افراد مؤثر در افکار عمومی ایجاد کنیم تا در خود همین کشورها و در سطح بین‌الملل مانع از اینگونه اقدامات غیرقانونی و غیرانسانی شوند و اجازه ندهند افرادی به اسم حاکمان این کشورها در جهت خلاف منافع مردم همان کشور و در جهت پایمال کردن منافع ملت‌های مستقل قدم بردارند که تنها نتیجه آن ایجاد نفرت میان ملت‌های آزاده دنیا در قبال عملکرد چنین دولتمردانی است.
- حداقل نتیجه‌ای که این پیگیری‌های حقوقی دارد ثبت در تاریخ و در معرض قضاوت افکار عمومی قرار دادن آن است. آیا از این منظر به موضوع نگریسته می‌شود؟
بله ما تا الان برای اینکه اسناد حقوقی ثبت شده‌ای داشته باشیم، اعتراض‌های رسمی خودمان را در سازمان ملل به ثبت رسانده‌ایم. نامه‌هایی به دبیر کل سازمان ملل ارسال کرده‌ایم و موضوعات را سعی کرده‌ایم به لحاظ حقوقی در نهادهای ذی‌ربط با مجامع بین‌المللی پیگیری کنیم. این کار انجام می‌شود اما باید با توجه به بیداری‌ای که در منطقه ما ایجاد شده و موج آن در حال گسترش به سایر مناطق است، موج گسترده مردم آگاه از اتفاقاتی که در جهان امروز در حال وقوع است باید تبدیل شود به یک جریان جهانی و بین‌المللی که اجازه تکرار اینگونه رفتارهای خلاف حقوق بشر توسط برخی دولتمردان کشورهای غربی به ویژه آمریکا را بگیرد.
- آثار تحریمها چگونه بوده؟
تحریم و محدود کردن حقوق یک ملت حتما خساراتی را هم به دنبال دارد و ما هیچ وقت از اینکه یک کشور یا جریانی به بهانه‌های مختلف ملت ما را محدود کند و فشارهایی را به آنها وارد کنند استقبال نمی‌کنیم. ولی وقتی مردم ما آگاه هستند که اینگونه تحریمها و فشارها به بهانه‌های سیاسی صورت می‌گیرد و هیچ‌گونه مبنای حقوقی و منطقی ندارد برای حفظ استقلال خودشان این بها را می‌پردازند و از این چالش‌ها به عنوان یک فرصت برای رشد و جهش استفاده می‌کنند. قطعا فشار آوردن آمریکایی‌ها و کشورهای متحد آنها به سایر کشورهای دنیا برای آنکه ایجاد مشکل برای ملت ما کنند، ممکن است گرفتاری‌ها و خساراتی را به دنبال داشته باشد اما آنها باید این را بدانند که با این فشارها نمی‌توانند یک ملت بزرگ دارای تاریخ بسیار طولانی که خدمات فراوانی را به جامعه بشریت ارائه کرده متوقف و از حقوق ملی خودشان محروم کرد. این اقدامات با بیداری و تلاش مضاعف ملت ما همراه خواهد بود.
- برخی کارشناسان معتقدند در موضوع تحریمها احتمال سوءاستفاده کشورهایی مانند چین و روسیه و سایر کشورها و شرکت‌های متحد ایران وجود دارد. این موضوع را تأیید می‌کنید؟
به هر حال تحریمها می‌توانند هزینه داشته باشند ولی این هزینه‌ها نباید مانع اهداف اصلی نظام شود. آن چیزی که در چارچوب روابط ما با سایر کشورها مطرح است بحث منافع بلندمدتی است که می‌تواند در رابطه دو جانبه مطرح باشد. کشورهای مختلفی که با ما روابط سیاسی و اقتصادی خوبی دارند حتما در محاسبه سود و زیان خودشان به این نتیجه می‌رسند که همکاری‌های بلندمدت و منافعی که می‌تواند برای ملت‌های دوطرف داشته باشد ارزش بیشتری از این دارد که در مقطعی کوتاه کشوری به فکر منافع بیشتری باشد اما منافع بلندمدت خودش را از دست بدهد.