تاریخ انتشار: ۴ مرداد ۱۳۹۰ - ۰۷:۲۹

رضا کربلایی : ساخت آزادراه تهران- شمال با وعده سفر به مناطق سرسبز شمال ایران در کمتر از 2ساعت نشانه خوبی است برای اینکه بیندیشیم اجرای بدون برنامه و بودجه طرح‌های عمرانی چه پیامدهای منفی اجتماعی و اقتصادی‌ای برای کشور به ارمغان می‌آورد.


‌وقتی دولت اکبر هاشمی‌رفسنجانی در 27تیرماه 1375 یعنی 15سال قبل، مجوز مشارکت نسبت به احداث و بهره‌برداری از آزادراه تهران - چالوس با شرکت احداث و نگهداری آزادراه تهران- شمال ‌وابسته به بنیاد مستضعفان و جانبازان را به وزارت راه و ترابری داد، افزون بر دشواری‌های اجرای این طرح مهم و پرهزینه و نگرانی‌های زیست‌محیطی ناشی از آن، این پرسش مطرح بود که آیا این مهم در تاریخ پیش‌بینی شده افتتاح خواهد شد یا نه؟ چه اینکه آن زمان زدن کلنگ طرح‌های عمرانی بخشی از تاریخ اقتصاد سیاسی ایران شده بود بی‌آنکه توجه شود دست‌کم تأمین منابع مالی این دست طرح‌های عمرانی به ویژه در گذر از دولت‌های آینده مبهم خواهد بود، خاصه اینکه دولت وقت مصوب کرده بود وزارت راه بالغ بر 150هزار میلیارد تومان به قیمت آن موقع، در این طرح هزینه کند تا هم صرف خرید و تملک اراضی مسیر آزادراه شود و هم هزینه‌های ناشی از اجرای این طرح را پوشش دهد.

تأمین این میزان بودجه البته دشوار بود و از این رو قرار شد تا با رعایت مقررات و متناسب با نیازها و پیشرفت تجهیز کارگاه‌های مربوط، ارز لازم در ازای تأمین معادل‌ریالی و پرداخت اختصاص داده شود تا ماشین‌آلات، ‌به خصوص برای حفاری و پوشش تونل‌های طویل و پل‌های دره‌ای بزرگ خریداری شود و برای خرید مصالح و لوازم مورد نیاز برای تأسیسات مکانیک و الکتریکی تهویه تونل‌های بزرگ (‌کندوان و نالون) هم جای نگرانی نباشد. کوتاه اینکه در دولت وقت اجازه انتشار اوراق مشارکت و استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی هم داده شد تا به این ترتیب پای چینی‌ها در آزادراه تهران- شمال باز شود. قرار بر این بود که این آزاد راه ملی 7 سال پس از تصویب دولت، یعنی سال1382 افتتاح شود که نشد.

برگ دیگر در تاریخ پرنوسان ساخت آزادراه تهران- شمال 10مرداد 1384 در دولت محمد خاتمی ورق خورد و این بار به پیشنهاد بانک‌مرکزی و به استناد ماده (85) قانون برنامه سوم، تضمین بازپرداخت تسهیلات اعتباری میان مدت و بلند مدت این آزادراه توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی مجاز اعلام شد بلکه تأمین مالی امور طراحی‌، اجرا و تکمیل کارهای 32کیلومتر اول طرح آزادراه تهران‌- شمال تا سقف مبلغ 220میلیون دلار و بابت تضمین اعتبار صادراتی تسهیلات طرح یادشده تا سقف مبلغ 11میلیون و 885هزار و 280دلار توسط شرکت آزاد راه تهران‌- شمال آسان‌تر شود.

19خرداد 1387 دولت محمود احمدی‌نژاد، به تشکیل کارگروهی رأی داد و اختیارات هیأت وزیران در خصوص آزادراه تهران- شمال را به این کارگروه واگذار کرد. براساس این تصمیم کـارگروهی اختیـارات هیأت وزیران را بر عهده گرفت و وعده راه‌اندازی این شاهراه جدی‌تر شد. چند ماه بعد در 13مهر 1387 دولت وقت بودجه ویژه‌ای در نظر گرفت و معادل ارزی مبلغ 617میلیارد و 198میلیون و 400هزار ریال به‌عنوان پیش‌پرداخت به علاوه معادل ارزی 3هزار و 497میلیارد و 457میلیون و 600ریال تسهیلات به صورت خالص پیش‌بینی کرد تا وزارت راه و ترابری گزارش پیشرفت کار را در مقاطع 6ماهه به معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور ارائه کند.

اکنون امیدها به این زنده است که این میراث بودجه‌خوار تا قبل از دولت یازدهم به فرجام خوش برسد که البته بعید است. به‌نظر می‌رسد دوقلوهای بودجه‌خوار مصلای بزرگ تهران و آزادراه تهران- شمال گزینه‌های خوبی برای آسیب‌شناسی برنامه‌ریزی توسعه ایران و شکست ایده‌پردازی‌های سیاسی در اقتصاد باشند و می‌توانند موضوع پایان‌نامه‌های سال‌های آینده دانشگاه‌ها قرار گیرند. اگر تا سال 1393 نتوانستیم 2ساعته با خودرو از تهران دود گرفته به جنگل‌های مه‌گرفته و ساحل زیبای شمال برویم، زیاد سخت نگیریم این بودجه‌خوار خیلی‌ها را نانوار کرد مخصوصا چینی‌ها که قرار است صنعت نفت ایران را زنده‌تر کنند.