این کتاب با یک فراخوان از اولین روزهای سال 85 شکل گرفت. کتابی 404 صفحه‌ای شامل 235 قطعه شعر و نوحه و مرثیه از نامدارترین شاعران تا گمنام‌ترین مرثیه‌سرایان. نی‌نامه خورشید حاوی اشعاری است از شاعرانی چون علی موسوی گرمارودی، مشفق کاشانی، سیمیندخت وحیدی و البته ابیاتی از عاشورایی‌ترین شاعر کشور، زنده‌یاد دکتر سیدحسن حسینی صاحب کتاب «گنجشک و جبرئیل»
.
فراخوان مجتمع فرهنگی عاشورا برای تهیه «نی‌نامه خورشید» تعداد کثیری از شاعران و مداحان را به ارسال اثر ترغیب کرد که این آثار با انتخاب شاعرانی چون حسین اسرافیلی، محمود تاری، مرتضی امیری اسفندقه، عباس عنقا، بیت‌الله جعفری و سیدشهاب‌الدین موسوی دستچین شد و تبدیل به کتابی گردید که پیش روی علاقه‌مندان اهل بیت(ع) است.
نی‌نامه خورشید که با همت و پیگیری محمد قاسم فروغی جهرمی و حمایت‌های معاونت فرهنگی وزارت ارشاد به مرحله چاپ و انتشار رسیده دارای نقاط قوت فراوانی است که از مهمترین آنها می‌توان به فراگیر بودن آثار اشاره کرد. نکته مهم دیگر، چاپ به موقع و به هنگام کتابی است که ضرورتاً به ایام محرم مربوط می‌شود.
چاپ به‌موقع و وقت‌شناسی در ارائه و توزیع این کتاب از آن جهت قابل تقدیر است که این گونه آثار به دلیل ماهیت حمایتی‌شان فقط تا مرحله چاپ حمایت می‌شوند و کلیه دست‌اندرکارانش پس از چاپ اثر گویا وظیفه‌شان به اتمام می‌رسد. حال آنکه مهمترین وظیفه پدید‌آورندگان کتاب- اعم از مولف، سرمایه‌گذار و ناشر و... - در مرحله توزیع تعریف می‌شود.به نظر می‌رسد «نی‌نامه خورشید» این توفیق را یافته است که حمایت‌کنندگانش او را در مرحله توزیع تنها نگذارند و به مدد حضرت اباعبداللهالحسین(ع) عاقبت به‌خیر شود.
مقدمه‌ای موجز و موثر
برخلاف آنچه در جامعه فرهنگی و هنری ما مرسوم است و بی‌دلیل یا با دلیل به کلام ائمه یا معصومین(ع) تمسک می‌جوید تا یک اراده بی‌مورد را به مخاطب القا کند، در مقدمه «نی‌نامه خورشید» فرازهایی دقیق و عمیق از سخنان رهبر انقلاب عاریت گرفته شده است که علت تامه عزاداری و نوحه‌خوانی و به تبع آن، اهمیت شعر را در نوحه‌ها متذکر می‌شود.
گردآورنده کتاب به خوبی واقف بوده که حتی در استفاده از کلام رهبر انقلاب، رعایت ایجاز را نموده و با انتخاب بخش‌های مربوط به اشعار و مراثی از سخنان حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، مخاطب را به آنچه نیاز دارد، متصل کند. از آنجا که این کتاب دربرگیرنده اشعاری مرتبط با حضرت اباعبداللهالحسین(ع) در کنار نوحه‌هایی برای سالار کربلا و سایر شهدای کربلاست، مولف کتاب، به اهمیت شعر در نوحه‌ها پرداخته و این بخش از کلام رهبر انقلاب را به عنوان مقدمه برگزیده است.
سخنان رهبر انقلاب در مقدمه این کتاب ضمن اهمیت عزاداری و نوحه‌خوانی به تحریفاتی معطوف است که در چند سال اخیر دامن عزاداری‌ها و مرثیه‌خوانی‌ها را گرفته است:
«بنده خیلی متأسفم که بگویم در این سه، چهار سال اخیر، برخی کارها در ارتباط با مراسم عزاداری ماه محرم دیده شده است که دست‌هایی به غلط، آن را در جامعه ما ترویج کرده‌اند. کارهایی را باب می‌کنند و رواج می‌دهند که هر کس ناظر آن باشد، برایش سوال به وجود می‌آید.
امروز روز حاکمیت اسلام و روز جلوه اسلام است. نباید کاری کنیم که آحاد جامعه اسلامی برتر، یعنی جامعه محب اهل بیت علیهم‌السلام که به نام مقدس ولی عصر ارواحنافداه، به نام حسین بن علی علیه‌السلام و به نام امیرالمومنین علیه‌الصلاه و السلام، مفتخرند، در نظر مسلمانان و غیرمسلمانان عالم، به عنوان یک گروه آدم‌های خرافی بی‌منطق معرفی شوند.
از سخنان حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که در مقدمه کتاب آمده و در کنار پرهیز از تحریفات و خواندن مسائل سطحی و دون شأن شهدای کربلاست، توجه‌دادن به اهمیت اشعار و مدایح زیبا و هنرمندانه و منطبق با احادیث معتبر است:
اینکه فرمودند: «من قال فینا شعراً و بکی أو أبکی وجب له الجنه»- کسی شعری درباره ما بگوید و چشمی را بگریاند، بهشت بر او واجب می‌شود- معنایش چیست؟ معنایش این است که بهشت را ارزان کرده‌اند؟ بهشتی که این همه باید عبادت کرد تا به آن رسید، آیا آ ن‌را این طور دم دستی کرده‌اند؟ یا نه؛ آن کار، آن شعر گفتن و تسخیر دل با آن شعر و انتقال یک مطلب در آن روز، آن قدر مهم بوده که به خاطر آن اهمیت، جا داشته است که در مقابل یک بیت شعری که این گونه تأثیر می‌گذارد، بهشت را به او وعده دهند. هر وقت شعر شما این اثر را داشته باشد، بدون برو برگرد، همان وعده بهشت در مقابلش وجود دارد. این یک محاسبه کاملاً منطقی و روشن است.
برادرانی که در این رشته هستند، توجه کنند که مسئله مداحی، مسئله مهمی است. مداحی ادامه راه ستایشگران برجسته اهل بیت و دوران اختناق اموی و عباسی است. قضیه، فقط قضیه شعرخوانی نیست؛ بلکه مسئله، مسئله پراکندن مدایح و فضایل و حقایق در قالبی است که برای همه شنوندگان، قابل فهم و درک و در دل آنها دارای تأثیر است.
رهبر انقلاب ضمن تجلیل از شاعرانی که فضایل اهل بیت را می‌سروده و مداحانی که این سروده‌ها را در قالب نوحه بازخوانی می‌کردند به متن اشعار توجه داده و تأکید کرده‌اند:
«شعر گفتن درباره زلف و ابروی و چشم و عارض امام که تعریف نیست. حالا ابروی امیرالمومنین صلوات‌الله‌علیه کمانی باشد یا نباشد، مگر در شخصیت او چه قدر اثر می‌گذارد؟ زلف او افشان باشد یا نباشد، مگر چه قدر اثر می‌گذارد که حالا بیاییم در قصیده‌ای که می‌خواهیم راجع به امیرالمومنین بسراییم، از زلف امیرالمومنین بگوییم!
البته، حالا به نظرم کم شده است. ان شاءالله که الان این چیزها نباشد. وقتی می‌گفتیم چرا اینها را می‌گویید، تعجب می‌کردند و می‌گفتند: پس چه بگوییم؟ می‌گفتیم از مسائل زندگی و برجستگی‌های عملی علی علیه السلام بگویید. در آن روز، این مسائل برایشان روشن نبود؛ اما امروز چگونه است؟ امروز، برای همه روشن است.
شعر فارسی را با آهنگ‌های زیبای فارسی و با شیوه جذاب هنری و با انتخاب مضامینی که این جمعیت کثیر از آن درس بگیرند، بخوانید؛ که البته در بخش فارسی که عزیزان من آن را خواندند، تا حدود زیادی این مقصود تأمین شد. این را گفتم تا کسانی که این سخن را در سرتاسر کشور می‌شنوند، سراغ گزینش نمونه‌های هنری پرمغز و پرمعنا بروند. امروز نیاز ما به فهمیدن و فهماندن، از همیشه بیشتر است.»
فصل‌بندی‌های موضوعی
نی‌نامه خورشید از نظر کتاب‌سازی و اصول تهیه کتاب، طراحی خوبی دارد که از طراحی جلد و گرافیک آن شروع می‌شود و با فصل‌بندی‌های موضوعی به داخل کتاب می‌رود.
گرافیک جلد کتاب اگرچه از یک نشانه کاملاً آشنا بهره می‌برد، اما با کنار هم گذاردن نام کتاب و نشانه پنجه و خورشیدی که بالای آن است، طراحی جلد را از خطر تکرار و کلیشه تا حدودی نجات داده است. رنگ سرخ خورشید معانی زیادی دارد که در زمینه سیاه و سفید جلد کاملاً نمایان است.
طراحی و اجرای جلد اما دچار یک خطای بزرگ است که قابل چشم‌پوشی نیست. غفلت از ثبت نام مولف یا گردآورنده روی جلد کتاب، به شناسنامه اثر در معرفی اولیه‌اش لطمه زده است. اما شناسنامه کتاب و فهرست‌نویسی و ذکر نوبت اول چاپ در شمارگان 10هزار نسخه از یک سو و فصل‌بندی کتاب با عناوینی چون دفتر اول/ فصل اول: پیش از عاشورا یا دفتر دوم/ اشعار و مرثیه‌های عاشورایی فصل اول: وصف عاشورا و محرم، حکایت از کتاب‌سازی اصولی و دقیق دارد.
نی‌نامه خورشید شامل سه دفتر می‌شود که دفتر اول شامل شش فصل از اشعار و سروده‌هایی برای پیش از عاشورا تا اربعین، دفتر دوم شامل هفت فصل از وصف عاشورا و محرم تا اربعین، دفتر سوم که جالب‌ترین نکات از کتاب است شامل 21 قطعه شعر و مرثیه به زبان‌های ترکی و عربی است.
توجه گردآورنده کتاب به اشعار و مراثی ترکی و عربی نشان‌دهنده اهمیت دادن او به اشعاری است که در این دو زبان برای واقعه کربلا سروده شده است و از سوز و گدازی خاص بهره می‌برد. اختصاص یک فصل از کتاب به نغمه‌های عاشورایی ترکی و عربی حکایت از وقوف گردآورنده‌اش به عزاداری‌های پرشکوه ترک‌زبانان و عرب‌زبانانی است که انصافاً اشعار و مداحی‌هاشان از غنای شعری و زبانی بسیار زیادی برخوردار است.
در خاتمه به عنوان سخن پایانی، یکی از اشعار نی‌نامه خورشید تقدیم می‌شود:
از ساحل تو
سید شهاب‌الدین موسوی
تا دست بسته بازکنی مشت آب را
داغت شکست هفت کمر پشت آب را
نقش هزار زلزله بر شط پدید شد
تا ریختی به روی زمین مشت آب را
دستت به آب لب نزد و لب به آب دست
حیران نهاده‌ای به لب انگشت آب را
از ساحل تو آب عطشناک می‌رود
در حسرت لب تو طمع کشت آب را
با آب دست و پنجه کمی نرم کرده، سخت
مالیده‌ای به خاک ادب پشت آب را