آرش کارآزما: از زمان شروع تحولات در منطقه و اوج‌گیری بیداری ملت‌های مسلمان در کشورهای عربی، دستگاه دیپلماسی ایران تلاش کرده تا نقش فعال خود را در حوادث منطقه ایفا کند.

با این حال، شاید جایگاه منطقه‌ای و ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران باعث شده تا معترضان خارجی و منتقدان داخلی انتظار بیشتری از دستگاه سیاست خارجی کشورمان داشته باشند و از این‌رو دستگاه دیپلماسی کشورمان را به کم‌کاری و انفعال متهم کنند. در صفحاتی که پیش روی شماست، تلاش شده تا فعالیت‌های دستگاه دیپلماسی در چند ماه گذشته باموضوع بیداری اسلامی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. ذکر این توضیح ضروری است که در این صفحات سعی شده تا از هرگونه قضاوت و پیشداوری خودداری شود و تنها با بررسی اجمالی برخی فعالیت‌ها و حوادثی که نمود بیشتری داشته‌اند، امکان تحلیل و قضاوت منصفانه را برای خوانندگان فراهم آوریم.

امارات

امارات یکی از دوکشوری است که با حضور نظامی در خاک بحرین در سرکوب معترضان در این کشور سهم داشته است. سفر صالحی به امارات در اوج تنش‌ها تا حدی توانسته فضای تخاصم با ایران را کاهش دهد؛ هرچند شیخ محمد بن راشد ‌آل‌مکتوم، نخست‌وزیر امارات، در دیدار خود با وزیر امور خارجه ایران از «برخورد خردمندانه رهبران بحرین با معترضان» تمجید کرد تا نشان دهد تغییری در سیاست‌های خود در قبال بحرین نخواهد داد.

عمان

عمان که خود یکی از کشورهای درگیر با جنبش‌های مردمی است، دومین مقصد تنها سفر دوره‌ای وزیر امور خارجه کشورمان به منطقه بود. صالحی در این سفر با وزیر امور خارجه و پادشاه این کشور دیدار کرد. در این دیدار‌ها که با هدف بررسی حوادث اخیر و انقلاب‌های مردمی در منطقه انجام شد، دو طرف ترجیح دادند به جای صحبت درخصوص اعتراضات مردمی در عمان به موضوع بحرین بپردازند و البته بیشتر از دوستی‌های دو کشور بگویند. همچنین وزیر امور خارجه این کشور در سفری به تهران، رایزنی‌هایی درخصوص تحولات منطقه با صالحی و احمدی‌نژاد انجام داد.

قطر

دوحه، میزبان نخستین و شاید پربار‌ترین سفر وزیر امور خارجه کشورمان با هدف بررسی تحولات منطقه بود. قطر به‌دلیل سابقه روابط نزدیک با ایران و رقابت با عربستان، مواضعی نزدیک به ایران داشته. ضمنا گفته می‌شود این کشور با رایزنی در تلاش است تا روابط ایران و مصر را نیز تسهیل کند. صالحی همچنین در دوحه اعلام کرد که حاضر است با سران کشور‌های عربی درباره اتهام دخالت ایران در امور داخلی آنها گفت‌وگو کند.

ترکیه

ترکیه تا‌کنون دوبار میزبان صالحی بوده که البته بررسی تحولات لبنان و سوریه محور این دیدار‌ها بوده است. همچنین وزیر امور خارجه ترکیه نیز در سفری چندساعته به تهران درباره اوضاع در سوریه رایزنی‌هایی با مقامات ایرانی داشته است.

عربستان

روابط ایران و عربستان به‌دلیل دخالت نظامی آل سعود در بحرین و سرکوب شدید معترضین بحرینی یکی از پرتنش‌ترین دوران خود را تجربه می‌کند. با این حال شایعاتی درخصوص احتمال سفر صالحی به این کشور مطرح شده بود که با مخالفت جدی نمایندگان مجلس متوقف ماند. صالحی همچنین آنگونه که وزیر امور خارجه عربستان مدعی است، در سفر پاکستان طی یک گفت‌وگوی تلفنی از وی برای گفت‌وگو در خاک کویت دعوت کرده که مورد توافق طرف سعودی واقع نشد . این درحالی‌است که عربستان تمایل زیادی برای مذاکره با تهران دارد اما ایران مذاکرات با این کشور را به خروج عربستان از بحرین مشروط کرده است. همچنین مشایی تنها مقام ایرانی است که از شروع تحولات در بحرین، به این کشور سفر کرده اما اطلاعات دقیقی از این دیدار در دست نیست.

سوریه

سوریه از زمان شروع ناکامی‌ها تا‌کنون میزبان هیچ‌یک از مقامات ارشد دستگاه دیپلماسی کشورمان نبوده اما وزیر امور خارجه این کشور در سفری به تهران درخصوص اوضاع تحولات در این کشور رایزنی‌هایی با مقامات ایرانی داشته است.

اردن

اردن نیز یکی دیگر از کشورهای عربی است که با موج بیداری اسلامی مواجه است. با این حال، تنها اقدام دیپلماتیک ایران در قبال این کشور دعوت رسمی احمدی‌نژاد از پادشاه این کشور برای سفر به تهران بود که با مخالفت‌های داخلی و اظهارات توهین‌آمیز ملک عبدالله، انجام نشد.

مصر

مصر یکی دیگر از کشورهای منطقه است که اکنون انقلاب را تجربه کرده و گروه‌های سیاسی درحال وزن‌کشی برای تعیین دولت جدید این کشور هستند. با اینکه وزرای امور خارجه مصر پس از سرنگونی مبارک تا‌کنون 6 بار از عربستان دیدار داشته‌اند و تقریبا به همین تعداد نیز میزبان شاهزاده‌های سعودی بوده‌اند، از ایران تا‌کنون تنها محمد خزایی، نماینده ایران در سازمان ملل متحد به قاهره سفر کرده است. البته ایران رسما از وزیر امور خارجه این کشور برای سفر به تهران دعوت کرده بود که تا‌کنون این امر محقق نشده است.

کویت

سفر صالحی به کویت در شرایطی صورت گرفت که این کشور شدید‌ترین مواضع را در قبال ایران پس از انقلاب تا‌کنون اتخاذ کرده بود. کویت پیش از این سفر چند دیپلمات ایرانی را به بهانه واهی جاسوسی اخراج کرده بود که با اقدام متقابل ایران همراه بود. به‌نظر می‌رسد این سفر بیشتر با هدف کاستن از تنش‌های موجود صورت گرفته باشد. هرچند تهدید نخست‌وزیر این کشور به استیضاح به‌دلیل سفر وزیر امور خارجه کشورمان، تردید‌هایی درباره نتایج این سفر ایجاد کرده است.