اکنون این سؤال مطرح می‌شود که دورنمای مصر بدون مبارک از نظر سیاسی چگونه خواهد بود؟ کارشناسان مسائل مصر سناریوهای زیادی را ارائه کرده‌اند، به‌طوری که وقتی انتخابات در آن کشور برگزار شود، بسیاری از احزاب و فرقه‌ها و چهره‌های سیاسی مانند «جنبش جوانان» که نوظهور است و همچنین «اخوان‌المسلمین» که گروهی کهنه‌کار در عرصه سیاست مصر به حساب می‌آید، مطمئنا نقش مهمی در ساختار آینده مصر ایفا خواهند کرد. کارشناسان مسائل بین‌الملل می‌گویند که با اجرای قانون اساسی جدید در مصر، رئیس‌جمهور نقش کمتری خواهد داشت و سیستم پارلمانی در آن کشور به‌وجود خواهد آمد و این موضوع می‌تواند رابطه مصر با آمریکا و رژیم صهیونیستی را تغییر دهد.
قدرت رئیس‌جمهور محدود می‌شود
«طارق مسعود» استاد سیاست دانشگاه هاروارد می‌گوید: یکی از تغییرات ضروری، محدودکردن قدرت رئیس‌جمهور مصر است. او همچنین می‌افزاید: من امیدوارم که مردم مصر پس از آنکه قدرت پادشاهی را از مقام ریاست‌جمهوری گرفتند، انتخابات را در آن کشور برگزار کنند. در نظام گذشته مصر رئیس‌جمهور بر همه ارکان نظام تسلط داشت و همین تمرکز قدرت، فساد گسترده‌ای ایجاد کرده‌بود اما نظام جدید مصر دیگر چنین چیزی را نخواهد پذیرفت.
پارلمان قدرت می‌گیرد
عمر چتا، دانشجوی دکتری دانشگاه نیویورک و کارشناس مسائل سیاسی مصر، می‌گوید: با ایجاد تغییرات در سیستم حکومتی مصر، پارلمان مطمئنا اهمیت تازه‌ای پیدا خواهد کرد. او همچنین می‌افزاید: قانون اساسی جدید مصر به‌زودی آماده خواهد شد. نشانه‌هایی وجود دارد که ممکن است وزنه قدرت از سیستم رئیس‌جمهوری به سیستم پارلمانی جا‌به‌جا شود. اگر این طور شود انتخابات ریاست‌جمهوری مصر به اندازه سابق اهمیتی نخواهد داشت.
دولت فراگیر باحضور احزاب‌تشکیل‌می‌شود
«عمر چتا» می‌افزاید: دولت جدید مصر احتمالا رژیمی فراگیرتر خواهد بود و به احزاب مختلف اجازه می‌دهد که در اداره این کشور نقش داشته باشند. ما در دولتی که در آینده نزدیک تشکیل می‌شود شاهد این خواهیم بود که یک گروه خاص بر دولت ائتلافی، تسلطی نخواهد داشت. مناظره‌هایی که در روزهای اخیر میان احزاب مختلف مصر برگزار شده نشان می‌دهد که حضور و فعالیت احزاب سیاسی مهم‌ترین ویژگی مصر جدید و عرصه سیاسی آینده این کشور خواهد بود.
دوری و دوستی با آمریکا و اسرائیل
دولت جدید مصر به هر صورتی که تشکیل شود، مطمئنا تغییری در تعاملش با آمریکا و اسرائیل وجود خواهد داشت و این رابطه دیگر مانند گذشته نخواهد بود. کارشناسان مسائل بین‌الملل می‌گویند که این تغییر موضع به‌صورت اساسی نیست. رابطه قاهره با واشنگتن ممکن است تغییر کند اما به‌گونه‌ای نیست که برخوردی میان دو طرف روی دهد. نظرسنجی‌هایی که اخیرا انجام شده نشان می‌دهد که مردم مصر اعتمادی به آمریکا ندارند و به‌دلیل حمایت طولانی مدت واشنگتن از رژیم مبارک، واشنگتن را هنوز حامی نظام دیکتاتوری سابق این کشور می‌دانند.
با توجه به قدرت ارتش مصر و گرایش‌های سیاسی آن، هردولتی که در آینده در آن کشور تشکیل شود به‌دنبال ابطال معاهده صلح مصر و رژیم صهیونیستی نخواهد بود. دولت انتقالی قاهره متعهد شده است که به معاهده صلح مصر و رژیم صهیونیستی احترام بگذارد. این اقدام باعث شده که انتقاد اعضای جنبش جوانان و اخوان‌المسلمین از مقامات مصری افزایش یابد. با وجود روی‌کار آمدن یک دولت جدید و پوپولیست در مصر، بعضی از مسائل در مورد رابطه این کشور با رژیم صهیونیستی تغییر کند. چیزی که ما شاهد آن خواهیم بود انجام بعضی تغییرات در معاهده‌های اقتصادی میان اسرائیل و مصر است. مردم آن کشور همیشه از فروش گاز ارزان‌قیمت به رژیم صهیونیستی که به دستور حسنی مبارک، دیکتاتور مصر، صورت می‌گرفت انتقاد می‌کردند، همچنین مبارک از محاصره نوار غزه حمایت می‌کرد. هر دولت جدیدی که در مصر روی کار بیاید، مطمئنا این موضوع را مورد بازنگری قرار می‌دهد.
پایان عصر دیکتاتوری
براساس اظهارات فهمی، استاد مشاور تاریخ مدرن خاورمیانه در دانشگاه کرنل یک‌چیز درباره آینده مصر قطعی است. او می‌گوید که قیام مردم مصر نشان داد که دیگر هیچ دیکتاتوری نمی‌تواند هدایت و رهبری مصر را بر عهده بگیرد. فهمی در این رابطه می‌افزاید: انتخابات مصر نسبت به انتخاباتی که در گذشته در آن کشور برگزار می‌شد آزادانه‌تر است چرا که حضور مردم مصر در صحنه بیشتر و بر تعداد بازیگران هم اضافه شده‌است. اگر یک دیکتاتوری نظامی در مصر اتفاق بیفتد، مردم آن کشور با یکدیگر متحد می‌شوند؛ آنها بر اوضاع مسلط می‌شوند و تعادل لازم را به‌وجود می‌آورند.
قدرت گرفتن اسلامگرایان
اکثر کارشناسان مسائل بین‌الملل نمی‌خواهند در مورد اینکه چه کسی ممکن است در انتخابات ریاست‌جمهوری مصر پیروز شود پیشگویی کنند اما همه آنها مطمئن هستند که گروه‌هایی مانند اخوان‌المسلمین و جنبش جوانان- که به تازگی تشکیل شده است- نقش اساسی و مهمی در انتخابات ریاست‌جمهوری یا پارلمانی مصر خواهند داشت.
در این حالت، جنبش جوانان احتمالا از یک نامزد مشخص رئیس‌جمهوری حمایت خواهد کرد. این گروه تلاش می‌کند که نامزد پیروز را انتخاب کند. نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که آیا آنها نامزدی برای ریاست‌جمهوری معرفی خواهند کرد یا خیر. اما جنبش جوانان نقش مهمی در تشویق رأی‌دهندگان برای حضور در حوزه‌های انتخاباتی دارد.طارق مسعود، استاد سیاست در دانشگاه هاروارد، در این باره می‌گوید: من فکر می‌کنم که جنبش جوانان نقش مهمی در انتخابات مصر و آینده این کشور خواهد داشت.
من نمی‌توانم نتیجه‌ای را تصور کنم که آنها در جایگاه و موقعیت مهمی نباشند.اخوان‌المسلمین اعلام کرده است که از نامزد خاصی در انتخابات ریاست‌جمهوری مصر حمایت نخواهد کرد و این گروه به‌دنبال کسب اکثریت کرسی‌ها در پارلمان آن کشور نیست. عمر چتا دانشجوی دکتری دانشگاه نیویورک و کارشناس مسائل سیاسی مصر می‌گوید: این موضوع به خاطر آن است که اخوان‌المسلمین نمی‌خواهد به‌گونه‌ای رفتار کند که به‌نظر برسد در حال به دست گرفتن قدرت در مصر است. من فکر می‌کنم تاکتیک آنها به این صورت است که نمی‌خواهند در دولت آینده مصر حکمفرما باشند.با وجود این، او می‌افزاید: کاملا مشخص است که محبوبیت اخوان‌المسلمین در مصر باعث شده است که آنها در هر انتخابات به عامل مهمی تبدیل شوند. اخوان‌المسلمین حزب و گروهی است که نسبت به رابطه‌‌اش با مردم مصر اعتماد زیادی دارد.
اما نامزدهایی که احتمالا در رقابت انتخابات ریاست‌جمهوری مصر شرکت خواهند کرد چه کسانی هستند؟ بعضی از کارشناسان مسائل بین‌الملل با این موضوع موافقند که محمد البرادعی، رهبر حزب مخالف و دبیرکل سابق آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، رقیب قدرتمندی است. میشل دون، مشاور ارشد مؤسسه کارنگی برای صلح بین‌الملل در این باره می‌گوید: البرادعی در میان مردم مصر از شهرت و اعتبار زیادی برخوردار است و من فکر می‌کنم او در آینده آن کشور نقش مهمی خواهد داشت.کارشناسان دیگر بر این باورند که احتمال نامزد شدن عمرو موسی، دبیرکل اتحادیه عرب و ایمن النور نامزد سابق ریاست‌جمهوری مصر و رئیس حزب الغد برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری آن کشور بیشتر است. عمرو موسی از اقبال و شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری مصر برخوردار خواهد بود. البرادعی شخصیتی علمی و روشنفکر است و کاریزمای لازم برای جذب کردن مردم را ندارد. با این حال اسلامگرایان به ویژه حزب جدید آزادی و عدالت که از دل اخوان‌المسلمین بیرون آمده است ممکن است در لحظه آخر، نامزدی برای انتخابات ریاست جمهوری معرفی کند.
worldpolicy.org