بهار عربی قیامهای مردمی را علیه حاکمان سلطهگر در سراسر جهان عرب شکل داده است. در این تابستان داغ، 250هزار اسرائیلی به خیابانها ریختهاند و به قیمت بالای مسکن و تسلط سرمایهداران انحصارطلب اعتراض میکنند. از آتن تا بارسلونا، میدانهای شهرهای اروپایی توسط جوانانی که علیه بیکاری، بیعدالتی و نبود برابری دستمزدها اعتراض دارند، تصرف میشود. در آمریکا هم مردم خشمگین عضو جنبش «تیپارتی»، سیاستمداران آمریکایی را به دردسر انداختهاند. واقعا در دنیا چه خبر است؟
دلایل متفاوتی برای این رخدادها میتوان ارائه کرد، اما شاید بهترین دلیل مشترکی که میتوان ارائه کرد این باشد که مردم بهدنبال دستیابی به آیندهای قابل تحقق و قابل دسترس هستند؛ آیندهای که روشن باشد. این روزها بسیاری از مردم که به طبقه متوسط و حتی پایینتر جامعه تعلق دارند به این نتیجه رسیدهاند که آینده از دسترس آنها خارج شده است و امروز آنها در تلاشند تا این واقعیت را به رهبرانشان بفهمانند.
اما چرا حالا؟ نخست اینکه جهانیشدن و انقلاب در تکنولوژی اطلاعات به سطح جدیدی رسیده است. به برکت دسترسی مردم به کامپیوتر، ارتباطات بیسیم، شبکههای اجتماعی، ارتباطات تلفن همراه و اینترنت ارزان و در دسترس، دنیا از مرحله ارتباط به مرحلهای فراتر از ارتباط صرف، رسیده است.
امروز کسب مهارت برای شاغل شدن نهتنها سخت شده، بلکه برای آن دسته از کسانیکه نمیتوانند مسیر صعبالعبور کسب مدرک دانشگاهی را طی کنند، چشم امیدی به دولت نیز نخواهد بود. دولتها دیگر نمیتوانند منابع مالی و رفاهی لازم را برای تأمین رفاه مردم فراهم کنند. اگر زمانی معنی رئیسجمهور شدن، شهردار شدن، فرماندار شدن و رئیس دانشگاه شدن این بود که به مردم همه چیز بدهیم، امروز معنای این پستها عوض شده است؛ امروز معنایش این است که از مردم همه چیز را بگیریم.
همه این اتفاقات تلخ درست زمانی در حال وقوع است که درآمیختهشدن جهانیشدن و آیتی، جهان را قادر ساخته تا خشم خود را به راحتی شکل داده و به سرعت آن را بروز دهد. امروز هر قیامی، قیامهای دیگری را الهام میبخشد. برخی از مردم اسرائیل نوشتههایی را در تجمعات خود بالا گرفته بودند که روی آنها نوشته شده بود:« مانند مصریها قدم بردارید».
در هم آمیختهشدن جهانیشدن و آیتی هر فرد را در هر جامعهای قدرتمندتر ساخته است. آنها را قادر ساخته تا حکومتهای خودکامه و مطلقه را به چالش بکشند. این درهمآمیختگی اقلیتها را قدرتمند ساخته است. مسلما یکی از نمادینترین تصاویر این روزها، تصویر حسنیمبارک، رئیسجمهور سابق مصر است که در قفس قرار داده شده و به محاکمه کشیده شده است. مبارک به همراه 2پسرش،به اتهام تلاش برای سرکوب اعتراضات مسالمتجویانه مردمش محاکمه میشود. هر حاکمیتی در دنیا باید این تصویر را روبهروی خود قرار دهد. امروز هرم قدرت در جهان در حال برعکس شدن است.
بگذارید مرور کنیم. ما به طرز فزایندهای در حال گرفتن فرصت شغلی، اعتبار مالی و مستمری طبقه متوسط هستیم؛ آن هم در زمانی که برای داشتن شغلی خوب، نیاز به مهارت بیشتر است؛ در زمانی که شهروندان دسترسی بیشتری به رسانهها دارند و بهتر و سریعتر میتوانند خود را سازماندهی کنند و دست به اعتراضات جمعی برای به چالش کشیدن دولتهایشان بزنند؛ زمانی که درآمیختگی جهانیشدن و آیتی جمعیت عظیم مردمی را یکجا جمع میکند و این جمعیت عظیم به سرعت مهارتهای جهانی را میآموزند. حال شما همه اینها را کنار هم بگذارید؛مسلما فردا یک تیتر خوب برای صفحه اول روزنامه خواهید داشت.