این آنتیبیوتیک اکسیپیم نام دارد و به صورت ویالهای تزریقی 500 میلی‌گرمی، 1 و 2 گرمی به تولید رسیده است.
این دارو تنها سفالوسپورین نسل چهارم مورد تأیید FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا) برای درمان کودکان دو ماه به بالا و همچنین تنها آنتیبیوتیک مورد تأیید این سازمان برای درمان تک‌دارویی و تجربی بیماران نوتروپنیک تب‌دار شناخته شده است.
مدیرعامل شرکت سازنده این دارو می‌گوید، اکسیپیم ایرانی، از کیفیتی معادل با مشابه خارجی خود برخوردار و در مقایسه با آن 50 درصد ارزان‌تر است و تولید این دارو سالانه حداقل سه میلیون یورو صرفه‌جویی ارزی در کشور به همراه دارد.
اما اگر می‌خواهید بدانید تولید این دارو در کشور چه‌قدر اهمیت دارد و اساساً سفالوسپورین‌ها چه‌جور آنتی‌بیوتیک‌هایی هستند و چه‌طور نسل اندر نسل در جنگ با باکتریها به کمک انسان‌ها آمده‌اند، این مقاله به پرسش‌های شما پاسخ می‌دهد.
***
در طول تاریخ همواره یک جنگ دائمی بین علم و عفونت وجود داشته است. از یک طرف دانشمندان سعی کرده‌اند تا با معرفی آنتی‌بیوتیک‌های جدیدتر و قوی‌تر همانند یک بمب اتمی به سرزمین میکروب‌ها حمله کنند و از سوی دیگر میکروب‌ها همواره به کمک هوش بالقوه‌شان سعی در فرار از این حملات و یا ایجاد سپرهایی علیه آنها کرده‌اند.
پس از موفقیت اولیه پنی‌سیلین در نابودی انواع عفونت‌ها، میکروب‌ها کم کم راه‌های مقاوم شدن در برابر آن را یاد گرفتند. این بود که دانشمندان به فکر ابداع دسته دیگری از آنتی‌بیوتیک‌ها افتادند که از پنی‌سیلین‌ها قوی‌تر بوده و بتواند با قدرت بیشتری میکروب‌ها را مورد حمله قرار دهد و بدین ترتیب بود که سفالوسپورین‌ها به دنیای پزشکی معرفی شدند.
شما حتماً نام بسیاری از داروهای این خانواده مثل سفالکسین یا سفتریاکسون یا سفیکسیم را شنیده‌اید. آنها همانند یک ببر خفته بسیاری از میکروب‌ها را که به پنی‌سیلین و خیلی از آنتی‌بیوتیک‌های دیگر مقاوم هستند از بین می‌برند.
خوشبختانه امروزه بسیاری از سفالوسپورین‌های مهم با کیفیت عالی در کشور تولید شده و نیاز به مصرف ارز و خرید گران از کشورهای خارجی را از بین برده‌اند.
از کجا آمده‌اند؟
برای آگاهی از داستان سفالوسپورین‌ها باید کمی به عقب برگردیم. ماجرا از آنجا آغاز شد که الکساندر فلمینگ در سال 1928 به‌طور تصادفی موفق شد داروی پنی‌سیلین را کشف کند.
وی که مشغول کار بر روی گونه‌ای از باکتریها بود، متوجه شد مقداری کپک پنی‌سیلین که به‌طور اتفاقی بر روی باکتریها قرار گرفته بود، توانسته باکتریها را از بین ببرد.
این کشف چندین سال بعد جایزه نوبل را برای فلمینگ به‌همراه داشت و موجب شد تا دریچه جدید و وسیعی به‌سوی یک علم نو یعنی عالم آنتیبیوتیک باز شود.
پنی‌سیلین در خلال جنگ جهانی دوم کاری درحد معجزه انجام داد و زندگی میلیون‌ها تن را که ممکن بود در اثر یک عفونت ساده جان خود را از دست دهند نجات داد. واقعاً معلوم نیست که تلفات جنگ جهانی دوم در صورت عدم کشف پنی‌سیلین به چه حد می‌رسید.
اما با گذشت زمان دانشمندان کم‌کم متوجه شدند برخی عفونت‌ها دیگر مثل سابق به پنی‌سیلین‌ها جواب نمی‌دهند. در ادامه، بررسی‌های دانشمندان نشان داد باکتریها توانسته‌اند تغییراتی در ساختمان خود یا پنی‌سیلین ایجاد و از اثرات آن فرار کنند. به همین دلیل پژوهشگران به فکر پیدا کردن آنتی‌بیوتیک‌های جدیدتر و مؤثرتر افتادند.
پس از اتمام جنگ جهانی دوم و در سال 1948، یک دانشمند ایتالیایی به نام جوزپه بروتزو (1976-1895) که استاد بهداشت در دانشگاه پزشکی کالیاری بود، وقتی به منظور ریشه‌کنی مالاریا به ساردنی ایتالیا رفت به مورد جدیدی برخورد کرد.
وی متوجه شد قارچی به نام «سفالوسپورین اکرمونیوم» که آن را از یکی از مجراهای فاضلاب ساردنی جدا کرده بود، می‌تواند موادی را تولید کند که علیه باکتری مولد حصبه و نیز عامل بیماری تب مالت مؤثر باشد.
دکتر بروتزو بلافاصله دریافت که کشف خیلی مهمی کرده اما به دلیل کمبود امکانات و حمایت‌های مالی نتوانست تحقیقات جامع‌تری در این زمینه انجام دهد. به همین دلیل هم، پس از چاپ نتایج تحقیقاتش در مجله بهداشت دانشگاه کالیاری نمونة قارچ را برای بررسی‌های بیشتر به آزمایشگاه پاتولوژی دانشگاه آکسفورد فرستاد.
در این آزمایشگاه دانشمندان برجسته‌ای همچون سر ویلیام دان و دکتر ادوارد آبراهام که قبلاً تحقیقات زیادی در زمینه پنی‌سیلین کرده بودند فعالیت می‌کردند و امکانات وسیعی داشتند. در آکسفورد حدود 5 سال طول کشید تا دانشمندان بتوانند محتویات نمونة دکتر بروتزو را خالص‌سازی کنند. آنها پس از انجام این کار ماده به‌دست آمده را سفالوسپورین - C نامیدند.
سفالوسپورین – C ماده‌ای بود که به‌راحتی علیه باکتریهایی که به پنی‌سیلین مقاوم شده بودند عمل می‌کرد. بنابراین یک کشف بزرگ صورت گرفته بود و خانوادة پرجمعیت سفالوسپورین‌ها کم‌کم جای خود را در علم پزشکی و داروسازی باز کردند.
چگونه عمل می‌کند؟
طرز عمل سفالوسپورین‌ها از هرچه فکر کنید ساده‌تر است. در واقع انواع آنتی‌بیوتیک‌های مختلف با شیوه‌های گوناگونی باکتریها را مورد حمله قرار می‌دهند.
برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها از رشد باکتری جلوگیری می‌کنند در حالی که سایر آنتی‌بیوتیک‌ها موجب کشته شدن و مرگ باکتریها می‌شوند. سفالوسپورین‌ها جزو آن‌دسته از آنتی‌بیوتیک‌ها هستند که با کشتن باکتریها به مقابله با آنها می‌پردازند.
آنها همانند پنی‌سیلین‌ها از ساخته شدن دیواره سلولی باکتریها که از جنس قند و پروتئین است جلوگیری کرده و بدین ترتیب موجب مرگ باکتریها می‌شوند. حفظ یکنواختی دیواره سلولی در همه حال برای باکتریها حیاتی است و اختلال در ساخت آن موجب نابودی باکتری می‌شود.
سفالوسپورین‌ها، از پدر بزرگ تا نتیجه
کشف سفالوسپورین‌ها پیشگیری و درمان بسیاری از عفونت‌ها را راحت‌تر کرده است. اگر - خدای نکرده - در طول عمر خود مجبور به انجام عمل جراحی شده باشید، حتماً دیده‌اید که بسیاری از جراحان دوست دارند تا قبل و بعد از انجام عمل‌های جراحی خاص از سفالوسپورین‌ها برای جلوگیری از عفونت استفاده کنند.
علاوه بر این، بسیاری از عفونت‌های ناجور نظیر مننژیت، عفونت‌های پوستی، بسیاری از انواع ذات‌الریه‌ها و عفونت‌های ادراری تناسلی که شاید به خیلی از آنتی‌بیوتیک‌ها جواب ندهند به‌راحتی توسط سفالوسپورین‌ها درمان می‌شوند.
با توجه به تعداد نسبتاً زیاد سفالوسپورین‌ها، دانشمندان به فکر ابداع مبنایی برای طبقه‌بندی آنها افتادند و پس از انجام تحقیقات فراوان، راه آن را پیدا کردند. آنها سفالوسپورین‌ها را با توجه به طیف عملکردشان به 4 نسل طبقه‌بندی کردند و رنگ‌آمیزی «گرم» را مبنای طبقه‌بندی خود قرار دادند.
رنگ‌آمیزی گرم روشی آزمایشگاهی است که کار تشخیص و طبقه‌بندی انواع میکرب‌ها را برای متخصصین راحت‌تر کرده است. بر اساس رنگ‌آمیزی گرم که مراحل خاص خودش را دارد، باکتریها به دو دسته گرم مثبت و گرم منفی تقسیم می‌شوند.
در رنگ‌آمیزی گرم، آن دسته از باکتریها که رنگ آبی به‌خود می‌گیرند به نام باکتریهای گرم مثبت و آنها که رنگ قرمز – صورتی به‌خود می‌گیرند به‌عنوان باکتریهای گرم منفی شناخته می‌شوند. این نوع تقسیم‌بندی کمک زیادی به دانشمندان در طبقه‌بندی باکتریها کرده است.
بر این اساس، باکتریهایی نظیر استافیلوکوک و استرپتوکوک (عامل بسیاری از بیماریهای پوستی – تنفسی) و عامل بیماری کزاز در گروه گرم مثبت‌ها و بسیاری از عوامل ایجاد کننده عفونت‌های ادراری تناسلی، مننژیت و باکتریهایی که به‌طور طبیعی در روده وجود دارند در گروه گرم منفی‌ها قرار می‌گیرند.
دانشمندان به نوعی از این تکنولوژی برای طبقه‌بندی آنتی‌بیوتیک‌های سفالوسپورین استفاده کرده‌اند. در طبقه‌بندی آنها، آنتی‌بیوتیک‌های نسل اول آنهایی هستند که بیشتر بر عفونت‌های گرم مثبت مؤثرند و اثر کمی بر گرم منفی‌ها دارند، اما هرچه به سمت نسل چهارم می‌رویم، اثرات آنها بر گرم منفی‌ها بیشتر و بر گرم مثبت‌ها کمتر می‌شود.