هنوز «حق با زور است» همان مفهومی که «توسیدید» مورخ یونانی قرن پنجم قبل از میلاد، وقتی آتنی ها جزیره ملوس را اشغال کردند، نوشت. مفهومی که همیشه در داستانهای دوران کودکی لمسش می کردیم. وقتی می خواندیم در جنگل سبز و بزرگ بزبز قندی قصه ما از ترس گرگ جنگل درهای خانه اش را محکم می بست و در نبود خودش به بچه‌های شنگول و منگولش می گفت اگر کسی خواست به خانه بیاید در را بر رویش باز نکنید و....
به طور کلی همچنان انحصار حقیقت و قدرت سیاسی، دو معیار اساسی برای سنجش اندازه و نقش دولتها است و بسیاری ترفندها به نام حقایق سیاسی به‌عنوان بخشی از پروسه واقعیت سیاسی در دستور کار دیپلماسی کشورها قرار دارد که تلاش دولتها برای معنا بخشی به این حقایق شاید غیرواقعی به نظر برسد. پرسش اساسی که درروند حقیقت سازی مورد توجه قرار دارد نحوه شکل گیری یک حقیقت سیاسی از میان هزاران حقیقتی است که در انبوهی از تحولات روی می دهد. و اینکه چگونه برخی از تغییرات سیاسی چون انقلاب اسلامی ایران به‌عنوان مبنا و معیار در تحولات سیاسی در حافظه تاریخی قرن باقی می ماند؟
توسیدید آن زمان نیز نوشت تنها دلیلی که فرستادگان آتن برای اشغال‌گری داشتند این بود که بگویند حق با زور است به عبارت دیگرماهیت روابط میان واحدهادر چارچوب نظام سلطه و هژمونی ونظام زیر دستی، لاجرم همراه با استعمار ، استضعاف واستثمار است. در این مجال قصد داریم با تاکید بر دو مفهوم انحصار حقیقت و قدرت سیاسی رابطه انقلاب اسلامی ایران با نظام بین الملل را در چارچوب داستان بز زنگوله‌پا متناسب با مفاهیم تکراری نظام سلطه ومغلوب ومسلط بیان کنیم.
بطور کلی اندیشمندان علوم سیاسی معتقدند قدرت امکان شکل دادن به حقیقت را می دهد و بعد از شکل گیری حقیقت، انحصار آن در دست قدرت سیاسی رمز ماندگاری و تاثیری گذاری بر تحولات سیاسی اجتماعی است . دراین خصوص می توان به رویکرد مبارزه با تروریسم آمریکا بعد از روی کار آمدن محافظه کاران جدید در آمریکا اشاره کرد. اگرچه ادبیات سیاسی تروریسم , انواع تروریسم و شیوه های مقابله با آن، در دهه 1960 میلادی به طور جدی و در دوران جنگ جهانی اول و دوم بطور پراکنده وجود خارجی داشته است اما به عنوان یک دغدغه سیاسی و حتی سوگیری سیاست خارجی آمریکا به‌عنوان استراتژی با ظهور تیم جنگی جرج بوش مطرح شد. این حقیقت در فضاهای مجازی جهانی شدن به اندازه ای تاثیر گزار بود که شهروندان بسیاری از کشورهای غربی که شاید حضور تانک و اداوات نظامی را در میادین اصلی شهرهای خود باور نمی کردند به راحتی پذیرفتند و به نظر می رسد حداقل تا پایان دوره ریاست جمهوری جرج بوش مبارزه با تروریسم به عنوان حقیقتی ساختگی در انحصار ایالات متحده باقی بماند.
در واقع علت این توافق از گذشته تا حال بیان می کند اگر چه باید دو مفهوم بنیادی قدرت سیاسی و انحصار حقیقت به‌عنوان دو رکن اساسی و مهم در اداره حکومت داخلی و مدیریت سیاست خارجی در عین شفافیت و وضوح در همه بخشهای تصمیم گیر و تاثیر گذار سیاست داخلی و خارجی ساری و جاری باشد و مطابق این دو مفهوم استراتژیک همه شهروندان در بعد داخلی و بازیگران جهانی و دولت های موجود در بعد خارجی، روابط و رفتارهای خود را با منادیان و سازندگان آن بسنجند، اما در حقیقت در کالبدشکافی انحصار حقیقت بعد انگیزشی آن با هدف تحریک و بسیج افکار عمومی شکل می‌گیرد. در این روند بیشتر از خصایص افسانه پردازی و داستان سرایی استفاده می گردد. اما استثناء قاعده انحصار حقیقت و قدرت سیاسی در عصر جهانی شدن با اعصار گذشته، تغییرقواعد بازی آن می‌باشد. زیرا جهانی شدن دانش,علوم جدید,بازیگران نرم افزاری را سازوکارهای قدرت ساز و هم حقیقت ساز می دانند.بنابراین در کنار قدرت نظامی امروزه قدرت نرم افرازی و فرهنگی بعنوان سازندگان فضاهای مجازی حقیقت ساز هستند. اما در این میان از نظر برخی از تئوریسن های انقلابی مانند ژرژ سورل و مرسیا الیا بین حقیقت سازی و تعریف خاصی از ایدئولوژی انقلاب ها فصل مشترکی وجود دارد.
از نظر این دسته از اندیشمندان ایدئولوژیهای انقلابی، تداوم افسانه های کهن است .مثلا کارل مارکس یکی از افسانه های بزرگ خاورمیانه و تمدن مدیترانه ای یعنی رهایی بخشی که با عناوینی مانند مسیح , انسان برگزیده و... اصطلاح پرولتاریا را به کارگرفت و یا مفهوم وحشی شرافتمند که پیش ازانقلاب فرانسه اشاعه یافت، تداوم افسانه عصر طلایی زندگی انسان پیش از هبوط بود .
بطور کلی انقلابها دارای دو رکن اصلی هستند: 1)ایدئولوژی بسیج کننده، 2) رهبری بسیج
ایدئولوژی بسیج در انقلابها دارای کارکردهای ذیل می باشد:
1 -ایدئولوژیهای انقلابی باید فراتر از دستگاههای فکری و فلسفی به دنبال دستیابی به نتایج عملی باشد
2 - ایدئولوژی ها می کوشند تا احساس افرادرا تحریک کنند
3 - ایدئولوژی ها معمولا با دیدگاهی دراماتیک نیکی وبدی ,حق و نا حق را به آسانی مشخص می کنند (مانند تعبیر جرج بوش از کشورهایی که همسو با آمریکا با تروریسم مبارزه می‌کنند به خودی و کشورهای مخالف این استراتژی را به کشورهای دشمن).
4 - ایدئولوژی ها معمولا قرائت خاصی از افسانه های مناطق انقلابی را ارائه میدهند یا تداوم افسانه سرایی می باشند.
5 - ایدئولوژی ها راهکارهای عملی به زبان ساده را به پیروان خود ارائه می دهند.
بعد دیگر انقلاب ها رهبری بسیج سیاسی است که رهبران بسیج سیاسی باید توانایی انجام امور ذیل را داشته باشند:
الف) رهبران باید اهداف جنبش را روشن کنند ب) بایددر خصوص شیوه برخورد با نظام های سیاسی و دولتها تصمیم گیری کنند ج) باید متناسب با ایدئولوژی سیاسی، تصویری از جامعه بهتر را ترسیم کنند و...
انقلاب اسلامی ایران نیز بر اساس قرائت خاص فرهنگی وسیاسی خود تحت تاثیرات تفکرات اسلامی و شیعی به رهبری حضرت امام (ره )، برداشت خاصی از نهصت اسلامی را ارائه کرد که به درازای 1400 سال از تاریخ اسلام معنا به همراه داشت و نوع خاصی از حاکمیت را در نظام بین الملل ایجاد کرد.
ازاین‌رو انقلاب اسلامی ایران را می توان دردو حوزه مشخص الف) ایدئولوژی انقلابی ب) رهبری سیاسی و تاثیرات آن مورد بررسی قراردادو رابطه آن را با قدرت سیاسی و انحصار حقیقت در نظام بین الملل معنا کرد.
به عبارت دیگر انقلاب اسلامی ایران با وحدت کلمه مردم ایران و حمایت از نهضت بیداری اسلامی چون حقیقتی شکل گرفت که متناسب با این حقیقت بسیاری از کشورها نوع روابط خود را با این انقلاب تعریف کردند.در ماهیت نظام بین‌الملل در بین سالهای آغازین شکل‌گیری انقلاب اسلامی (۱۳۴۲) تا مرحله پیروزی انقلاب اسلامی (۱۳۵۷)، نوع خاصی از خشونت ساختاری وجود داشت که برخی از آن به عنوان نظم دو قطبی شرق و غرب (جهان سرمایه در مقابل با جهان کمونیست) یاد می کردند . دو ابرقدرت روابط خود را به شکل ارتباط عمودی علیه یکدیگر اعمال می‌کردند و یا در حالت افقی دو ابرقدرت روابط خود را با کشورهای جهان سوم اعمال می‌کردند. انقلاب اسلامی باایجاد طرحی نو تعامل جدیدی میان واحدهای نظام بین‌الملل ایجاد کرد.
دومین جنبه تاثیر گذاری انقلاب اسلامی ایجاد اندیشه و ایده های متعارض در نظام بین الملل است .بطور کلی اندیشه انقلاب دارای ماهیت پراکندگی و تکثر است و کشورهایی که دارای اندیشه استراتژیک هستند طبیعتا قدرت و توانمندی بیشتری براساس رهبری و سازماندهی دارند . زیرا جلوه هایی از آینده نگری و ایده‌پردازی استراتژیک در آموزه‌های انقلاب اسلامی وجودداشت که موجب تغییر نگرش سنتی غرب به ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به‌عنوان کشور دست نشانده به کشوری مستقل با توان بالقوه برای هژمونی منطقه‌ای وقدرت فرامنطقه‌ای شد. واین زمینه های ظهور جدال های جدید را ایجاد کرد ( جنگ تحمیلی , محاصره اقتصادی , مقابله با موفقیت تکنولوژیکی ایران و...). مصادیق عینی این رویارویی فکری و اندیشه ای را در قرائت های نو محافظه کاران بر اساس تبلیغ اندیشه" روش زندگی آمریکایی" در دنیا و اندیشه های فرامنطقه ای جمهوری اسلامی ایران دانست .
سومین جنبه از تاثیر گذاری انقلاب اسلامی تغییر در بلوک بندی های سیاسی و تلاش قدرتهای محور برای حفظ نظم های سنتی بود.
بطور کلی در نظام های منطقه ای گذشته هر کدام از دو بلوک محور با تقسیم بندی دولتها به قدرتهای محور، قدرتهای شبه پیرامونی و کشورهای پیرامونی پروسه تصمیم سازی و تاثیر گذاری بر تحولات سیاسی اقتصادی از بالابه پایین رامتناسب با نقش ومیزان وابستگی به دولتهای محور مدیریت می کردند تا هر یک سهمی را در نظام بین‌الملل ایفا کنند . قوانین شهروندی وزندگی جمعی در یک نظم جهانی تحت تاثیر رقابت دو قدرت محور بود امانهضت انقلاب اسلامی با قرائت خاصی از حیات سیاسی فضای زندگی سیاسی خودرا بدون دو ابرقدرت تعریف کرد.
این تقسیم بندی موجب تغییر موقعیت جغرافیایی فرهنگی کشورمان از یک کشور دست سومی به کشور مستقل گردید. این روند موجب بروز دو تاثیر متفاوت در نظام بین الملل شد.
الف) الگو پذیری انقلاب اسلامی ایران به لحاظ ساختار سیاسی در جهان اسلام و بویژه کشورهای منطقه خاورمیانه (مردم عراق , لبنان , بحرین , فلسطین اشغالی) ب ) و در مقابل الگوی رفتاری غرب علیه جمهوری اسلامی ایران در دو حوزه
1) فعال سازی دیپلماسی عمومی برای فرسایش هنجارهای درون ساختی
2) هنجار سازی بین المللی درمورد رفتارهای ضد امنیتی
در دو روند مزبور ایالات متحده آمریکا به‌عنوان بازیگر کلیدی در همه عرصه های منطقه ای و جهانی علیه کشورمان نقش ایفا می کند. واشنگتن به موازات افزایش قدرت سخت افزاری سعی میکند جلوه هایی از جدال فرهنگی سیاسی و دیپلماتیک را سازماندهی کند لذا در حالی که بعداز سال 2006 تقریبا در خصوص تاثیر گذاری ابعاد سخت افزاری علیه ایران نا کام مانده است از شیوه های جنگ های جدید نرم افزاری استفاده می کند. علاوه براین امریکا در بعد دیگر از جنگ های جدید علیه کشورمان هر گونه تقویت تکنولوژیک کشورهای پیرامونی را به عنوان نمادی از تهدید تلقی میکند و تلاش دارد تا خودرا در شرایط تهدیدات فراگیر قراردهد و از سوی دیگر نشانه هایی از تعارض سیاسی و فرهنگی خودرا با کشورهایی همانند ایران به نمایش بگذارد . زیرا معتقد هستند هر گونه قدرت سازی ایران منجر به افزایش قابلیت‌های کشورمان در مقابله با نبرد یا تهاجم استراتژیک آمریکا می گردد .
آمریکایی ها الگویی تصا عدی از فشار علیه ایران را دردستور کار خود قرار داده اند تا زمینه توقف ارسال تکنولوژی هسته ای غیر نظامی رابه ایران فراهم آورند و تلاش دارند تا فضایی به‌وجود آورند که ذهنیت سایر کشورها به ایران را دگرگون سازند .
چهارمین جنبه تاثیر گذاری انقلاب اسلامی را می توان تغییر ساختار رابطه اقتصادی در نظام بین الملل دانست که معطوف به رابطه شمال و جنوب است. در این رابطه عده معدودی از کشورها (شمال) به استثمار و استضعاف عده زیادی از کشورها می‌پردازند.این روند با غالب شدن پارادایم جهانی شدن در ابعاد جدید استعمار ( معنای مارکسیستی) شکل پیدا کرده است . ماهیت رابطه شمال و جنوب به‌گونه‌ای است که موجب عقب‌افتادگی جنوب و پیشرفت شتابان شمال می‌گردد. رابطه نامتوازن تجاری و اقتصادی از خصایص بارز این رابطه است و همواره کشورهای جهان سوم یا جنوب خواستار ایجاد تعادل و توازن اقتصادی در قالب شکل‌گیری نظم نوین اقتصادی شده‌اند. انقلاب اسلامی با تاکید بر اصل استقلال سیاسی و ایجاد الگوی تازه ای از حکومت وابستگی از قدرت های حاکم را در همه ابعاد آن دنبال کرد که مصداق عینی این استقلال فکری و اندیشه‌ای توسعه و پیشرفت در علوم جدید مرزهای دانش، مانند تکنولوزی های ریز و دانش افزاری است .. به عبارت دیگر هدف انقلاب اسلامی معطوف به تغییر بود و این تغییر را هم از طریق تحول و دگرگونی در افکار و اذهان جستجو می‌کرد.به عبارت دیگر تغییر در داستانهای دوران کودکی این سرزمین که همیشه گرگ استعمارگر درصدد حذف حیوانات جنگلی بود، باید شنگول ومنگول های جهان سومی صرفا با حیله و نیرنگ یا بستن زنگلوله هشدار زمان مرگشان را تدریجی و طولانی می کردند. هیچ‌گاه و هیچ‌یک از حاملان اصلی اندیشه انقلاب اسلامی در صدد اصلاح و دگرگونی از نوع کشورهای وابسته جهان سومی نبودند که از طریق زد وبند های سیاسی در سایه تعامل با قدرتهای محور موقعیت خودشان را تثبیت کنند. رمز ماندگاری جمهوری اسلامی ایران در حفظ یا انحصار قرائت خاصی از حقیقتی است که دیگر بزبز قندی قصه ها واهمه حمله گرگ درنده به بچه هایش راندارد . زیرا این بار شاخ های تیز قهرمان داستان ما فضای استراتزیک خودرا در داخل لانه گرگ معنا کرده است
تاریخ انتشار: ۱۹ بهمن ۱۳۸۵ - ۱۷:۲۷
دکتر مصطفی ملکی: در نظام متکثر و متنوع بین الملل کنونی که عمده رفتارهای سیاسی بر مبنای حفظ منافع و قدرت حداکثری دولت ها معنا پیدا میکند،