با این حال پاسخ‌های ایران هرگز در گزارش آمانو انعکاس نداشته است. رامین مهمانپرست،سخنگوی وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با همشهری معتقد است ایران امید چندانی به آژانس ندارد چرا که آژانس تا‌کنون به تعهدات خود در قبال برنامه هسته‌ای ایران عمل نکرده است.
- علت پررنگ‌تر شدن وجه سیاسی پرونده هسته‌ای ایران نسبت به وجه حقوقی آن در گزارش‌های اخیر آژانس چیست؟
اقدامات و فشار‌هایی که با هدف محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای صلح آمیز کشورمان صورت می‌گیرد، خارج از وظایف آژانس و به‌صورت غیرقانونی و غیرمنطقی انجام می‌شود. طبیعی است که جایگاهی برای کشور‌هایی که فشار وارد می‌کنند وجود ندارد و آنها سعی می‌کنند اهداف سیاسی خاص خود را خارج از چارچوب وظایف و اختیارات آژانس دنبال کنند. هدف نهایی آنان این است که ملت ایران را از حقوق خود محروم کنند. بنابراین از یک موضع حقوقی و منطقی و بر مبنای حقوقی که طبق معاهده NPT همه اعضای امضا‌کننده این معاهده باید از آن برخوردار باشند نمی‌توانند اقدام کنند و چون رفتار کشور‌های خواهان محدودیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران پایه و اساس منطقی و حقوقی ندارد طبیعی است که از جنبه سیاسی به ایران فشار وارد کنند.
- علت بازگشت آژانس به ادعا‌های سال 2003 چیست؟
گزارشی که مدیرکل آژانس انرژی اتمی ارائه کرده هیچ محتوای جدیدی نسبت به گزارش‌های قبلی ندارد. در گزارش‌های قبلی در 2بخش به فعالیت‌های هسته‌ای ایران پرداخته می‌شد: یک بخش مربوط به آن دسته از فعالیت‌ها و همکاری‌هایی بود که ما با آژانس داشته‌ایم و تحت بازرسی و نظارت بازرسین آژانس بوده و آژانس نیز همواره بر این همکاری‌ها تأکید وتأیید کرده که اطلاعاتی که مسئولین ما در اختیار آژانس قرار داده‌اند با ارزیابی‌ها و راستی‌آزمایی‌های بازرسین آژانس مطابقت دارد؛ بنابراین فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای ایران از این حیث مشکلی نداشته است. بخش دیگری از پرونده هسته‌ای ایران مربوط به یک‌سری ادعاهایی می‌شود که ابهاماتی را مطرح می‌کند که هیچ‌گاه به وسیله اصل اسناد و مدارک معتبر به ایران ارائه نشده است.
ما هیچ وقت اصل مدارک و اسناد را دریافت نکرده‌ایم بلکه صرفا ادعاهایی است که مقامات آمریکایی مطرح می‌کنند و تنها کپی برخی از موضوعات ادعایی را به ایران نشان داده‌اند که آن هم قابل استناد و توجه نیست. ضمن اینکه همان اطلاعاتی را هم که در این گزارش، ادعا شده به آنها دست پیدا کرده‌اند مربوط به سال 2003 یعنی 8 سال پیش می‌شود. اما اینکه چرا این بار گزارش مدیرکل آژانس رنگ و بوی سیاسی و تندی به‌خود گرفت و تفاوت کیفی با گزارش‌های قبلی پیدا کرد، به‌نظر می‌رسد به این علت باشد که مبنای آن یک رفتار سیاسی و افزایش فشار روی ملت ایران است و تصور اینکه اگر فشار‌های مربوط به گزارش مدیر کل آژانس با توطئه‌ها و سناریو‌هایی که در رابطه با کشور ما نسبت به ترور سفیر عربستان سعودی در واشنگتن عنوان کردند همراه شود و همینطور قطعنامه حقوق بشری، این مجموعه اقدامات بتواند فشار بر ایران را مضاعف کند. بنابراین اینکه بخواهیم این گزارش‌ها بر مبنای مسائل حقوقی تنظیم شود انتظار درستی نیست.
- معمولا پس از هر گزارش مدیرکل آژانس انرژی اتمی، ایران از طریق نمایندگی خود در وین به ابهامات پاسخ می‌دهد اما در گزارش‌های بعدی مجددا همان ابهامات تکرار می‌شود. علت بی‌توجهی به پاسخ‌های ایران چیست؟
تا زمانی که آژانس مانند یک ابزار در دست قدرت‌ها قرار دارد نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که حقوق ما به شکل کامل تأمین شود و اگر شکایتی صورت گرفت به‌صورت عادلانه رسیدگی می‌شود. متأسفانه امروز آژانس به یک ابزار سیاسی تبدیل شده و در اختیار کشور‌های قدرتمند و زورگو مثل آمریکا قرار گرفته است. طبیعی است که ما بعد از هر اقدام غیرقانونی آنها اعتراض خودمان را اعلام می‌کنیم و سعی می‌کنیم نقطه نظرات کشورمان را در قالب اعتراض یا شکایت مطرح کنیم و به‌عنوان سند سازمان ملل ثبت کرده و از این طریق حرف خودمان را به گوش ملت‌های دنیا برسانیم. اما در عین حال شاید به خاطر رویه و رویکردی که مقامات غربی در پیش گرفته‌اند توجهی به این شکایت‌ها و اعتراضات صورت نگیرد و به بهانه اینکه ممکن است فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان در آینده به سمت اهداف نظامی پیش برود سعی می‌کنند فشار‌هایی به کشورمان بیاورند و قطعنامه‌هایی را صادر کنند که از نظر ما هیچ مبنای قانونی ندارند. این ادعایی است که می‌شود راجع به فعالیت‌های هسته‌ای هر کشوری در دنیا مطرح کرد و قطعا چنین ادعا‌ها و فشار‌هایی که وارد می‌شود، نمی‌تواند روی فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای ما تأثیر‌گذار باشد.
- واکنش کشور‌های عضو آژانس به گزارش و قطعنامه‌ای که صادر شد چگونه بود؟
شما دیدید که اولا حدود 110 کشور به‌عنوان کشور‌های عضو عدم‌تعهد این گزارش را مردود دانستند و اعلام کردند که این گزارش با اهداف سیاسی تنظیم شده و نمی‌تواند گویای واقعیت‌های فعالیت‌های هسته‌ای صلح آمیز ایران باشد. کشور‌های قدرتمند بزرگی مانند روسیه و چین هم به این گزارش اعتراض کردند و آن را ناعادلانه و دارای جهت گیری‌های سیاسی خاص خواندند. بنابراین بخش بزرگی از جامعه جهانی مواضعشان را نسبت به این گزارش منعکس و از حقانیت کشور ما و ضرورت بهره‌مندی ایران از حقوق هسته‌ای‌‌اش حمایت کردند.
- ایران در 2نوبت از طریق آقای صالحی و نیز رئیس سازمان انرژی اتمی اعلام کرد پس از نهایی شدن مدالیته به سؤالات جدید پاسخ می‌دهد اما آژانس حاضر به پذیرش این درخواست نشده. علت عدم‌پذیرش مدالیته از سوی آژانس چیست؟
آژانس اگر قرار بود به وظایف خود عمل کند خیلی از اقدامات را نباید تا‌کنون انجام می‌داد که متأسفانه انجام داده و در مقابل بسیاری از اقدامات را باید انجام می‌داد که از آنها امتناع کرده است. بحث طرح اقدام یا همان مدالیته که بین ایران و آژانس مطرح بود کاملا روشن و شفاف است؛ هر اقدام و اتهامی که به فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان وارد است یکجا جمع‌آوری و به ایران منعکس شود تا ایران به آنها پاسخ دهد. این تعهدی بود بین دو طرف که اگر ما توانستیم به این اتهامات در مجموعه‌ای از همکاری‌ها پاسخ دهیم و نظر آژانس را نسبت به بر طرف شدن سوء‌تفاهمات جلب کنیم در نهایت پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در مسیر طبیعی خودش قرار گیرد. اما شاهد بودیم که همه اتهامات و سؤالاتی که نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران مطرح کرده بودند به 6 عنوان کلی تقسیم می‌شد که به هر کدام از این ابهامات به دقت از سوی مسئولین کشورمان پاسخ داده شد و با ابزار‌های نظارتی که در اختیار بازرسان آژانس بود، آنها تأیید کردند که فعالیت هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است و هیچ‌گونه انحرافی ندارد.
- در گزارش آمانو تأکید شده بود که هیأتی از آژانس به ایران بیاید و از منطقه پارچین بازدید کند اما ظاهرا آقای سلطانیه اعلام کردند که با این درخواست موافقت نمی‌شود چرا که قبلا بازدید انجام شده است. لطفا در این خصوص توضیح بفرمایید.
ما به‌رغم اقدامات مؤثر و سازنده‌ای که تا‌کنون داشته‌ایم تا آژانس اطلاعات بیشتری به دست بیاورد و کمتر بهانه جویی سیاسی کند، قبل از آنکه شورای حکام تشکیل شود و بخواهد نقطه نظراتش را مطرح کند از معاون مدیرکل آژانس دعوت کردیم تا بازدیدی از کشورمان داشته باشد. این سفر انجام شد و ایشان از مراکز هسته‌ای کشورمان بازدید انجام دادند. نتیجه این بازدید‌ها و همکاری‌ها باید در گزارش مدیرکل مشاهده می‌شد که متأسفانه نه تنها اثری نداشت بلکه در یک لجبازی سیاسی تلاش کردند تا قطعنامه‌ای علیه کشورمان به تصویب برسانند و فشار‌ها را افزایش دهند. لازمه همکاری ما با آژانس انعکاس مثبت و مستقیم نتایج همکاری‌های پیشین ما در گزارش آژانس است.
- نظرتان درخصوص خروج از NPT چیست؟
مسئولین جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه صحبتی در رابطه با خروج از NPT نداشته‌اند.
- اما این بحث نخستین بار توسط آقای لاریجانی مطرح شد.
ممکن است نمایندگان مجلس نقطه نظراتی را اعلام کنند اما اینها تا زمانی که به یک مصوبه قانونی تبدیل نشود قدرت اجرایی پیدا نمی‌کند. برخی از نمایندگان مجلس اعلام کردند اگر احساس شود حقوق ما نادیده گرفته شده و گزارش‌های ناعادلانه و غیرواقعی نسبت به فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای کشورمان ارائه می‌شود ممکن است در عضویت مان در NPT تجدید نظر کنیم اما هیچ وقت مصوبه‌ای در این خصوص نداشته‌ایم.
- خانم اشتون اخیرا اعلام کرده بود منتظر پاسخ ایران برای ازسرگیری مذاکرات هستیم. با توجه به صدور قطعنامه اخیر و اعمال تحریم‌های جدید آیا مذاکرات انجام خواهد شد؟
ما هیچ وقت نگفتیم مذاکره نمی‌کنیم اما موضوع، زمان، مکان و محتوای مذاکره به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ما به سرپرستی آقای دکتر جلیلی ارتباط پیدا می‌کند و آنها باید پاسخ بدهند.