در میان هیاهوی پیش آمده در حول‌و‌حوش بازار طلا، یکی از کارشناسان فعال در بازار آتی سکه در بورس‌کالا نامه جالب توجهی به محمود بهمنی، رئیس‌کل بانک مرکزی نوشت. این نامه حاوی نکات دقیقی درباره علل و ریشه‌های افزایش تقاضا برای سکه در بازار است.
جناب آقای دکتر بهمنی
ریاست محترم بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
نظر به تلاش مجموعه بانک مرکزی در کنترل بازار ارز و سکه، لازم دیدم پیشنهادهایی را برای کنترل بهتر بازار ارائه کنم. افزایش اخیر قیمت طلا در بازارهای جهانی سبب ایجاد هیجان خرید در بازار سکه شده که گاهی این امر از منطق اقتصادی خود خارج شده است؛ که دلایل آن به صورت خلاصه به شرح ذیل است:
1 - افزایش نرخ دلار در بازار آزاد
2 - ایجاد انتظار جهت ادامه افزایش نرخ طلا در بازارهای جهانی
3 - عمق بسیار کم بازار سکه
4 - افت اخیر بازار سرمایه در چند ماه اخیر و رونق معاملات سکه در بازار آتی بورس کالا و به‌تبع آن، روی آوردن فعالان بازار سرمایه به فعالیت در بازار سکه.
مصاحبه‌ها و واکنش‌ها
در همه جای دنیا بازارهای مالی بلافاصله به سخنان رئیس‌کل بانک مرکزی واکنش نشان می‌دهند. اما 2 مورد را به صراحت در مورد صحبت‌های جنابعالی می‌توان بیان کرد:
1 - زمانی که نرخ دلار در بازار آزاد 1300 تومان بود، جنابعالی وقتی از سفر بازگشتید به رسانه‌ها اعلام کردید: بنده تازه برگشته‌ام و نرخ ارز از نظر من بالاست و قطعا ظرف چند روز آن را کنترل می‌کنم. بلافاصله بازار به این صحبت واکنش نشان داد و ظرف یک روز نرخ دلار با کاهش 70تومانی به 1230تومان رسید، ولی با گذشت چندروز، بازار به نرخ قبلی بازگشت.
2 - در مورد مصاحبه بعدی جنابعالی در روز دوشنبه 7 آذرماه که اعلام کردید بازار سکه، حباب 80هزار تومانی دارد و به همکارانم دستور دادم که این حباب را تخلیه کنند ، بازار بلافاصله واکنش نشان داد ولی این واکنش فقط 2روز دوام آورد، البته این نوع واکنش‌ها در همه جای دنیا مرسوم بوده و نشان از سلامت بازار دارد.
حتما به این نکته واقف هستید که در هر بازاری عرضه و تقاضا بسیار تعیین‌کننده است و جدا از واکنش‌های مقطعی، فعالان بازار منتظر اجرای سیاست‌های بانک مرکزی در عرضه سکه و ارز، برای پاسخگویی به نیاز واقعی بازار هستند.
معنا و مفهوم واکنش‌های بازار چیست؟
وقتی که بازار مشاهده می‌کند قیمت عرضه سکه در شعب بانک‌ها کاهش شدید یافته ولی عرضه آن بسیار محدود است قطعا تامل می‌کند. یا وقتی که قیمت پایه عرضه در بانک کارگشایی کاهش می‌یابد ولی عرضه سکه بسیار محدود است باز هم بازار تامل می‌کند. به این معنی که بازار متوجه شده است که قیمت پایه عرضه سکه در بانک کارگشایی (به‌عنوان مهم‌ترین ابزار تزریق سکه به بازار و کنترل قیمت آن) صرفا یک قیمت نمایشی بوده و به‌دلیل عرضه نشدن سکه به تعداد کافی در قیمت پایه، بازار رقابت کرده و با نرخ‌های معامله در بازار آزاد، سکه را از بانک کارگشایی خریداری می‌کند. اتفاقی که در این بین می‌افتد این است که بازار استنباط می‌کند، بانک مرکزی محدودیت‌هایی جهت عرضه سکه با قیمت فوق به بازار دارد(در حالی که این طور نیست) و با اختلاف چند روز در رسانه‌ها تیترهایی با عناوین«مخالفت‌های تازه در برابر دستور بهمنی» و یا«تبعیت نکردن بازار از دستور رئیس کل بانک مرکزی» درج می‌شود. چون در بازار دوباره قیمت‌ها بالا می‌رود و استنباط این است که بانک مرکزی سکه را با نرخ بازار می‌فروشد نه با نرخ اعلام شده خود.
چاره چیست؟
پاسخ: باید جلوی رقابت مصنوعی بازار در بانک کارگشایی گرفته شود.
جنابعالی در چند وقت اخیر اعلام کردید بانک مرکزی از ذخایر طلای مناسب برای عرضه به بازار برخوردار است. مسئول حراج بانک کارگشایی هم اعلام می‌کند شمش طلای 12کیلویی برای عرضه داریم.
به دلیل روی آوردن فعالان بازار سرمایه به خرید سکه تمام بهارآزادی (صرفا برای تحویل در بورس کالا در سررسید معاملات آتی) فشار زیادی بر بازار نقدی سکه تحمیل می‌شود که عموما بازار نقدی تاب برآورده کردن آن را ندارد و به همین دلیل قیمت‌ها شروع به افزایش می‌کند. همین امر نشان از عمق کم بازار سکه دارد.
به‌طور مثال اگر یک فرد فعال در معاملات آتی سکه، به تهیه 1000عدد سکه تمام بهار آزادی از بازار نیاز داشته باشد، با مشکل جدی مواجه می‌شود و این میزان از تقاضا در بازار بسیار محدود سکه، در سبزه میدان و خیابان فردوسی، دهان به دهان چرخیده و خود بازار را نگران می‌کند و اهالی بازار می‌گویند چنین تقاضاهایی ممکن است ناشی از یک نوع خبر با اهمیت باشد که بازار از آن بی‌خبر است. غافل از اینکه این میزان از تقاضا فقط برای تحویل در سررسید معاملات آتی سکه است و یک تقاضای واقعی نیست.
در چنین شرایطی تنها راه چاره برای معامله‌گران بازار آتی بورس کالا برای خرید یکجا، مراجعه به بانک کارگشایی است. بانک کارگشایی به‌دلیل عرضه سکه، در بسته‌های 100تایی، رقابت کاذبی را بین فعالان بازار طلا و فعالان بازار آتی بورس کالا به وجود می‌آورد. این موضوع مانع موفقیت بانک مرکزی در عرضه سکه به قیمت پایه بانک کارگشایی می‌شود. بنابراین دلیل موفق نبودن بانک مرکزی، صرفا وجود فعالان بازار آتی است و نه مردم عادی. بنابراین مشکل فعلی بازار طلا نه در سکه ربع و نه در نیم بهار و نه در شمش است بلکه فقط در بازار تمام بهار آزادی است که مسبب آن فقط و فقط فعالان بازار آتی هستند و بس.
پیشنهاد جایگزین
جناب آقای دکتر بهمنی، پیشنهاد من، عرضه سکه تمام بهارآزادی به صورت متنوع است. در بانک کارگشایی علاوه بر بسته‌های 100عددی، بسته‌های 300، 500 و 1000 و 2000عددی نیز عرضه شود. به احتمال زیاد برای بسته‌های 500 و 1000عددی هیچ رقابتی صورت نمی‌گیرد چون فعالان بازار طلا به هیچ عنوان در این حجم خریدار نیستند و عرضه چند بسته به این شکل در روز کافی است تا نیاز فعالان بازار آتی برآورده شود. این امر تأثیر روانی و فیزیکی بسیار مناسبی بر بازار سکه و بالطبع کنترل قیمت آن خواهد داشت.
رضا محمدی - کارشناس شرکت کارگزاری فارابی