طبق اطلاع خبرنگار همشهری تا‌کنون 70مقاله به دبیرخانه این همایش ارسال شده است. در این زمینه با سردار دکتر غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل و رئیس شورای سیاستگذاری همایش ملی دفاع سایبری گفت‌وگو کرده‌ایم.
- شما قابلیت‌ها و تهدیدهای فضای سایبر در عصر اطلاعات را برای کشورها چگونه ارزیابی می‌کنید؟
درخصوص واژه فضای سایبر می‌توان اینگونه مطرح کرد که تحول فناوری اطلاعات در فضای کنونی و توسعه این فضا از یک سو و فراگیر شدن آن در تمامی حوزه‌ها از جمله حوزه زیر‌ساختی، ارتباطات، زیر‌بنایی، بانکی، تجاری، مدیریت کنترل و صنعت سبب شده که یکسری قابلیت‌ها و فرصت‌ها برای کشورهای صاحب فناوری ایجاد شود تا در کنار ارائه خدمات بتوانند اهداف استراتژیک خود را عملی سازند. از سوی دیگر دنیا در فضای مجازی در قالب شبکه فضای سایبر به یکدیگر متصل شده و فاصله میان کشورها و مرزها برداشته شده و قابلیت تعامل فرهنگی، سیاسی و تبادل نظر در دنیا به سهولت ایجاد شده است. از طرف دیگر امکان انتقال اطلاعات و تبدیل دارایی‌های مردم و کشورها به صفر و یک و ورود به فضای مجازی اهمیت این فضا را دوچندان کرده است. دارایی دولت‌ها مانند پول، سرمایه، اعتبارات بانکی و دارایی‌های معنوی، حقوقی، فردی، اطلاعات و عکس‌ها در فضای سایبر قرار گرفته است. به‌دلیل افزایش اهمیت، این فضا در شرایط کنونی به‌عنوان یک دستگاه میان فضای واقعی و فضای مجازی قرار گرفته و سبب شده است تا کشورها، افراد و گروه ها را مورد تهدید قرار دهد.
- تهدیدات راهبردی در فضای سایبر و دفاع سایبری در شرایط کنونی به چه شکلی طراحی می‌شود؟
تهدیدات فضای سایبر را می‌توان به 3 دسته تقسیم کرد: 1- تهدیدات فردی که این تهدیدات علیه فرد، اطلاعات و دارایی‌های او صورت می‌پذیرد، 2- تهدیدات گروهی که این تهدیدات علیه گروه، اطلاعات و دارایی‌های گروه است، 3- تهدیدات علیه یک دولت که این تهدیدات علیه دولت، اطلاعات، دارایی‌ها و امکانات یک دولت است و متناسب با این سه سطح، 3سطح ایمنی برای فرد، امنیت برای گروه یا اجتماع و دفاع برای کشور یا دولت شکل می‌گیرد. ما تهدیداتی که امنیت یک کشور را تحت‌تأثیر قرار دهند به‌عنوان تهدید سایبری فرض می‌کنیم.
- به لحاظ ماهیت و سطح بندی تهدید در دنیا، ما در کشور با چه تهدیداتی از سوی صاحبان فناوری مواجه هستیم ؟
آمریکا و رژیم صهیونیستی و دیگر قدرت‌های جهان بیش از 5سال است که روی تجهیز و ساختار‌مند کردن توان و قدرت سایبری فعالیت می‌کنند و در حال آماده کردن مفاهیم جدیدی تحت عنوان سلاح های سایبری هستند و براین باورند که از طریق ابزارسایبری می‌توانند به امیال خود دست یابند به‌گونه‌ای که اوباما در چند روز گذشته استراتژی سایبری جدید نظامی خود را تعیین وبه وزارت دفاع آمریکا ابلاغ کرد و در آنجا بیان داشت که ارتش و واحد های نظامی باید کوچک‌تر شود ولی قدرت نظامی در فضای سایبری باید فعال‌تر، مجهز‌تر و کارآمد‌تر جنگ را در این فضا دنبال کند. بنابراین سه دسته عمده تهدیدات، سایر کشورهای جهان را مورد تهدید قرار خواهند داد.
1- تهدید از طریق شبکه فضای سایبر به زیرساختهای یک کشور. بدین صورت که این تهدیدات زیرساختهای حیاتی کشور از جمله زیرساخت دفاعی، انرژی، آب، برق، خدمات مدیریتی و ترافیک را مورد تهدید قرار می‌دهد.
2- سوءاستفاده از شبکه‌های اجتماعی. با توسعه شبکه‌های اجتماعی و ایجاد فضا برای تعامل میان انسان‌ها بستری را برای کشورهای صاحب فناوری آماده می‌سازد تا در فرایند تعامل، ابتدا به جمع‌آوری اطلاعات پرداخته و سپس شبکه جاسوسی خود را توسعه دهند و بدین طریق بتوانند با افراد فریب خورده ارتباط برقرار کرده و مبادله اطلاعات کنند.
3- قدرت‌های بزرگ از این شبکه‌ها و زیرساخت‌ها به‌عنوان عنصری برای براندازی سایر کشورها استفاده می‌کنند. در حال حاضر آمریکایی‌ها تحت عنوان اینترنت چمدانی و اینترنتی فراتر از کنترل دولت، بر کشور هدف متمرکز شده و بدین صورت خواسته‌ها و امیال خود را عملی می‌سازند. در واقع با استفاده از تمامی ظرفیت‌های شبکه مجازی و اینترنت چمدانی افراد را علیه دولت مورد نظر بر‌می‌انگیزند و آنها را به نفع خودشان تحت کنترل قرار می‌دهند که می‌توان نمونه بارز این حوادث را درحوزه شبکه های اجتماعی فتنه سال1388 در ایران مشاهده کرد. تمامی این حوادث دارای دو سو است که یک سوی آن تهدید و سوی دیگر آن فرصت است.
-
سیاست راهبردی سازمان پدافند غیرعامل برای بهره‌مندی از فرصت‌ها و مقابله با تهدیدات سایبری چیست؟
نگاه ما در این زمینه به دو گونه است: هم به تهدیدات پاسخ می‌دهیم و هم از فرصت‌ها بهره می‌گیریم. در شرایط کنونی در میان کشورها مقوله‌ای به نام بیداری اسلامی از طریق شبکه‌های اجتماعی در حال گسترش است و ما می‌توانیم با برخورداری از ایدئولوژی اسلامی از این فرصت بهره گرفته و به گسترش آن بپردازیم و همچنین بخشی از بیداری اسلامی بر جریان تسخیر وال‌استریت و آگاه کردن مردم اروپا از طریق همین شبکه‌های اجتماعی صورت پذیرفت و این جریان به نوعی انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها را برآن داشت تا از طریق شبکه اجتماعی فیس‌بوک و توییتر افراد را تحت کنترل بگیرند تا علیه دولت‌های خودشان براندازی ایجاد نکنند. بدین‌ترتیب می‌توانیم تهدید را به فرصت تبدیل کنیم و از حداکثر ظرفیت‌های موجود شبکه اجتماعی صدور مفاهیم عالی و فرهنگی ایرانی، اسلامی را به دنیا منتقل‌سازیم. ما معتقد هستیم که دارای بالاترین منبع ایدئولوژیک به لحاظ دینی و سیاسی هستیم و اندیشه های متعالی امام راحل (ره) ومقام معظم رهبری در هدایت دنیا و جهانیان و کشورهای تحت ستم می‌تواند به‌عنوان داروی شفابخش مورد استفاده قرار گیرد. ما در این شرایط می‌توانیم با نگاه مثبت از حداکثر فضای سایبر استفاده کنیم و این نگاه فرصت محور است به شرط آنکه سرمایه‌گذاری لازم را برای این امر خطیر داشته باشیم. در پاره‌ای جهات کشورهای صاحب قدرت برای اجرای حداکثری اهداف خود سناریوهایی را طراحی می‌کنند تا در قبال پرداخت هزینه اندک منفعت گسترده‌ای از آن خود کنند.
- سناریوهای تهدیدات سایبری کدامند؟
در جهان از سال‌های گذشته تا‌کنون سناریوهای متعددی از تهدید اتفاق افتاده است:
1) حمله روسیه به سیستم سایبری گرجستان: قبل از حمله، هدف برهم زدن تعادل در این کشور پیش از حمله خارجی طراحی شد که در راستای آن نظام انرژی، سوخت و تمامی ابعاد مرتبط با آن در کشور هدف به هم خورد .
2) اجرای عملیات با هدف اقتصادی که در حقیقت زیرساختهای اقتصادی از جمله بانک و تجارت را مورد هدف قرار داد.
3) در حوزه خطرناک‌تر، طراحی سناریوی حمله به حوزه انرژی است که در 2سال گذشته آمریکایی‌ها در 3حوزه اعم از برق، نفت و بخش هسته‌ای حملات را طراحی کرده‌اند. قاعدتا این نوع از تهدیدات دوطرفه است و می‌تواند پیامد بین‌المللی داشته باشد. اخیرا آمریکا و چند کشور دنیا تهدید سایبری زیرساخت‌ها را برابر تهدید نظامی اعلام کرده و بیان می‌کنند که هرگونه تهدیدسایبری به زیرساخت‌ها برابر تهدیدات نظامی است و با سلاح نظامی پاسخ می‌دهند و این یک سناریوی خطرناک و جدی است.
4) تهدید سایبری یک جنگ نامتقارن است؛ به این دلیل که دو طرف جنگ از یک توان و امکانات برابر برخوردار نیستند. در یک سوی آن گروهی قرار گرفته‌اند که از تمامی ظرفیت‌ها برخوردار بوده و می‌توانند به تمام زیرساختهای حیاتی کشور هدف خسارت وارد کنند و این عدم‌تقارن بسیار جدی است و باید به‌عنوان یکی از کشورهایی که امکان تهدید را برخوردار است تدابیر لازم را اندیشید. آمریکا در سال‌های اخیر بیان داشته که یک کشور آسیب‌پذیر در حوزه سایبری است، پس باید آمریکا به این مسئله توجه داشته باشد که ظرفیت‌های موجود در کشورهای اسلامی می‌تواند به‌عنوان یک تهدید جدی علیه خودش قرار گیرد.
-
حملات سایبری و سیاست راهبردی در برابر آن چگونه صورت می‌گیرد ؟
حملات سایبری جنبه‌های مختلف دارد، در حوزه شبکه های اجتماعی ما دارای 2رویکرد هستیم:
1- رویکرد اول فقط جنبه آگاهی رسانی دارد. پیرو بیانات مقام معظم رهبری ما در این شرایط باید بصیرت دهی داشته باشیم و بصیرت مردم را افزایش دهیم. در واقع هدف توسعه شبکه اجتماعی در کشور بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های این شبکه بهمنظور توسعه تفکر اسلام ناب محمدی و تفکر انقلابی و سیاسی اسلام است که می‌تواند جزو مبانی ایدئولوژیک انقلاب برای رهایی کشورهای جهان در کل دنیا باشد و در کشور ایران نیز همبستگی و سازماندهی را افزایش دهد. در حوزه مربوط به زیرساخت، رویکرد متفاوت داریم. در این حوزه به‌نظر می‌رسد که امن‌سازی و پایدار‌سازی زیرساخت از نظر تهدیدات سایبری با ید در اولویت تمامی دستگاه‌های اجرایی قرار گیرد و با توجه به این اولویت هیچ دستگاهی نباید نسبت به این مسئله بی‌توجه باشد.