تاریخ انتشار: ۸ خرداد ۱۳۹۱ - ۰۹:۴۳

سابقه تحریم اقتصادی ایران به ملی شدن صنعت نفت باز‌می‌گردد که طی آن به دولت مصدق کمک کرد تا سیاست ملی‌شدن را جسورانه‌تر به پیش‌ ببرد و با ایجاد یک بخش جانشینی واردات، وابستگی ایران به تولیدات خارجی را کاهش دهد و درمقابل تحریم‌های اقتصادی مقاومت کند.

با فاصله کوتاهی از پیروزی انقلاب‌اسلامی در ایران، تحریم‌های اعمالی از سوی آمریکا نیز آغاز شدند و هرساله بر دامنه و شدت این تحریم‌ها افزوده شد. تا جایی که هم‌اکنون 161رقم تحریم در پرونده سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران خودنمایی می‌کند. اما همانگونه که بین سال‌های 30تا32 دولت و ملت ایران در برابر تحریم‌های مالی و تجاری غرب ایستادگی کردند، طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب‌اسلامی نیز براصول و ارزش‌های خود پای فشرده و از وابستگی به دیگران پرهیز کرده است. علاوه بر مقاومت و ایستادگی مردم ایران که مهم‌ترین دلیل بی‌حاصل بودن تحریم‌ها به شمار می‌آید، اهمیت ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک ایران، نادیده انگاشتن تحریم‌ها از سوی متحدان و رقبای آمریکا، ضرر مالی بخش‌های اقتصادی آمریکا از عدم رابطه با ایران و از همه مهم‌تر بی‌اعتنایی جمهوری‌اسلامی ایران به تحریم‌های اعمال‌شده از سوی ایالات‌متحده، موجب از میان رفتن اثربخشی تحریم‌ها شده است.

کارتر

جمهوری‌اسلامی ایران در دوره کارتر بارها دچار تحریم اقتصادی شد که این تحریم‌ها شامل ممنوع بودن واردات نفت از ایران، مسدود شدن دارایی‌های ایران، ممنوعیت صادرات به ایران و واردات از ایران بوده است که این چهار‌مورد تحریم‌ بعد از تسخیر لانه‌جاسوسی آمریکا و تا قبل از توافق الجزیره اعمال شد. پس از توافق الجزیره 3‌مورد از این تحریم‌ها لغو شد اما مورد مسدود شدن دارایی‌های جمهوری‌اسلامی در آمریکا همچنان ادامه پیدا کرد تا اینکه در زمان ریاست‌جمهوری ریگان مجددا چندبار تحریم‌هایی علیه ایران اعمال شد.

ریگان

در زمان ریگان در سال1983 (سال1362) بود که براساس آن کمک‌های سازمان‌های بین‌المللی به ایران محدود شد و نمایندگان آمریکا مامور شدند سازمان‌های جهانی را توجیه کنند تا برای جلوگیری از کمک به ایران در مجامع مختلف رای منفی بدهند که این تحریم‌ تنها تا حدودی موفق شد. در سال 1986ممنوعیت صادرات تسلیحات به ایران و در سال1987ممنوعیت واردات از ایران اعمال شد، درحالی‌که از زمان توافق الجزیره تا آن زمان نفت ایران به آمریکا صادر می‌شد.

بوش پدر

در زمان بوش پدر تحریم‌ کالاهای دومنظوره علیه ایران اجرا شد. قانون عدم گسترش سلاح ایران و عراق در سال 1993 توسط دولت جورج‌بوش با هدف تحمیل ممنوعیت انتقال تکنولوژی‌هایی با کاربرد دوگانه و تسلیحات متعارف بی‌ثبات‌کننده به ایران و عراق امضا شد. مهم‌ترین بخش این قانون که در مورد ایران قابل اجرا بود، بخش 40 آن یعنی قانون1986 امنیت دیپلماتیک بود که برپایه آن، هرگونه صادرات آمریکا به ایران ممنوع اعلام شد.

کلینتون

زمان بیل‌کلینتون مجددا تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران اعمال شد که در تاریخ انقلاب‌اسلامی ایران بی‌سابقه است. در سال1995 ممنوعیت کمک به توسعه منابع نفتی در میادین نفتی ایران به تصویب رسید و در همان سال 2 نوع رابطه تجاری مالی با ایران قطع شد. در سال1996 قانون معروف داماتو توسط کمیته مالی سنای آمریکا برای تحریم ایران و لیبی به تصویب رسید که شرکت‌های نفتی از معامله با ایران منع شدند و این قانون برای تمامی شرکت‌های خارجی که با ایران معامله انجام می‌دادند، اجرا می‌شد. این قانون تحت تاثیر گروه‌های ذی‌نفوذ صهیونیستی و با اهدافی نظیر تضعیف بخش انرژی ایران و ممانعت از ورود جریان سرمایه به این بخش، محروم کردن ایران از ذخایر مالی و تضعیف توانمندی‌های استراتژیک ایران به تصویب رسید. تمدید دوباره این قانون در 5آگوست سال2001 در شرایطی صورت گرفت که دولت آمریکا در ماه می1998، اجرای تحریم فوق را درباره 3‌شرکت توتال فرانسه، گازپروم روسیه و پتروناس مالزی وتو کرده بود. در این دوره قوانین سختگیرانه دیگری نیز علیه ایران اعمال شد که از آن جمله می‌توان به فرمان اجرایی12957 مورخ 15مارس1995 اشاره کرد. این فرمان که توسط بیل‌کلینتون صادر شد، شامل ممنوعیت معاملات مشخص در مورد توسعه منافع نفتی ایران می‌شد. فرمان اجرایی دیگر(12959) که مهم‌ترین قانون حاکم بر معاملات بازرگانی آمریکا با ایران نیز به شمار می‌آید و شامل ممنوعیت کامل دادوستد و سرمایه‌گذاری آمریکا با ایران است، در 6می1995 طرح شد.

بوش پسر

در زمان بوش پسر 2تحریم علیه ایران شامل تمدید قانون داماتو و تحریم دیگری در آغازین روزهای دوره حکومت بوش پسر به امضا رسید که کشورهایی که با ایران معامله می‌کنند، زیر فشار قرار گیرند و کنگره و سنای آمریکا نیز این تحریم‌ها را تشدید کرد.همزمان با طرح قوانین گوناگون، ایالات متحده آمریکا طی سال‌های ریاست جمهوری بوش پسر اقدامات دیگری نیز برای منزوی کردن و مهار انقلاب اسلامی ایران انجام داده است که از آن جمله می‌توان به محدود کردن اعطای کمک‌های مالی مستقیم نظیر وام، اعتبار، ضمانت و اعتبارات بانک صادرات و واردات و دریافت کمک‌های مالی غیرمستقیم از طریق بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول اشاره کرد. همچنین ایالات متحده به کشورهای اروپایی برای ممانعت از سرمایه‌‌گذاری در ایران فشار آورده و مخالفت علنی خود را با مشارکت ایران در کنسرسیوم بین‌المللی استخراج نفت جمهوری آذربایجان ابراز کرده است.در ادامه اقدامات خصمانه ایالات متحده علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، مجلس سنای آمریکا در ماه سپتامبر2006، اعتبار قانون تحریم کمپانی‌های خارجی که در بخش انرژی ایران سرمایه‌گذاری یا به این کشور تسلیحات می‌فروشند را به مدت 5سال دیگر تمدید کرد. در ویرایش جدید این سند، کمپانی‌های خارجی‌ای که تسلیحات معمولی نوین شده را به ایران عرضه می‌کنند نیز از این پس مشمول تحریم خواهند شد.

اوباما

اوباما که با شعار تغییر بر سر کار آمده بود خیلی زود و با امضای تمدید قانون داماتو- که جزو نخستین قوانین امضا شده توسط اوباماست- نشان داد سیاست خصمانه اعمال تحریم علیه کشورمان کماکان جزو سرفصل‌های سیاست خارجی آمریکا قرار دارد. پس از آن نیز آمریکا، در اقدامی یکجانبه روز‌سه‌شنبه 30آذر 1389 (23دسامبر2010) تحریم‌هایی علیه بخش کشتیرانی ایران اعمال کرد. وزارت‌ خزانه‌داری آمریکا، بانک مرکزی، بانک سپه، بانک صادرات، بانک صنعت‌ومعدن، ‌بانک رفاه‌کارگران و بسیاری از بانک‌های ایرانی را مشمول تحریم‌های یکجانبه کرده است. این کشور همچنین با اعمال تحریم‌های یکجانبه علیه محمدرضا نقدی، رئیس‌سازمان بسیج مستضعفین و عباس‌جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران حمایت خویش را از اغتشاشگران پس از انتخابات سال88 آشکار کرد. آمریکا همچنین در روز پنجشنبه 19خرداد1390 (9ژوئن 2011) تحریم‌هایی را علیه نیروی مقاومت بسیج و نیروی انتظامی ایران اعمال کرد. این کشور همچنین شرکت‌های هواپیمایی ایران‌ایر، ماهان و کشتیرانی ایران را نیز مشمول اعمال تحریم‌های یکجانبه قرارداده است و روز ‌شنبه 18تیر1390 (9ژوئیه 2011) اعلام کرد به همراه انگلیس و کانادا 50دانشمند هسته‌ای و همچنین جمعی از مقام‌های سیاسی و قضایی ایران را مورد تحریم صدور روادید قرار می‌‌دهد. باراک اوباما همچنین در روز ‌شنبه 10دی 1390 (31دسامبر2011) قانون تحریم بانک مرکزی ایران را امضا کرد.