فضای مه‌آلود نشست‌ها

این نشست که در وین پشت درهای بسته برگزار شد می‌توانست در دور دوم مذاکرات ایران و 6قدرت جهانی که در بغداد برگزار ‌می‌شد انعکاس داشته باشد که داشت. آنچه بیشتر از همه مورد نظر رسانه‌ها قرار گرفت سفری بود که یوکیا آمانو، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران آمد و مذاکراتی که با مقامات کشور ما در این سفر انجام داد. او بعد از مذاکرات بغداد گزارشی را منتشر کرد که نتایج چند دوره نشست ایران و آژانس در آن جمع شده بود. آمانو نوشته بود: ایران و آژانس دور سومی از گفت‌وگوها را در وین در تاریخ 14 و 15 می‌2012 برگزار کردند که طی آن مباحث بر سر یک رویکرد سازمان‌یافته به منظور شفاف‌سازی‌ تمام موضوعات باقیمانده ادامه یافت. ایران در پاسخ به درخواست آژانس برای دسترسی به سایت پارچین اعلام کرد که چنین دسترسی‌ای پیش از توافق‌های قبلی، غیرممکن است. آمانو در این گزارش بر دیدارهایش با جلیلی و سلطانیه هم اشاره و اظهار کرد که غنی‌سازی‌ در ایران متوقف نشده است. گزارش او در ایران با واکنش مقامات کشورمان همراه شد.

نشست‌های قبلی چه بود

پیش از نشست اواخر اردیبهشت ایران و آژانس، آخرین نشست از این دست بین طرفین، دوم و سوم اسفندماه برگزار شد. بهمن ماه همان سال طرفین توافق کرده بودند که تقاضای دسترسی به منطقه نظامی پارچین به بعد از نشست شورای حکام که در اواخر اسفند سال گذشته برگزار شد موکول شود اما در نهایت تعجب، یوکیا آمانو، دبیرکل ژاپنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحت فشار غرب زودتر از موعد این تقاضا را مطرح کرد. پس از آن، بازرسان آژانس 2بار به ایران آمدند و از تاسیسات هسته‌ای کشورمان بازدید کردند اما بنا به اینکه پارچین منطقه‌ای نظامی است و به گفته سلطانیه بازدید از مناطق نظامی باید در چارچوبی مشخص انجام شود، امکان عملی کردن تقاضای زودتر از موعد آژانس پیش نیامد.با وجود این ایران اعلام آمادگی کرد که در چارچوب یک مدالیته زمینه لازم برای بازدید بازرسان آژانس از این منطقه فراهم خواهد شد؛ اگرچه پرونده این منطقه در زمان مدیرکلی محمد البرادعی بسته شده بود.

علی اصغر سلطانیه در گزارشی درباره دلایل عدم توافق بین ایران و آژانس نوشته بود پارچین در سال2005، 2بار توسط آژانس بازدید شده که متعاقبا معاون سابق مدیرکل اعلام داشت که موضوع خاتمه یافت و بخشی از تاریخ خواهد شد و مدیرکل سابق آن را به شورای حکام گزارش کرد. با توجه به این واقعیت که پارچین یک سایت نظامی است، دسترسی به سایت یک فرایند زمانبر است و به‌طور مکرر نمی‌توان اجازه داد. در پرتو این سابقه و بر اساس اینکه از آژانس خواسته شده همه مسائل مربوطه همچون آزمایش‌های هیدرودینامیک را با هم یکی کند، متعاقبا یک‌بار دیگر اجازه دسترسی داده خواهد شد. این فرایند می‌تواند به‌طور واضح زمانی که توافق روی مدالیته حاصل آید، شروع شود.

ماجرای پارچین چیست؟

بر اساس گزارش ایران هسته‌ای، در سپتامبر 2004 (25شهریور 1383) سایت مؤسسه علوم و امنیت بین‌الملل (‌ISIS) تصاویری از پارچین منتشر و طی تفاسیری از عکس‌ها، ساختمان‌ها و مناطق آنجا ادعا کرد که آزمایش‌های مواد منفجره قوی و تاسیسات تحقیقات و آزمایش هسته‌ای برای آزمایش جنگ‌افزار هسته‌ای در آنجا انجام شده است.همچنین در این تحلیل، از وجود تجهیزات عکسبرداری سریع و Flash Xray و سایر تجهیزات نام برده شد. این تحلیل ساختگی بلافاصله بازتابی وسیع پیدا کرد و در تمام نشریات و وسایل ارتباطی جمعی غرب تکرار شد.به‌دنبال این گزارش، اولی هاینونن که در آن وقت معاون امور پادمان آژانس بود با اشاره به مقاله ISIS برای ‌بررسی فقدان مواد و فعالیت‌های اظهار نشده و شناسایی تجهیزات کلیدی اشاره شده در اتهامات آمریکا و نمونه‌برداری محیطی، درخواست بازرسی از پارچین را کرد.نمایندگان جمهوری اسلامی ایران در دیداری در هجدهم دی 1383 (هفتم ژانویه 2005 ) که با‌ هاینونن در وین داشتند، از وی پرسیدند که دلیل شما مبنی بر اینکه می‌خواهید بنابر این اتهامات واهی، از پارچین بازدید کنید، چیست؟ وی پاسخ جالبی داد و گفت: «وقتی شما در یک محل حوضی می‌بینید و در کنار آن ‌پر اردک و سپس جای پنجه اردک را می‌بینید و صدای کواکوای اردک را می‌شنوید، مطمئن می‌شوید که در این حوض اردک بوده است»!

سرانجام در این نشست، یکی دیگر از بازرسان به نام فردریک کلود با ملیت فرانسوی که مسئول عکس‌های ماهواره‌ای آژانس بود، از روی نقشه درخواست بازدید از محل‌های خاصی را کرد. وقتی از وی پرسیده ‌شد برای چه این محل‌ها را برگزیدید، پاسخ داد: «چون این محل‌ها بیشتر به محل‌های هسته‌ای از جمله آزمایش هیدرودینامیک و هیدرواستاتیک شبیه است» و این دقیقا همان اتهامی است که یوکیا آمانو در پاراگراف‌های 49 و 50 گزارش اخیر خود مطرح کرده است.سرانجام بازرسان در تاریخ 24/10/83 (چهاردهم ژانویه 2005) از محل‌هایی که خودشان تعیین کرده بودند، از پارچین بازدید کامل و نمونه‌برداری کردند.وقتی بازدید انجام شد، بازرسان مشاهده کردند که ساختمان Vشکل که به قول آنها مشابه ساختمان آزمایش‌های هسته‌ای انگلستان بود، یک ساختمان اداری بیش نیست! و محل‌هایی که به‌عنوان تست هسته‌ای تشخیص داده بودند، در حقیقت انبار یا ساختمان نیمه‌کاره و یا محل تولید باتری معمولی با ولتاژ پایین و در مواردی سرویس بهداشتی بود. تعداد زیادی نمونه‌برداری نیز انجام شد که بعدا مشخص شد نشان دهنده هیچ نوع آلودگی نیست و به همین علت آژانس، پرونده پارچین را بسته اعلام کرد.

مذاکرات آخر ایران و آژانس چگونه گذشت

6 اردیبهشت ماه در یک طرف نشست وین، علی‌اصغر سلطانیه، نماینده ایران در آژانس حضور داشت و در طرف دیگر هرمان ناکارتس و رافائل گروسی نشسته بودند. دیپلمات‌ها در وین گفتند که در این نشست درباره دسترسی آژانس به منطقه نظامی پارچین بحث خواهد شد اما کارشناسان در تهران گفتند که تمرکز روی مسئله پارچین صرفا نوعی فضاسازی تبلیغاتی است چرا که ایران هرگز با دسترسی به پارچین مخالفت نکرده بلکه بر این نکته تاکید داشته است که قبل از ارائه این دسترسی باید یک مدالیته جامع بین ایران و آژانس تدوین شود تا روشن باشد که اگر ایران این دسترسی را فراهم کرد درخواست‌های آژانس بالاخره چه زمانی و به چه شکل پایان خواهد یافت. خبرگزاری آسوشیتدپرس دقیقا صبح روز مذاکرات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی اختصاصی منتشر کرد که ادعا می‌کرد یک اتاقک انفجار از نوع ضروری برای انجام آزمایش‌های تسلیحات هسته‌ای در پارچین وجود دارد؛ ادعایی که پیش از این یوکیا آمانو هم مطرح کرده اما سندی درباره آن وجود نداشته و ندارد.

اما در هر صورت وقتی این مذاکرات انجام شد نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از برگزاری موفقیت‌آمیز این گفت‌وگوها خبر داد و اظهار داشت: مذاکرات خوبی برگزار شد، همه چیز در جای خودش قرار داشت و فضای گفت‌وگوها نیز بسیار مثبت بود. روز اول مذاکرات 5ساعته ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین مورد توجه بسیاری از رسانه‌های منطقه قرار گرفت. آمانو نیز وقتی به ایران آمد اظهار داشت که با مقامات هسته‌ای کشورمان دیدار کرده و به نتایج مطلوبی دست یافته است اما گزارشی که منتشر کرد نشان می‌داد او که براساس اسناد ویکی‌لیکس از دولت آمریکا برای انتصابش در مدیریت آژانس تشکر ویژه کرده است هنوز سیاست‌های کاخ سفید را در آژانس پیگیری می‌کند.

سعید جلیلی از زمان حضورش در شورای عالی امنیت ملی در 5 مذاکره با 1+5 حضور داشته است