رهبر معظم انقلاب در دیدار1387/6/2 با اعضای هیأت دولت، این دهه را دهه «پیشرفت و عدالت» نامیدند و تأکید فرمودند تا رویکرد برنامه‌ای و عملکردی مسئولین نظام در این مسیر قرار گیرد.
اکنون کشورمان پس از نخستین سال این دهه یعنی سال 88 که به نام «سال اصلاح الگوی مصرف» نام گذاشته شد، گام در سال‌های میانی دهه پیشرفت و عدالت گذاشته است و رهبر معظم انقلاب در مراسم سالگرد ارتحال امام بار دیگر بر اهداف این سال‌ها تأکید کردند و فرمودند که «پیشرفت، فقط پیشرفت در مظاهر مادی نیست؛ در همه ابعاد وجودی انسان است؛ که درونش آزادی هم هست، عدالت هم هست.» درباره الزامات دستیابی به اهداف پیشرفت و عدالت با کارشناسان حوزه و دانشگاه گفت‌وگو کرده‌ایم:
پیشرفت در مسیر صراط مستقیم
عضو مجلس خبرگان رهبری چارچوب فکری عدالت و پیشرفت را برخاسته از قرآن و عدالت می‌داند و می‌گوید: پیامبر اکرم(ص) فرمودند که خداوند من را به صراط مستقیم هدایت کرد؛ این صراط مستقیم مسیری است که خداوند آن را تعیین کرده و همه‌‌چیز آن نیز برحسب همین عالم است. آیت‌الله حسن ممدوحی با بیان اینکه نظام قانونمندی، تشریعی و قراردادی صراط مستقیم مطابق با نظام خود تکوین است، افزود: همانطور که عالم اقتضا می‌کند، قوانین را در قرآن اینگونه می‌یابیم. آیت‌الله ممدوحی تصریح کرد: بهترین راه پیشرفت باید در جهت همین صراط‌مستقیم باشد که باید آن را در فلسفه و منطق قرآن جست‌وجو کرد؛ این خلأ در نظام تربیتی ما موجود است که هنوز نتوانسته‌ایم منطقه صراط مستقیم را تئوریزه کنیم.
آیت‌الله ممدوحی دستیابی به اهداف پیشرفت و عدالت را در چارچوب فکری مکتب و ایدئولوژی دین اسلام قابل تحقق می‌داند و با استناد به پیشرفت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورمان پس از انقلاب می‌گوید: ایران پس از انقلاب به هیچ وجه قابل مقایسه با گذشته نیست و این درحالی است که به‌نظر بنده حداکثر یک‌چهارم آموزه‌های اسلام در این کشور پیاده شده است. این عضو مجلس خبرگان درخصوص وجه تمایز الگوی پیشرفت و عدالت با تجربه نظام‌های غربی گفت: در غرب یک اشتباه رخ داد و آن بخشی نگری به مصالح انسان بود اما اسلام به همه ابعاد انسان توجه دارد.
به همین دلیل این تجربه قهراً ماندنی نیست بلکه مایه نزاع، درگیری و از بین رفتن است؛ قرآن می‌گوید قبل از شما کسانی آمدند و این دنیا را بهتر از شما آباد کردند اما نماندند. سر این نماندن این بود که طبع‌شان با طبیعت این عالم سازگار نبود، یعنی با طبیعت این عالم معارضه داشت.
آیت‌الله ممدوحی با تأکید بر اینکه در مسیر صراط مستقیم پیشرفت و عدالت توأمان و در دل یکدیگر دیده می‌شوند، تصریح کرد: اگر اهداف و آموزه‌های اسلام به‌طور کامل پیاده شود، حکومتی ابدی و منطبق با حقایق تکوین تشکیل می‌شود و در چنین حالتی حتی یک قطره خون از بینی کسی بیرون نمی‌آید.
رویکرد همه‌جانبه به پیشرفت
عماد افروغ نیز در گفت‌وگو با همشهری تأکید می‌کند که با آن تفسیری از گفتمان پیشرفت موافقم که رهبری در مراسم سالگرد ارتحال امام خمینی(ره) در 14خرداد توضیح دادند. این استاد دانشگاه اضافه می‌کند که بیانات رهبری درخصوص پیشرفت و عدالت حکایت از نوعی نگاه همه‌جانبه به مقوله پیشرفت دارد که پیشرفت را صرفاً در یک حوزه مثلا عرصه اقتصادی نمی‌بینند بلکه سایر ابعاد مرتبط به آن مثلاً آزادی، اخلاق و معنویت و عدالت و به‌خصوص نوعی خوداتکایی و خودباوری نیز در آن دیده می‌شود.
افروغ با بیان اینکه با چنین تفسیری از پیشرفت که در حقیقت رویکردی همه جانبه به پیشرفت دارد موافق است؛ می‌گوید: این تفسیر، تفسیری از انقلاب اسلامی است. یعنی فازی از فازهای مرتبط با ظرفیت بخشی به گفتمان کلی‌تر انقلاب اسلامی است.
وی ادامه می‌دهد: پیشرفت یعنی توسعه جامع فرهنگی. یعنی علاوه بر اینکه به توسعه از نگاه فرهنگی باید نگریست، این نگاه فرهنگی هم باید کامل و جامع باشد و نیز از تفسیرهای تک بعدی به‌دور. در این نگاه، سیاست، اقتصاد، اخلاق، عدالت و آزادی هر کدام در جاهای مشخص خود حضور دارند و توسعه یا پیشرفت تنها در چند شاخص اقتصادی خلاصه نمی‌شود.
این استاد دانشگاه با تأکید بر این نکته که پیشرفت و توسعه قرار است در ایران اتفاق بیفتد، می‌گوید که اگر شرایط و ابزار ما با ساختارهایی که تعریف کرده‌ایم یا وجود دارد، هماهنگ نباشد مسلماً پدیده مطلوبی حادث نمی‌شود.
این ترکیب ساختارها، زمینه‌ها و شرایط است که منجر به خلق حادثه یا پدیده‌ای می‌شود که مطلوب است یا نامطلوب. مطلوب بودن یا نبودن آن بسته به ترکیب و کیفیت ساختارها و شرایط دارد. ذیل گفتمان پیشرفت، بحث الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت هم مطرح شده که وجه ایرانی آن می‌تواند عطف به شرایط تاریخی و جغرافیایی باشد.
عدالت و فرهنگ عمومی
علیرضا علی‌احمدی هم در این راستا معتقد است که رهبر معظم انقلاب نظرشان بر این بود که گفتمان عدالت هم بین مردم، هم بین نخبگان و هم بین نسل جوان به‌عنوان یک جریان فکری که در‌نهایت به اجرا نیز ختم شود، مطرح باشد و فرهنگسازی درخصوص مفهوم عدالت، مصادیق عدالت و چگونگی حاکمیت عدالت در زوایای مختلف زندگی فردی، خانوادگی، شغلی، اجتماعی و حکومتی صورت گیرد.
علی احمدی اضافه می‌کند که گفتمان عدالت باید در قالب برنامه‌های رسانه‌ای، کتاب‌های درسی، مناظرات، کرسی‌های نظریه‌پردازی و مباحثات بین مسئولین و منتقدین مورد پرداخت قرار گیرد و خلاصه عدالت به‌عنوان یک مطالبه حق و یک تکلیف دینی که ریشه فطری دارد، دربیاید. مفهوم عدالت باید به‌صورت متوازن، بدون بدآموزی و بدون افراط و تفریط تبیین شود و مثل عمل به امر به معروف و نهی از منکر که وظیفه آحاد جامعه و جزو فروع دین است، مطالبه عدالت نیز در فرهنگ عمومی چنین جایگاهی پیدا کند و هیچ مسئولی جرأت نکند که پایش را از مرز عدالت فراتر بگذارد.