تاریخ انتشار: ۳ تیر ۱۳۹۱ - ۱۴:۳۲

آشنایی با دوران طلایی کشتی ایران

همشهری آنلاین - محمد ملاحسینی: برخی از اهالی ورزش و به ویژه کشتی بر این اعتقاد هستند که دهه ۳۰ شمسی بهترین دوران تاریخ کشتی (فرنگی و آزاد) ایران به حساب می‌آید.

در این دوره پرفروغ و طلایی کشتی ایران، پهلوانانی برای ایران افتخار آفرینی ‌کردند که امروزه (به غیر از تعداد اندکی) در مطبوعات، صدا و سیما و حتی محافل ورزشی مرتبط با کشتی حتی اسمی از آنها برده نمی‌شود.

در برهه زمانی مورد اشاره، استخوان‌بندی کشتی ایران بر اساس روح پهلوانی و همچنین پهلوانانی که از گود زورخانه قدم به تشک کشتی می‌گذاشتند، شکل گرفت.

حکایت "قسم نامه" در گفت و گو با استاد کیومرث ابوالملوکی

زمانی که مرحوم حبیب الله بلور با شاگردان خود افتخار آفرینی‌های فراوانی برای این رشته ورزشی به ثبت رساند.

کار سرمربیگری حبیب الله بلور از رقابت‌های المپیک 1956 ملبورن آغاز شد که تیم ایران در این رقابت‌ها صاحب دو مدال طلای غلامرضا تختی و امامعلی حبیبی و دو مدال نقره محمدمهدی یعقوبی و محمدعلی خجسته‌پور شد و یکی از بهترین نتایج تاریخ تیم های کشتی ما از نظر مدالی در رقابت های المپیک بدست آمد.

کشتی‌گیران ایرانی در رقابت‌های جهانی 1957 استانبول، 1958 صوفیه و 1959 تهران با هدایت بلور به نبرد حریفان خارجی خود رفتند و بهترین مقام کسب شده در این سال‌ها سومی رقابت‌های جهانی 1957 استانبول بود.

در رقابت‌های المپیک 1960 رم تیم ایران با هدایت بلور پنجم شد اما نقطه درخشان این استاد بزرگ کشتی ایران و نقطه پایانی کار وی در لباس سرمربیگری رقابت‌های جهانی 1961 یوکوهاما بود که تیم ایران با پنج مدال طلای محمدابراهیم سیف پور، محمدعلی صنعتکاران، امامعلی حبیبی، منصور مهدی زاده و غلامرضا تختی و مدال نقره سلطانی نژاد و مدال برنز حمید توکل با پشت سر گذاشتن شوروی و ترکیه اولین قهرمانی در رقابت‌های بین‌المللی و یکی از دو قهرمانی تیم ایران در تاریخ کشتی کشور در خارج از کشور رقم خورد.

آنچه نام حبیب الله بلور را در تاریخ کشتی ایران ماندگار کرد پرورش شاگردان زیادی همچون حسین ملاقاسمی، مصطفی تاجیک، محمدعلی فردین، نبی سروری، غلامرضا تختی، جهان بخت توفیق، شعبان بابااولادی، محمد علی خجسته پور، محمد مهدی یعقوبی، امام علی حبیبی، محمدابراهیم سیف پور، عباس زندی، محمدعلی صنعتکاران، منصور مهدی زاده و ده‌ها پهلوان نامدار دیگر بوده است.

تختی در تهران از زورخانه آغاز کرد، ابوالقاسم سخدری در خراسان از پاچوخه و امامعلی حبیبی هم در مازندران از لوچو. آن نسل، ترکیبی بود از اصالت فرهنگ‌های متنوع کشتی در نقاط مختلف ایران.

بی‌حکمت نیست که محله زیر بازارچه شاپور بیش از بقیه محلات تهران مدال المپیک به خود دیده. محیطی که در برهه زمانی مورد اشاره، کلوپ‌های ورزشی متعددی را در برمی‌گرفت.

تیم ملی کشتی آزاد ایران در مسابقات جهانی سال 1954 میلادی توکیو
ردیف اول از چپ: محمود ملاقاسمی، مهدی یعقوبی، ناصر گیوه چی، توفیق جهانبخت و مهماندار ژاپنی
ردیف دوم از چپ: محمدعلی فردین، عباس زندی، کیومرث ابوالملوکی، غلامرضا تختی و احمد وفادار

زورخانه‌ها برقرار بودند. باشگاه فردوسی دایر بود. باشگاه پولاد را حاج حسین رضی خان اداره می‌کرد و باشگاه تهران، زیر نظر یوسف تیزهوش از نسل اول قهرمانان پینگ پنگ ایران بود.

کم نبودند باستانی‌کارهای محله‌شان، اما آشیخ ابوطالب سخت با کشتی‌گیر شدن پسرش مخالفت می‌کرد و تا زمانی که زنده بود، کشتی گرفتن ناصر محدود ماند به خاک و خلی شدن با بچه محل ها در خیابان اسماعیل بزاز و بقیه پس‌کوچه های مولوی.

علی افشار، هم‌محلی گیوه‌چی تمرین ژیمناستیک می‌کرد، و او را که تا کلاس ششم بیشتر درس نخوانده بود، به باشگاه نیرو راستی، روبروی اکبر مشتی برد.

گیوه‌چی دو تومان داد عضو شد؛ نرخ ناچیزی برای فراگیری الفبای کشتی از اکبر نیکجو. کشتی فرنگی را از روی عکس‌های کتاب رموز و فنون ابوالملوکی آموخت. سری به باشگاه کشتی مدرسه دارالفنون می‌زد. هفته‌ای یکی دو روز هم می‌رفت پولاد زیر نظر حاج عبدالحسین فیلی.

پولاد شهریه‌ای نبود، سَردَم داشت. آن قدر پنج ریالی انداخت توی سردم تا فن و بندِ ورود به گود بزرگان کشتی را بیاموزد.

کلوب‌های کشتی هنوز رونق نداشت. مخصوصا در شهرستان‌ها که کشتی گرفتن فقط در زورخانه معنا پیدا می‌کرد. یعقوبی هم رفت زورخانه شاهوردی در کوچه دیمج تا فن و بند کشتی را از حسن شیخی یاد بگیرد.

از باشگاه دارایی این روزها فقط نامی به جا مانده و خاطراتی. تجدید یاد از دارایی‌چی‌ها هنگامی است که یکی‌شان چشم از جهان فرو ببندد.

پرویز قلیچ خانی، محراب شاهرخی، جلال طالبی، ناصر نوآموز و احمد سنجری پیراهن سفید تیم فوتبال این باشگاه را به تن کردند و والیبال دارایی نیز در دهه ۶۰ قهرمان تهران شد.

در باشگاه کشتی دارایی که شادروان استاد رحمت الله غفوریان تمرین می‌داد، یلان بلندآوازه‌ای تمرین می‌کردند. یکی‌شان بچه کوچه بحرالعلوم در چهارراه سرچشمه بود؛ محمدعلی صنعتکاران.

پدر محمود ملاقاسمی کفشگر بود و بی وقفه کار می‌کرد تا خرج خانواده‌ای با هفت فرزند را دربیاورد. خانواده‌ای در محله سنگلج، کوچه افشارها.

ملاقاسمی متولد سال ۱۳۰۸ بود و مرگ ناگهانی پدرش، باعث شد تا او از کودکی نان‌آور باشد. با دستفروشی آغاز کرد و با جمع کردن پول‌هایش برای دوختن شلوار بچگانه چرخ زیگزاگ دوزی خرید.

مغازه‌دارهای ناصر خسرو مشتری تولیدات او و خواهرانش بودند. یکی از رفقایش که در سبزه میدان بساط می‌کرد، دوبنده‌ای پارچه‌ای برایش خرید و او بدون کفش و با همان دوبنده تمرینات کشتی را از ۱۶ سالگی زیر نظر آندره گوالوویچ در باشگاه نیرو و راستی آغاز کرد.

در همان دوران و در سال 1954 تیم ملی کشتی آزاد ایران برای شرکت در مسابقات جهانی توکیو روز چهارشنبه 22 اردیبهشت ماه 1333 راهی آن کشور شد.

محمود ملاقاسمی، محمدمهدی یعقوبی، ناصر گیوه‌چی، توفیق جهانبخت، محمدعلی فردین، عباس زندی، غلامرضا تختی و احمد وفادار اعضای تیم ایران بودند. کیومرث ابوالملوکی و مهدی نیکخو به عنوان مربی، تیم را همراهی می‌کردند.

معروفخانی سرپرستی گروه اعزامی را به عهده داشت. کاروان ورزشی ایران پس از توقف اجباری در تایلند در روز یکشنبه 26 اردیبهشت ماه پس از چهار روز وارد توکیو شد.

مسابقات از روز اول خرداد ماه با شرکت 80 کشتی‌گیر از 15 کشور جهان آغاز شد. وزن اول با 7 قهرمان کمترین و وزن پنجم با 12 کشتی‌گیر بیشترین شرکت کننده را داشت.

تالار بزرگ توکیو از تماشاچیان علاقه‌مند پر می‌شد و رقابت دیدنی قهرمانان صاحب نام ادامه داشت. بزرگان کشتی آن روزگاران پنجه در پنجه هم افکندند و کشتی‌گیران کشورمان در این رقابت‌ها نتایج زیر را بدست آوردند.

توفیق جهانبخت پس از شکست اوله اندنبرگ کشتی‌گیر سرشناس سوئدی به مقام قهرمانی جهان دست یافت و در وزن پنجم محمدعلی فردین با شکست مقابل بالاوادذه کشتی‌گیر سرشناس شوروی صاحب گردن آویز نقره شد و بالاخره در وزن ششم عباس زندی با پیروزی مقابل عصمت آتلی از ترکیه صاحب گردن آویز طلا شد و در مجموع در این رقابت‌ها ترکیه با 36 امتیاز به مقام قهرمانی دست یافت و تیم ایران با 22 امتیاز سوم شد.

اما نکته جالب در این رقابت‌ها این بود که جهان پهلوان غلامرضا تختی در پایان این رقابت‌ها و قبل از سفر به تهران عازم عتبات عالیات شد.

هدف از ذکر گوشه‌ای کوچک از زندگی محقر اما پهلوانانه و افتخارآفرین کشتی‌گیران طلایی دوره مورد نظر، این است که به جواب این سوال برسیم که «چرا در آن دوره روحیه پهلوانی و پهلوان‌پروری در بین ورزشکاران و به خصوص کشتی‌گیران به وفور حس می‌شده اما در دوره کنونی خیر؟»

به لحاظ سطح امکانات ورزشی، وضعیت معیشتی و علمی کشتی‌گیران باید گفت آن زمان با دوره کنونی به هیچ وجه قابل مقایسه نیست.

اما به راستی علت پرفروغ و طلایی بودن کشتی (فرنگی و آزاد) ایران در آن زمان چه بوده است؟ چه علل و عواملی باعث رشد و پرورش روح پهلوانی و پهلوان‌پروری در آن دوره بوده است؟

چرا وقتی بخشی از زندگی ورزشی آنان را مطالعه می‌کنیم، به این نکته بزرگ برمی‌خوریم که امروزه در ورزش کشور ما کمتر اثری از روحیه پهلوانی به چشم می‌خورد.

بهتر است مسئولین امر با استمداد از جامعه‌شناسان حوزه ورزش، به این نکته پی ببرند که چرا با پیشرفت علم ورزش و تجهیز مکان‌های ورزشی با جدیدترین وسایل ورزشی و همچنین بهتر شدن اوضاع معیشتی ورزشکاران، روحیه پهلوانی و پهلوان‌پروری رو به نابودی گذاشته است.

تیم ملی کشتی آزاد ایران قهرمان جهان در سال ،۱۹۶۵ مسابقات جهانی منچستر.
از راست: مرحوم نبی سروری (مربی)، ابراهیم سیف پور(مدال طلا)، منصور مهدیزاده (مدال طلا)، قره گزلو (رئیس فدراسیون)، محمد خادم حقیقی (دبیر فدراسیون)، محمدعلی صنعتکاران(مدال نقره)، عبدالله موحد(مدال طلا)، محمدعلی فرخیان (مدال نقره)

در ادامه به زندگینامه و همچنین افتخارآفرینی این نسل از قهرمانان کشتی کشورمان که در بین سال‌های 1330 تا اواخر دهه 40 (1950 تا 1970 میلادی) در مسابقات المپیک و جهانی مدال کسب کرده‌اند اشاره کرده‌ایم:

المپیک:

1952 هلسینکی (فنلاند)

52 کیلوگرم: محمود ملاقاسمی (برنز)
62 کیلوگرم: ناصر گیوه‌چی (نقره)
67 کیلوگرم:‌ توفیق جهانبخت (برنز)
73 کیلوگرم: عبداله مجتبوی (برنز)
79 کیلوگرم: غلامرضا تختی (نقره)
مقام تیمی: سوم
سرمربی: صائیم آریکان از ترکیه
مربی: حبیب‌اله بلور

1956 ملبورن (استرالیا)

52 کیلوگرم: محمدعلی خجسته پور (نقره)
57 کیلوگرم: محمد مهدی یعقوبی (نقره)
67 کیلوگرم: امامعلی حبیبی (طلا)
87 کیلوگرم:‌ غلامرضا تختی (طلا)
مقام تیمی: سوم
سرمربی: حبیب اله بلور

1960 رم (ایتالیا)

52 کیلوگرم: محمدابراهیم سیف پور (برنز)
87 کیلوگرم: غلامرضا تختی (نقره)
مقام تیمی: پنجم
سرمربی: حبیب‌اله بلور

1964 توکیو (ژاپن)

52 کیلوگرم: علی‌اکبر حیدری (برنز)
78 کیلوگرم: محمدعلی صنعتکاران (برنز)
مقام تیمی: پنجم
سرمربی: عباس زندی

1968 مکزیکوسیتی (مکزیک)

57 کیلوگرم: ابوطالب طالبی (برنز)
63 کیلوگرم: شمس‌الدین سیدعباسی (برنز)
70 کیلوگرم: عبداله موحد (طلا)
مقام تیمی: ششم
سرمربی: عباس زندی

مسابقات جهانی:

1951 هلسینکی (فنلاند)

52 کیلوگرم: محمود ملاقاسمی (نقره)
57 کیلوگرم: محمد مهدی یعقوبی (برنز)
73 کیلوگرم: عبداله مجتبوی (برنز)
79 کیلوگرم: غلامرضا تختی (نقره)
سرمربی: صائیم اریکان

1954 توکیو (ژاپن)

67 کیلوگرم: توفیق جهانبخت (طلا)
73 کیلوگرم:‌ محمدعلی فردین (نقره)
79 کیلوگرم: عباس زندی (طلا)
مربیان: کیومرث ابوالملوکی- عبدالحسین فیلی

1957 استانبول (ترکیه)

62 کیلوگرم: حسین ابراهیمیان (نقره)
79 کیلوگرم: نبی سروری (طلا)
سرمربی: حبیب اله بلور

1959 تهران (ایران)

73 کیلوگرم: امامعلی حبیبی (طلا)
87 کیلوگرم: غلامرضا تختی (طلا)
سرمربی: حبیب اله بلور

1961 یوکوهاما (ژاپن)

52 کیلوگرم: نصراله سلطانی نژاد (نقره)
57 کیلوگرم: محمدابراهیم سیف‌پور (طلا)
62 کیلوگرم: حمید توکل (برنز)
67 کیلوگرم: محمدعلی صنعتکاران (طلا)
73 کیلوگرم: امامعلی حبیبی (طلا)
79 کیلوگرم: منصور مهدی‌زاده (طلا)
87 کیلوگرم: غلامرضا تختی (طلا)
سرمربی: حبیب اله بلور

1962 تولیدو (آمریکا)

63 کیلوگرم: محمد خادم (نقره)
78 کیلوگرم: امامعلی حبیبی (طلا)
87 کیلوگرم: منصور مهدی‌زاده (طلا)
97 کیلوگرم: غلامرضا تختی (نقره)
سرمربی: عباس زندی

1963 صوفیه (بلغارستان)

63 کیلوگرم: محمدابراهیم سیف‌پور (نقره)
87 کیلوگرم: منصور مهدی‌زاده (برنز)
مربیان: نبی سروری- علی غفاری

1965 منچستر (انگلیس)

57 کیلوگرم: محمدعلی فرخیان (نقره)
63 کیلوگرم: محمدابراهیم سیف‌پور (طلا)
70 کیلوگرم: عبداله موحد (طلا)
78 کیلوگرم: محمدعلی صنعتکاران (نقره)
87 کیلوگرم: منصور مهدی‌زاده (طلا)
سرمربی: نبی سروری

1966 تولیدو (آمریکا)

57 کیلوگرم: ابوطالب طالبی (برنز)
70 کیلوگرم: عبداله موحد (طلا)
78 کیلوگرم‌: حسین تهامی (برنز)
97+ کیلوگرم: ابوالفضل انوری (برنز)
سرمربی: نبی سروری
مربی: ناصر گیوه‌چی

1967 دهلی نو (هند)

57 کیلوگرم: ابوطالب طالبی (برنز)
70 کیلوگرم: عبداله موحد (طلا)
مربیان: رحمت اله غفوریان- پرویز سیروس پور- منصور رئیسی

1969 ماردلپلاتا (آرژانتین)

48 کیلوگرم: ابراهیم جوادی (طلا)
57 کیلوگرم:‌ ابوطالب طالبی (برنز)
62 کیلوگرم: شمس‌الدین سید عباسی (نقره)
68 کیلوگرم:‌ عبداله موحد (طلا)
74 کیلوگرم: محمد فرهنگ‌دوست (نقره)
سرمربی: علی غفاری

1970 ادمونتون (کانادا)

48 کیلوگرم: ابراهیم جوادی (طلا)
62 کیلوگرم: شمس‌الدین سیدعباسی (طلا)
68 کیلوگرم: عبداله موحد (طلا)
74 کیلوگرم: محمد فرهنگ‌دوست (نقره)
سرمربی: علی غفاری
مربی: پرویز سیروس پور

تیم ملی کشتی آزاد ایران همواره در مسابقات جهانی جزو مدعیان بوده و تا سال 2011 چهار بار در سال‌های 1961، 1965، 1998 و 2002 بر سکوی قهرمانی جهان ایستاده است.

تیم ایران پنج بار در سال‌های 1971، 1973، 1995، 2006 و 2011 عنوان نایب قهرمانی جهان را بدست آورده است و یازده بار در مکان سوم قرار گرفته است.

از راست: مرحوم جهانبخت توفیق، مرحوم تختی، مرحوم بلور، مرحوم فردین و پهلوان عباس زندی

تاکنون 42 مدال طلا 39 نقره و 34 برنز ره‌آورد ملی پوشان کشتی آزاد ایران در رقابت‌های جهانی بوده است.

همچنین در کشتی فرنگی 27 مدال شامل 10 طلا 4 نقره و 13 برنز در مسابقات جهانی نصیب فرنگی‌کاران ایرانی شده است.

مدال آوران ایران در مسابقات جهانی کشتی آزاد: