این روزها وقتی وارد سالن نمایش فیلم می‌شوید با انبوهی از صندلی‌های خالی روبه‌روید که هر چند مسئول سالن اصرار دارد سرجای خودتان بنشینید اما وقتی فیلم شروع می‌شود می‌توانید مناسب‌ترین نقطه را انتخاب کنید و در آن مستقر شوید و تا انتهای فیلم هم کسی نمی‌گوید که دوست عزیز این صندلی متعلق به من است و اشتباه نشسته‌اید.
صندلی‌های خالی سینماها امروز مهر تأییدی است بر گفته افرادی که چند سال است تمام انرژی‌شان را صرف توجه مسئولان به این امر می‌کنند که سینما در بحران است و هر چه پیش‌تر می‌رویم شرایط بدتر از پیش می‌شود اما چیزی که این روزها اهالی و علاقه‌مندان به سینما را بیشتر از همیشه نگران کرده ریزش مخاطب غیرقابل باوری است که سینما در سال91 با آن روبه‌رو شده است. اکران‌های رؤیایی نوروز در سال90 و همینطور فصل‌های بعد از آن این امید را در دل اهالی زنده کرده بود که سینما در راه است تا به دوران اوج خود دوباره نزدیک شود. شادی و امیدی که دیری نپایید زیرا بعد از اکران چند فیلم پر سروصدا دوباره خاموشی بر سالن‌ها چیره شد. فیلم‌هایی که غالبا آمار فروش‌شان به 400- 300میلیون هم نمی‌رسید باز بر پرده سینما جای گرفتند و همه امیدها را به ناامیدی کشیدند و سال91 نیز سرآغاز تلخ دیگری شد تا دوستداران سینما به این باور برسند هنر - صنعت که با صد زبان گویاست امروز در دفاع از خود الکن شده و نای به تصویر کشیدن هیچ‌چیزی را ندارد.
فیلم‌ها گیشه ندارند
یکی از نظریاتی که درخصوص چرایی ریزش مخاطب از سوی فیلمسازان مطرح می‌شود این است که تعداد سالن‌های نمایش فیلم کم است و این اتفاق باعث می‌شود آثار آنچنان که باید فرصت نداشته باشند مخاطبان‌شان را پیدا و با آنها ارتباط برقرار کنند. با درنظر داشتن این موضوع که همه سالن‌های سینما از تجهیزات لازم نیز برخوردار نیستند. استدلالی که رضا سعیدی‌پور، مدیر پردیس آزادی در مورد آن معتقد است: اگر قرار باشد تجهیزات و امکانات به‌روز شده، فقط روی سالن‌ها نصب شود به‌تنهایی کارایی ندارد. مسئله اینجاست که سالن‌ها باید کدام فیلم را نمایش دهند. شما فکر کنید فیلمی که گیشه ندارد اگر با تجهیزات خوب پخش شود، تماشاگر خواهد داشت؟!
اینها چند آیتم‌اند که باید در کنار هم قرار بگیرند تا منجر به اتفاقی شوند. وقتی امکانات ما به‌روز است باید فیلم خوب و به‌روز هم داشته باشیم تا مخاطب از آن استقبال کند. سعیدی‌پور در ادامه با اشاره به اینکه مشکل کمبود سالن باعث ریزش مخاطب نیست، گفت: مشکل ما در ایران سالن نمایش نیست. اگر دقت کنید قبلا 500 سالن نمایش داشتیم اما در حال حاضر 200 سالن داریم که 100 سالن آنها فرسوده است و با این حال ضریب اشغال صندلی‌ها در سینماهای ما یا تک‌رقمی است یا میانگین آنها به زحمت اعدادی مثل 15، 17یا 20 می‌شود. ما با همین تعداد سالن هم که وجود دارد نمی‌توانیم صندلی‌هایمان را پر کنیم. به‌نظرم ابتدا باید فیلم خوب داشته باشیم تا همین تعداد سالن را پر کنیم و بعد به‌دنبال ساخت سالن‌های بیشتر باشیم. اما در این وضعیت اگر سالن‌های بیشتری هم ساخته شود قاعدتا آن مخاطبی که از شمال شهر به سینما آزادی می‌آید به سینمای ملت می‌رود که این به معنای افزایش مخاطب نیست بلکه تنها تماشاچی پخش می‌شود و این تعداد به سالن‌های دیگر سرریز می‌شوند. به‌دلیل اینکه فیلم خوب وجود ندارد. حال آنکه اگر فیلم خوب ساخته شود هرچقدر هم تعداد سالن‌های نمایش فیلم افزایش یابند باز هم برای کشوری مثل ایران کم است.
فرهنگ آرام‌آرام می‌رود
بخش دیگری از معضل ریزش مخاطب بی‌شک به شرایط اقتصادی مردم باز می‌گردد و اینکه وقتی خانواده‌ای برای تأمین حداقل‌های روزمره دچار مشکل است به سختی بتواند به فکر غذای روحی خود باشد. از روزی که طرح هدفمند کردن یارانه‌ها مطرح شد قابل پیش‌بینی‌ترین اتفاق این بود که مسائل و تفریحات فرهنگی بی‌هیچ سروصدایی از سبد خانوارها حذف می‌شوند و این سؤال در ذهن افراد نقش می‌بندد، فرهنگی که آرام‌آرام از بین خانواده‌ها رخت برمی‌بندد چه چیزی را جانشین خود خواهد کرد؟ اما اینکه هدفمندکردن یارانه‌ها چه تأثیری بر سینما و مخاطبان آن داشته، سؤالی است که امیر هوشنگ پاسبانیان، مدیر سینما استقلال در موردش می‌گوید: هدفمند کردن یارانه‌ها هم روی فروش سینماها تأثیر گذاشته و هم هزینه حامل‌های انرژی را بالا برده. وقتی گرانی روی زندگی مردم تأثیر می‌گذارد مردم تصمیم می‌گیرند از تفریحات‌شان کم کنند و این مسئله روی فروش سینماها تأثیرگذار است.
متأسفانه فیلم‌هایی که از نوروز تا به حال اکران شده‌اند فیلم‌های خوبی نبوده‌اند که بتوانند مخاطب را جذب کنند و مردم از کیفیت غالب آثار ابراز نارضایتی می‌کنند.از طرف دیگر به‌دلیل اینکه هزینه‌ها بالا رفته مخاطب برای دیدن فیلم دست به انتخاب می‌زند و برای تماشای هر فیلمی به سینما نمی‌آید و وقت و هزینه صرف نمی‌کند و تمام این اتفاقات باعث کاهش مخاطب می‌شوند.پاسبانیان نیز در ادامه صحبت‌هایش به نقش فیلم خوب در جذب و افزایش مخاطب اشاره داشت و عنوان کرد: من با تجهیز سالن‌های سینما موافقم اما فکر می‌کنم تنها سالن تعیین‌کننده نیست تا تعداد مخاطب افزایش یابد. سالن خوب، فیلم خوب هم می‌خواهد. زمانی که فیلم خوب اکران می‌شود مخاطب سعی‌اش براین است که از بین سالن‌های موجود آن جایی را انتخاب کند که کیفیت بالاتری دارد، ولی وقتی فیلم‌های ضعیف اکران می‌شوند مخاطب اصلا دنبال انتخاب فیلم نیست و به تبع آن به‌دنبال این هم نیست که بداند کدام سالن بهتر است. به عقیده من آنچه در درجه اول تأثیر دارد فیلم خوب و بعد سالن مجهز است.
ساختار سینمایی باید تغییر کند
وقتی با محمد قاصد اشرفی، رئیس انجمن سینماداران و مدیر سینما ماندانا نیز صحبت می‌کنیم و از او می‌خواهیم نظرش را در مورد چرایی ریزش مخاطب عنوان کند، انگشت اشاره‌اش به سوی کمبود آثار خوب سینمایی است و می‌گوید: یکی از مشکلات اصلی که امروز سینماداران با آن مواجه‌اند این است که با آثار موجود، دیگر مخاطبی وجود ندارد. ما ابتدا باید در ساخت آثار سینمایی یک تجدیدنظر داشته باشیم و در مرحله دوم با آثار باکیفیتی که ارائه می‌شود نیاز سالن‌های موجود را برطرف کنیم و بعد از این دو کار به فکر بیفتیم که برای ایجاد امکانات بیشتر تعداد سینماها و پردیس‌های سینمایی را افزایش دهیم تا با استقبال مخاطب بیشتری روبه‌رو شویم.قاصد اشرفی در ادامه توضیحاتش به وضعیت نامناسب سینماهای شهرستان‌ها اشاره کرده و می‌گوید: به‌نظر من در حال حاضر پردیس‌های سینمایی باید در شهرستان‌های ما ساخته شوند زیرا آنها از کمبود امکانات فرهنگی رنج می‌برند. اما اگر در حال حاضر هر پردیسی در تهران ساخته شود، تعدادی از سالن‌های دیگر را از رده خارج می‌کند.
به‌دلیل اینکه ما امروز به اندازه کافی برای فیلم‌ها مخاطب نداریم که بخواهد نیاز همین تعداد سالن موجود را پاسخگو باشد. بر همین اساس فکر می‌کنم قبل از هر اقدامی باید یک اتاق فکر تشکیل دهیم که در آن فیلمنامه‌های خوب مورد بررسی قرار گیرند و در نتیجه آثار خوبی ساخته شوند تا سینما رونق خود را بازیابد و بعد به فکر مسائل دیگر باشیم. با توجه به وضعیت موجود باید این اطمینان به تهیه‌کنندگان هم داده شود در ازای فیلمی که می‌سازند، برگشت سرمایه خواهند داشت چراکه امروزه سرمایه اولیه ساخت فیلم هم به تهیه‌کننده باز نمی‌گردد. از سوی دیگر این اتفاق برای ما هم آرزو شده که وقتی اثری اکران می‌شود حداقل بتواند هزینه‌ای را که صرف نمایش‌اش می‌شود، به ما بازگرداند، اتفاقی که این روزها خیلی به ندرت شاهدش هستیم.