تعیین قیمت ارز، موضوع هدفمند کردن یارانه‌ها و همچنین اعمال برخی تحریم‌ها علیه ایران ازجمله مواردی است که ذهن فعالان بازار سرمایه را به‌خود مشغول کرده است اما به اعتقاد کارشناسان از اواخر سال گذشته تاکنون بورس تهران بیش از هر زمان دیگری تحت‌تأثیر سیاست‌های ارزی بانک مرکزی قرار گرفته به‌طوری که درسال گذشته هجوم سرمایه‌گذاران برای خرید سکه طلا و دلار نقدینگی زیادی را از بازار خارج کرد و موجب افت شاخص‌های بورس شد. این روند در سال‌جاری هم ادامه پیدا کرده و به اعتقاد کارشناسان اکنون سیاست‌های ارزی ریسک بازار سهام را افزایش داده است. در کنار این عوامل نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری و همچنین وقوع برخی تحریم‌ها علیه ایران بر مه‌آلود شدن فضای بورس افزوده است.
با حسین اسدی نیا کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه درباره تأثیر سیاست‌های ارزی برعملکرد بازار سهام گفت‌و گویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
- شرایط بورس را در حال حاضر چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در حال حاضر اوضاع بورس اوراق بهادار چندان مطلوب نیست و می‌توان گفت، شاخص در محدوده 23هزار و 500تا 24هزار واحد از لحاظ تکنیکال حمایت خوبی می‌شود اما موضوع مهمی که از لحاظ تکنیکال و از نظر بنیادی در بازار وجود دارد این است که همچنان بازار خیلی توان رشد ندارد و می‌توان مشاهده کرد که شاخص از محدوده 23هزار و 500واحد تا 24هزار واحد برگشته و در حوالی 24هزار واحد ایستاده است ولی به‌طورکلی می‌توان گفت، شاخص نمی‌تواند زیاد رشد کند.
- به چه دلیل؟
دلیل این است که هم از نظر تکنیکال و هم از نظر فضای کلی بازار، عواملی که از خارج بازار به آن تحمیل می‌شود خیلی مناسب نیستند. یکی از موضوعات این است که سیاست‌های ارزی نامشخصی وجود دارد یعنی اگر تحریم‌ها را کنار بگذاریم در داخل کشور سیاست‌های پریشانی در بحث ارز و دلار داریم. این موضوع چیزی است که مردم آن را لمس می‌کنند، برای مثال در حال حاضر چندنرخی بودن ارز و اظهارنظر بعضی از مسئولان که یکبار می‌گویند بورس ارز راه‌اندازی می‌شود و یکبار اعلام می‌کنند این طرح عملی نیست، تأثیر‌گذار است. از سوی دیگر در حال حاضر سیاست‌های ارزی به هیچ عنوان مطلوب نیست و دلیل آن هم این است که این سیاست‌ها آشکار و با ثبات نیستند و همین موضوع ریسک را به بورس اوراق بهادار کشانده است.
- نوسان قیمت ارز عموما روی سهام چه شرکت‌هایی اثر‌گذار است؟
به‌طور کلی شرکت‌های بورس وارد‌کننده و یا صادر‌کننده هستند یعنی دلار روی مواداولیه شرکت یا روی فروش این محصولات تأثیر می‌گذارد. بنابراین، فضای ابهام‌آلود تأثیرات سنگینی بر بورس می‌گذارد و فضا را خیلی شفاف نمی‌کند و در نتیجه سرمایه‌گذار اطمینانی به سرمایه‌گذاری ندارد.
نکته‌ای که بسیار مهم است این است وقتی که به انتخابات ریاست‌جمهوری نزدیک می‌شویم، در تمام دنیا، بورس‌ها به این انتخابات واکنش نشان می‌دهند، چون این سال به هیچ عنوان سال شفافی برای سرمایه‌گذاری مخصوصا از نوع بلندمدت و استراتژیک نیست به‌خصوص برای سرمایه‌گذاران خرد و یا سرمایه‌گذاران حقوقی بزرگ که قصد سرمایه‌گذاری استراتژیک بزرگ‌تر دارند. از طرفی انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نیز در آبان‌ماه برگزار می‌شود و به لحاظ سنتی نتیجه انتخابات آمریکا نیز روی بورس تهران اثر‌گذار است.
- شما معتقدید بخشی از نوسانات کنونی بورس به نوسان ارز وابسته است با وجود این آیا راه‌اندازی بورس ارز می‌تواند در حل نوسانات ارز کمک کند؟
فعالان بازار نمی‌دانند منظور از بورس ارز چیست و هنوز مکان و ارز آن مشخص نشده به این معنا که آیا این ارز حواله است؟ آیا فقط کار دولتی در آن انجام می‌شود؟ آیا کاغذ در آن معامله می‌شود؟ به‌طور کلی از همه جهات بسیار مبهم است. گفته شده قرار است در بورس ارز حواله‌های ارزی دادوستد شود و این بورس عموما به صادرکننده‌ها و واردکننده‌ها اختصاص دارد به این صورت که حواله در بانک صادر می‌شود و این حواله فقط در بورس خرید و فروش می‌شود، با این تفاسیر روند نوسانات چگونه خواهد بود؟
اگر می‌خواهیم بورس ارز در بازار تأثیر بگذارد و این تأثیرات مثبت باشد باید بورس ارز را بسیار آشکار‌تر و واضح‌تر تبیین کنیم.
- آینده بازار را در کوتاه‌مدت چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
شاید شرایط خوبی در بورس ایجاد شود و شاخص 200یا 500یا ماکزیمم هزار واحد مثبت شود ولی این شرایط کوتاه‌مدت است، چراکه سرمایه‌گذار قبل از اینکه پول خود را وارد بورس کند به فکر این است که پول خود را چگونه خارج کند. حجم معاملات در ماه‌های گذشته 30تا 40میلیارد تومان بوده است درحالی‌که بورس ایران با این همه شرکت و سهام شناور حداقل باید در روز 100میلیارد تومان مبادله سهام داشته باشد. با این شرایط که گفتم اگر این بازار بخواهد با ثبات عمل کند باید 100تا 200میلیارد تومان در روز معامله کند نه اینکه گردش مالی آن 20یا 30میلیارد تومان باشد. این موضوع کاملا نشان می‌دهد که سرمایه‌گذار اصلا به حرف‌ها توجه نمی‌کند و فقط فضای کلی را نگاه می‌کند.
- به‌طور کلی چه متغیرهایی بر فضای کلی بازار اثر‌گذار است؟
همانطور که گفتم نکته مهم برای سرمایه‌گذار این است که سیاست‌های ارزی بسیار ابهام‌آلود هستند که این موضوع آسیب شدیدی به شرکت‌ها می‌زند.
نکته دوم اینکه در سال پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری اصولا رقابت بین جناح‌های سیاسی زیاد است و سرمایه‌گذار بسیار نگران این رقابت است به این معنا که چه تیمی وارد عرصه سیاسی می‌شود و این تیم چه تفکر اقتصادی دارد. نکته دیگری که وجود دارد این است که هنوز مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها مشخص نیست که آیا اجرا می‌شود؟ و درصورت اجرا چه شرایطی در کشور بعد از اجرای این طرح حاکم می‌شود؟ بازهم این موضوع ابهام‌آلود است که باید این ابهامات را رفع کنند. ابهام دیگری که وجود دارد بحث مذاکرات هسته‌ای است و کشور همچنان با این مسئله درگیر است و چون این موضوع سرانجام پیدا نکرده است تحریم‌ها ادامه دارد و همینطور سخت‌تر می‌شود.
- این تحریم‌ها چه حوزه‌هایی از اقتصاد را تحت‌تأثیر قرارداده است؟
تحریم‌ها در حال حاضر از چهار طرف به کشور فشار می‌آورد به این ترتیب که این تحریم‌ها از یک بعد، صادرات و از یک طرف خریدار‌های کالاها و از طرف دیگر حمل‌ونقل و فروش کالاها و از بعد دیگر انتقال پول را هدف قرار داده است، یعنی یکسری تحریم‌های هوشمندانه و به‌شدت زهردار و خطرناک وجود دارد.
- تحریم‌هایی که در حوزه نفت وجود دارد چه شرکت‌هایی را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد؟
اصولا این تحریم‌ها تمام صادرات ایران را هدف قرار گرفته است، اما در موضوع تحریم‌ها نوع کالای صادراتی مهم است مثلا برخی شرکت‌های تولید‌کننده سیمان و پتروشیمی می‌توانند کالای خود را از طریق حمل با کامیون به کشورهای همسایه بفروشند اما برخی شرکت‌های پتروشیمی که بیشتر محصولاتشان مایع است، عمدتا برای انتقال کالای تولید‌شده‌شان نیاز به نفتکش دارند و باید از طریق آبراه‌های بین‌المللی کالای خود را حمل کنند بنابراین شرکت‌ها تأثیر بیشتری از تحریم‌ها می‌پذیرند و این موضوع به همه زیرمجموعه‌ها و شرکت‌های بالادستی هم ضرر وارد می‌کند.
- با این شرایط وزن مسائل سیاسی در شاخص بورس تهران بیشتر تأثیر دارد یا وزن سیاست‌های اقتصاد داخلی؟
بهتر است بگوییم که وزن عوامل خارج از بازار چه سیاسی و چه اقتصادی می‌تواند اثر‌گذار باشد. بحث عدم‌شفافیت در سیاست‌های ارزی سیاسی نیست، بلکه اقتصادی است که اتفاقا تأثیر زیادی هم بر بورس دارد، اما از طرف دیگر بحث تحریم‌ها، بحث سوریه و بحث انتخابات ریاست‌جمهوری ایران و آمریکا ازجمله مسائل دیگری هستند که بر بازار اثر دارند و موضوعاتی هستند که سرمایه‌گذار را به فکر فرو می‌برد. نتیجه آن چنین است که در حال حاضر بازار سهام تکلیف‌اش روشن نیست و فضای مناسبی برای سرمایه‌گذاری وجود ندارد.
- شاخص بورس تهران را در روز‌های آینده چطور ارزیابی می‌کنید؟
ریسک‌هایی که از بیرون به بازار تحمیل می‌شوند بسیار زیاد هستند و شاخص بورس نمی‌تواند خیلی به روند صعودی خودش ادامه دهد و شاخص دوباره نزول خواهد کرد. به‌عبارت دیگر این شاخص مثبتی که در حال حاضر می‌بینید به‌نظر نمی‌رسد که روند مثبت آن ادامه‌دار باشد و شاید شاخص بورس 500تا 700واحد دیگر رشد کند اما من چندان خوش‌بین نیستم.
- بورس کالا چه مقدار تحت‌تأثیر تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته است؟
در حال حاضر روند معاملات در بورس کالا بسیار مثبت است به این ترتیب که تقاضا رو به بالا و قیمت‌ها افزایش پیدا کرده است و هیچ مشکلی نیست و همین موضوع برای پتروشیمی‌ها هم صدق می‌کند. چون در این بورس، کالا مبادله می‌شود تأثیری روی آن نگذاشته است و این موضوع بیشترین تأثیر را روی بازار طلا و ارز ایران داشته است. البته بازار ملک هم به‌خاطر این موارد رکود پیدا کرده است که می‌شود این موضوع را به‌ماه مبارک رمضان ربط دهیم بازار اینگونه شده است ولی چیزی که عرض کردم این است که فضا بسیار ابهام‌آلود است و سرمایه‌گذار باتردید پیش می‌آید.
- بهترین راه‌حل برای اینکه شرکت‌های بورس کمترین تأثیر را از این شرایط بپذیرند، چیست؟
مهم‌ترین راه‌حل این است باید فضا را شفاف کرد، اینگونه که فضای ارزی را شفاف کنند، با وجود تصمیمات عجیبی که به فاصله چند ساعت تکذیب می‌شود نمی‌توان انتظار داشت که فعالان اقتصادی کاری از پیش ببرند.
دومین عملکردی که در بازار می‌توانیم داشته باشیم این است که شرکت‌ها گزارش فعالیت خود را بیشتر به اطلاع سرمایه‌گذاران برسانند. مثلا شرکت‌های صادر‌کننده مدام به سرمایه‌گذاران خود در مورد میزان صادراتش گزارش دهد تا ابهام‌های موجود برای سرمایه‌گذاران و سهامداران رفع شود. به‌نظر من شرکت‌ها می‌توانند بسیار ساده اما با یک سیستم دقیق، فضای ابهام‌آلود را از بین ببرند.
اقدام دیگری که باید شرکت‌های وارد‌کننده و صادر‌کننده انجام دهند این است که در مورد چگونگی محاسبه نرخ ارز گزارش دهند و اعلام کنند قیمت ارز در صورت‌های مالی آنها به چه شکلی محاسبه می‌شود تا برای بازار این موضوع شفاف شود.