سرطان پس از بیماری‌های قلبی - عروقی و حوادث، سومین علت مرگ در کشور است. برآوردها نشان می‌دهد که تعداد موارد جدید و همچنین مرگ‌های ناشی از سرطان طی 10 تا 15سال آینده در کشور به دست‌کم دو برابر امروز افزایش می‌یابد. مهم‌ترین دلیل افزایش تعداد بیماران مبتلا به سرطان، افزایش میزان مصرف دخانیات و تغییر در شیوه زندگی (شامل زندگی با فعالیت فیزیکی کم و مصرف غذاهای نامناسب) است.
عوامل محیطی مانند افزایش آلودگی هوا و استفاده غیرعلمی از کود و سموم در فرایند تولید محصولات کشاورزی نیز از دیگر عوامل بروز سرطان در ایران است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که سرطان سینه در خانم‌ها یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در ایران است؛ به همین جهت انجمن علمی جراحان عمومی ایران، هفتمین کنگره سالانه خود را که در پایان شهریور‌ماه جاری در تهران برگزار می‌شود به بررسی بیماری‌های خوش‌خیم و بدخیم سینه اختصاص داده است. در این زمینه با دکتر پیام آزاده، دبیر علمی هفتمین کنگره انجمن علمی جراحان عمومی ایران و مسئول کمیته سیاستگذاری شبکه ملی سرطان وزارت بهداشت گفت‌وگو کرده‌ایم.
- وضعیت شیوع سرطان در ایران چگونه است؟
شیوع سرطان در ایران نسبت به قبل افزایش بسیار زیادی پیدا کرده است و این می‌تواند به‌خاطر علل محیطی باشد. نکته‌ای که باید مدنظر داشت، کاهش سن سرطان در دنیا و با شدت بیشتر آن در ایران است که جهت علت‌یابی باید بررسی‌های اپیدمیولوژیک وسیعی انجام شود.
- شیوع سرطان طی سال‌های آینده در ایران چگونه خواهد بود؟
با توجه به افزایش ریسک فاکتورهای محیطی و صنعتی‌شدن محیط و افزایش هرم سنی جامعه در ایران، درصورت عدم‌کنترل شرایط، سونامی سرطان طی سالیان آینده در ایران اتفاق می‌افتد.
- جایگاه تست‌های بیماریابی جهت تشخیص سرطان کدام است؟
باید توجه داشت که زمان تشخیص سرطان، در پیش‌بینی میزان پاسخ‌دهی به درمان و بهبود بسیار پراهمیت است. بسیاری از سرطان‌ها تا زمانی که پیشرفت نکرده و گسترش وسیع موضعی و دوردست پیدا نکنند علامت خاصی ندارند در نتیجه انجام تست‌های بیماریابی جهت کشف سرطان‌ها در مراحل اولیه اهمیت وافری دارد. در مورد بعضی از سرطان‌ها مثل سرطان دهانه رحم و سینه در خانم‌ها و پروستات در آقایان و سرطان کولون، تست‌های منظم بیماریابی داریم که باید نظر پزشک مورد نظر تحت پیگیری قرار بگیرد ولی در مورد بسیاری از سرطان ها تست بیماریابی خاصی نداریم و فرد باید درصورت هرگونه علامت غیرطبیعی جهت بررسی علت به پزشک درمانگر مراجعه کند.
- آیا تمام سرطان‌ها ارثی هستند؟
در سرطان‌ها، ژنتیک و وراثت نقش بی‌بدیلی دارد ولی در مورد بسیاری از سرطان‌ها ما علت مشخصی نمی‌یابیم و علت‌های محیطی و عوامل ناشناخته در این بیماران می‌توانند نقش پراهمیتی داشته باشند.
- جایگاه داروهای جدید و آنتی‌بادی‌ها در درمان سرطان کدام است؟
طی بیش از نیم قرن گذشته که داروهای شیمی‌درمانی در درمان سرطان مورد استفاده قرار گرفته‌اند، پیشرفت‌های شگرفی در این زمینه حاصل شده است. داروهایی که طی سالیان اخیر در زمینه شیمی‌درمانی کشف و به بازار داروی دنیا عرضه شده‌اند از کارایی بسیار بالایی برخوردار هستند. علاوه بر کشف این داروها علم فارماکولوژی - انکولوژی به سمت داروهایی حرکت کرد که آنتی بادی نامیده می‌شوند و در عین داشتن کارایی داروهای شیمی‌درمانی از عوارض بسیار کمتری برخوردار هستند، این علم همچنان در حال توسعه بوده و طی سالیان آینده خبرهای خوشی را در این زمینه خواهیم شنید.
- چرا برخی سرطان‌ها بعد از جراحی عود می‌کنند؟
سلول‌های سرطانی براساس خصیصه قدرت تکثیر و گسترش بالا از سلول‌های عادی تمایز داده می‌شوند در نتیجه این سلول‌ها این قدرت را دارند که از بافت اصلی خود به سمت ارگان‌های دیگر گسترش پیدا کنند؛ در نتیجه بیماران سرطانی بعد از درمان باید همیشه تحت معاینات منظم جهت پیشگیری از عود قرار بگیرند. این احتمال عود طی 3-2 سال اول بسیار بیشتر است، در نتیجه فواصل پیگیری در این بازه زمانی کوتاه‌تر است و هرچه از زمان درمان فاصله می‌گیریم احتمال عود بیماری کمتر می‌شود؛ در نتیجه پنج سال بعد از اتمام درمان، احتمال عود بسیار کم می‌شود.
- چه موقع بیمار سرطانی جراحی می‌شود؟
در مورد بیماران سرطانی، زمانی عمل جراحی مطرح می‌شود که تومور محدود به یک ناحیه خاص بوده و امکان برداشتن کامل تومور وجود داشته باشد. در درمان سرطان، عمل جراحی قطعی وقتی تومور گسترش دوردست پیدا کرده است، خیلی جایگاه ندارد و باید از درمان‌های سیستمیک مانند شیمی‌درمانی و هورمون‌درمانی برای بیماران استفاده کنیم. باید توجه داشت که بعضی مواقع امکان جراحی قطعی وجود ندارد ولی جهت کنترل درد یا مشکلات دیگری که ناشی از تومور ایجاد‌شده است، عمل جراحی تسکینی انجام می‌شود.
طاهره ساعدی