تحقیقات در این بخش تازه در آغاز راه است. بنابراین هنوز مهمترین نکته، پیشگیری از خسارات آن است. پیشگیری از طریق توسعه ساختمانهای ضدزلزله، آمادهسازی مردم و فرهنگسازی تنها راه مقابله با این رویداد طبیعی است.
رضا حیدری، کارشناس ارشد سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به زلزلههایی که در چند دهه اخیر در کشور رخ داده است درباره زمینلرزههای مخرب 21مرداد امسال گفت: جنبش گسل اهر نشانه آشکاری از تکتونیک فعال حاکم بر شمال غرب کشور است.
رویدادی که در آن دو زمینلرزه با فاصله زمانی حدود یازده دقیقه در فاصله بسیار نزدیکی از هم رخ دادند و باعث خرابیها و خسارات زیادی در منطقه شده و جان بیش از 300نفر از هموطنان آذری را گرفت.وی معتقد است، از این زمینلرزهها درسهایی برای پایتخت میتوان گرفت. وی گفت: کلانشهر تهران که در دامنه جنوبی رشته کوههای البرز مرکزی واقع شده است، به وسیله گسلهایی با ابعاد بزرگ و با سابقه لرزهخیزی شدید محصور شده است.
به همین دلیل بسیاری از پژوهشگران علوم زمین اهمیت خطر زمینلرزه در شهر تهران را با افزایش روند گسترش سرمایههای مادی و معنوی بیش از پیش احساس میکنند و بر این باورند که احتمال رخداد زمینلرزه مخرب در آینده نزدیک در شهر تهران دور از انتظار نیست.
رضا حیدری درباره نکاتی که باعث کاهش خطرپذیری زلزله در تهران میشود گفت: بهترین و کلیدیترین پارامتر برای کاهش خطرات زمینلرزهها ساخت و سازهای اصولی است. زمینلرزههای اهر و ورزقان نشان داد که در سازههایی که حداقل استانداردهای مهندسی ساختوساز در آن رعایت شده است، جان انسانها تا حد بسیار زیادی در امان بوده است. در غیاب سازههای بادوام، عدموجود سامانههای واکنش سریع در اهر و و رزقان باعث غافلگیری مردم و مسئولان شد. بنابراین، لزوم راهاندازی سامانههای واکنش سریع زمینلرزه برای کلانشهرها بهویژه تهران ضروری است.
وی گفت: رخداد دو زمینلرزه نسبتاً بزرگ بهفاصله زمانی حدود 11دقیقه بهوضوح نشان داد که رخداد یک زمینلرزه بزرگ ممکن است خود عاملی برای تحریک سایر گسلهای اطراف منطقه و آزاد شدن انرژی آنها باشد. زمینلرزه دوم باعث تشدید خسارتهای جانی و مالی برای شهرها و روستاهای اطراف کانون زمینلرزهها شد. استعلامهای محلی ستاد مدیریت بحران شهر تهران از مناطق زلزله زده اهر و ورزقان نشان میدهد که تعدادی از افراد پس از رخداد زمینلرزه اول، مجدداً به منازل خود بازگشتند و متأسفانه به وسیله زمینلرزه دوم غافلگیر شده و جان خود را از دست دادند.
بنابراین، آموزش نحوه عملکرد پایتختنشینان در شرایط مشابه با زمینلرزههای اهر و ورزقان از اهمیت بسیاری برخوردار است.کارشناس ارشد سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در مورد گسلهای تهران گفت: بخشهای شمالی شهر تهران تحتتأثیر عملکرد سه گسل عمده مشاء، شمال تهران و نیاوران قرار دارد که فعال شدن هرکدام از این گسلها ممکن است باعث فعالیت گسل دیگر شود.
بنابراین، میتوان اینگونه نتیجهگیری کرد که در مناطقی که به جای یک گسل مشخص، یک مجموعه گسلی عامل فعالیتهای تکتونیکی است (مشابه تبریز و تهران)، هر زمینلرزه ممکن است هشداری برای رویداد زمینلرزه دیگر باشد.وی افزود: با وجود عدمرخداد زمینلرزههای نسبتاً بزرگ روی گسل اهر، در سدههای اخیر، رخداد زمینلرزههای اهرو ورزقان بهروشنی نشان داد که سکوت لرزهای چندین ساله روی یک گسل نشاندهنده فعال نبودن آن گسل نیست؛ روندی مشابه آنچه برای گسل شمال تهران وجود دارد.
در سالهای اخیر هیچ فعالیت لرزهخیزی برای گسل شمال تهران گزارش نشده و سابقه لرزهخیزی آن مبهم است. بنابراین، نبایستی خطر گسلهایی نظیر گسل شمال تهران را که در سالهای اخیر فعالیت لرزهخیزی قابل ملاحظهای از خود نشان ندادهاند، کمرنگ تلقی کرد.
وی تأکید کرد که پوشش ایستگاهی مناسب برای مناطق لرزهخیز ایران میتواند باعث برداشتهای دقیق اطلاعات مربوط به زمینلرزهها شود و افزود: تجربه زمینلرزههای آذربایجانشرقی نشان میدهد که پوشش ایستگاهی متراکم برای پایش لحظهبهلحظه فعالیتهای لرزهای شهر تهران مورد نیاز است تا بتوان تمام رویدادهای رخ داده قبل و بعد از زمینلرزههای بزرگ را تعیین و اقدامات لازم را انجام داد. بنابراین، لازم است در قالب طرحی جامع تمام مراکزی که مجهز به ایستگاههای لرزهنگاری و یا شتابنگاری در شهر تهران هستند، اطلاعات خود را برای کنترل بحران حین زمینلرزه در این شهر به اشتراک بگذارند.