بعد کارکردی به جنبههای عملکردی عناصر محیط و بعد بصری نیز به مقوله رنگ، فرم و ترکیب فضا و محیط میپردازد. به همینخاطر ورود هنر بهویژه مجسمههای شهری به عرصه فضاهای شهری ، یکی از مناسبترین راهحلها جهت زیباسازی فضاهای محیطی و ساختن فضاهایی جهت تمرکز و تعامل شهروندان در شهرهاست. در همین راستا بوستان بزرگ جوانمردان در ابعاد وسیع ، بستر مناسبی برای نصب آثار هنرمندانه در جهت ارتقای سواد بصری و سلیقه هنری شهروندان است. در واقع احداث بوستانهایی با این وسعت، همراه با امکانات مورد نیاز، همراه با ماهیتبخشی به مفهوم و مضمون فرهنگی و بهرهگیری از آثار حجمی و مجسمههای شهری اتفاقی ارزشمند محسوب میشود.
اشاعه و ترویج روحیه جوانمردی
بوستان جوانمردان با مساحت کلی 150هکتار ، یکی از بزرگترین بوستانهایی است که در یکی از هفت روددره کن ، در محدوده شمال غربی پایتخت با بهرهگیری از مصالح و مواد همگون با طبیعت در دو منطقه 22و پنج تهران واقع شده است. نامگذاری این بوستان بهعنوان جوانمردان نیز با هدف اشاعه و ترویج روحیه جوانمردی انتخاب شده است. این بوستان دارای سه ورودی است که در سردر هر کدام از آنها المانهای جوانمردی با ارتفاع هفتمتر استفاده شده است. در بخش گذر شهدا نیز 40سردیس شهدا نصب شده است. در ورودی اصلی، تندیس شهید همت، این سردار شهید را در حالت رزم نشان میدهد که در سایه پرچم ایران قرار گرفته است. سعید طلوعی شهردار منطقه پنج با بیان اینکه در طراحی تندیس شهید همت مفاهیم محتوایی جنگ و دفاعمقدس درنظر گرفته شده است، گفت: این اثر با هشت متر ارتفاع از جنس فایبرگلاس پنج لایه و بسیار مقاوم است، که روی پایهای سنگی قرار گرفته. از سوی دیگر در بخشهایی از این بوستان آثار ارزشمندی از هنرمندانی چون ابوالحسن صدیقی، حمید شانس، نادر قشقایی، ایرج محمدی و... در برابر دیدگان مردم قرار گرفته است. علاوه بر اینها مجسمه مشاهیر دیگر کشورمان ازجمله ابن سینا، شیخ بهایی ، فردوسی، نیما یوشیج، دکتر حسابی، تندیس امیرکبیر با ارتفاع 4/5متر، تندیس بزرگی از شهید جهان آرا، شهید باکری، همچنین نیمتنه پوریای ولی و پورترههای ستارخان، باقرخان، چهار مجسمه سنگی و چند مجسمه انتزاعی دیگر در بخش دیگری از این پارک نصب شده که ازجمله آثار هنرمندان مطرح ایران است.
لزوم درک مشترک میان مدیریت شهری و هنرمندان
هماکنون با توجه به نیاز شهروندان، شهرداری تهران توجه ویژهای به بحثهای هنری و استفاده از آثار حجمی در سطح شهر تهران دارد. به گفته کارشناسان طراحی و اجرای آثار هنرمندانه در بوستان جوانمردان که با هدف ارتقای سواد بصری مردم صورت گرفته تعهد جدی شهرداری برای بهبود کیفیت زندگی شهروندان است. حمید شانس، رئیس انجمن هنرمندان مجسمه ساز که یک پیکره از ابنسینا بهطول چهارمتر را در این بوستان طراحی کرده است، درباره ضرورت استفاده از آثار حجمی در بوستانها به همشهری میگوید: واقعیت این است که متأسفانه ما عرصه مجسمهسازی را ضعیف نگهداشتهایم ولی نکته مهم این است که خوشبختانه در حال حاضر مدیریت شهری به این درک مشترک با هنرمندان رسیده که مجسمهسازی به لحاظ فرم، فضا و ساخت، به بنیانیترین قابلیتهای ارتباطی با واژگان میپردازد و در واقع بخشی از عواطف عمومی از طریق مجسمهسازی سازماندهی میشود. این هنرمند با بیان اینکه اگر مقایسه کنید که فقط یک پارک وین بیشتر از کل شهر تهران مجسمه دارد، گفت: بهنظر من این مدیران شهری هستند که باید به اهمیت این موضوع کاملا آشنا و به ضرورت آن آگاه باشند. وقتی مدیریت شهری به این درک مشترک با هنرمندان برسد که مجسمهسازی چگونه در روح و رفتار انسانی اثر میگذارد، آن وقت ضرورت استفاده از آثار حجمی در سطح شهر ، بهخصوص در بوستانهای بزرگ را کاملا احساس میکند.
همچنین سیدمجتبی موسوی، مدیر اداره حجم سازمان زیباسازی شهر تهران در اینباره میگوید: در بحث شهرسازی در همه دنیا ، توسعه شهری و کاربرد آثار هنری هماهنگ با یکدیگر پیش رفته ولی در کشور ما اینگونه نبوده است. در حال حاضر مدیریت فعلی شهر تهران بر ضرورت توسعه فضای شهری به لحاظ عمرانی، فضای سبز و بهخصوص فضای فرهنگی و هنری بسیار تأکید دارد. به همینخاطر خوشبختانه در پروژههای جدید این اتفاق افتاده است و طی این پنج، شش سال اخیر به شکل مشخصی از آثار هنری به نحو مطلوبی استفاده میشود؛ چرا که در بحث توسعه شهری این موضوع یک امر اجتنابناپذیر است. به گفته وی نصب نزدیک به 50 اثر از سردیس مشاهیر و مجسمههای انتزاعی در بوستان جوانمردان ، روند مناسبی در افزایش آثار حجمی و زیباسازی شهر محسوب میشود.
لزوم نظارت دقیق بر آثار هنری
بهرغم اینکه در بخشهایی از این بوستان آثار هنری فاخری در برابر دید مردم قرار گرفته است اما تندیس شخصیتهایی چون «آرش کمانگیر»، «کاوه آهنگر» و «آیتالله مدرس» و... ازجمله مجموعه آثاری هستند که فاقد ارزش هنری بوده و کاملا غیراصولی کار شدهاند که مسلما درخور چنین شخصیتهای بزرگی در کشورمان نیستند و مشخص نیست چگونه این آثار توانستهاند، از فیلتر کارشناسان آثار هنری این بوستان عبور کنند. برای دریافت پاسخ، موضوع را از سازمان زیباسازی شهرداری تهران و کارشناسان مناطق 22و پنج جویا شدیم. موسوی مدیر اداره حجم سازمان زیباسازی شهر تهران با بیان اینکه بخش عمده این آثار توسط مناطق پنج و 22نصب شده است، اظهار داشت: طبق قانون هر مجسمهای که در سطح شهر نصب میشود باید شورای هنری در مورد آنها نظر بدهد ولی متأسفانه در بوستان جوانمردان، این کار از کانال تخصصی خودش عبور نکرده است.
به همینخاطر برخی از آثار نصب شده به لحاظ کارشناسی آن نقاط قوت لازم را ندارند. بهرغم این اما محمدرضا کریمی، کارشناس زیباسازی منطقه22 با بیان اینکه پیمانکاری که سفارش اجرای نصب مجسمهها و تندیسها را برعهده گرفته بود، با سازمان زیباسازی شهرداری در ارتباط بود، گفت: سازمان زیباسازی شهرداری تهران به غیر از دو تندیس تختی و مولانا همه آثار را تأیید کرده بود. همچنین ایرج بلوری، مدیر زیباسازی منطقه پنج هم گفت: در اجرای طرحهای هنری بوستان تلاش ما این بود که به معرفی مشاهیر و مفاخر علمی و ادبی کشور بپردازیم و تشخیص اینکه آثار نصب شده کدام هنری و کدامیک غیرهنری هستند،بهعهده سازمان زیباسازی شهرداری تهران بود و ما صرفا سفارشدهنده بودیم. حمید شانس نیز با اشاره به اینکه در نصب آثار هنری در بوستانها، باید به کیفیت آثار توجه بیشتری شود، میگوید: با توجه به وسعت بسیار زیاد بوستان جوانمردان، تلاش و فعالیت جدی صورت گرفته، قدری شتابزده بوده و طبیعی است که در این شتابزدگی آثار خوب و بد کنار هم قرار میگیرد. با این حال بهنظر میرسد سازمان زیباسازی شهرداری تهران برای رفع مشکلاتی از این قبیل، لازم است دقت و نظارت بیشتری در نصب آثار هنری در مناطق مختلف شهر داشته باشد و از روش درستی برای مدیریت بخش هنری و نصب آثار هنری فاخر با مشاوره کارشناسان این هنر بهکار بگیرد.