همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: اکنون در آغاز راه، در گذر فرهنگی «تاراز»، تندیس ۴ نفر از مشاهیر و نامداران «بختیاری» نصب شده است تا شهروندان علاوه بر پیاده‌روی در این مسیر، چهره‌های تأثیرگذار قوم بختیاری را بهتر بشناسند. «علیمردان خان»، «سردار بی‌بی مریم»، «مسعود بختیاری» ملقب به «بهمن علاء الدین» و «قیصر امین پور»، پیکره‌هایی تراشیده شده از سنگ و آهن که همگی آنها از بزرگ‌مردان و زنان بختیاری هستند که سردیس آنها در ضلع شمال غربی دریاچه برای آیندگان به یادگار باقی می‌ماند.
در گذر فرهنگی تاراز، شور و هیاهویی وصف‌ناپذیری جریان دارد. به هر سمت و سو در این پیاده‌راه که نگاه می‌کنیم، مردان و زنان دلیر بختیاری را می‌بینیم که با لباس محلی یا نشانی از فرهنگ چند هزار ساله این قوم با افتخار در کنار سردیس‌های نام‌آوران ایلشان می‌ایستند و این روز را با دوربین‌های تلفن همراهشان ثبت می‌کنند. به باور کارشناسان معماری، طراحی انواع تندیس‌ها از شخصیت‌های تاریخی اثرگذار و بزرگان هر منطقه، که در میادین با چشم‌اندازهای مهم شهری نصب می‌شوند، به‌گونه‌ای در شکل‌گیری هویت ملی و فرهنگی نقش غیرقابل انکاری دارند. حتی این تندیس‌ها نوعی الگوپذیری مثبت در جامعه را رواج می‌دهند. به همین دلیل از اهمیت خاصی برخوردار هستند.
«میلاد گیوی»، کارشناس معماری و طراحی شهری به اهمیت این اقدام در منطقه ۲۲ اشاره می‌کند و می‌گوید: «باتوجه به اینکه منطقه ۲۲ در مقایسه با دیگر مناطق پایتخت تازه شکل گرفته است و آن‌گونه که باید هویت تاریخی ندارد، به همین دلیل نصب تندیس یا سردیس‌ها در فضاهای مختلف این منطقه به نوعی هنر شهری محسوب می‌شود و همچنین بخشی از عناصر هویت‌بخش فضاهای جمعی به شمار می‌رود که در ساماندهی، معنا بخشی و تلطیف منظر آن در حد خود تأثیرگذار است. اما نکته قابل توجه در استفاده از این عناصر، توجه به وحدت و انسجام تندیس‌های محلی با محیط و نیازهای سیمای این منطقه است، تا فضای قابل فهم و هویت‌بخشی را ایجاد کند. نکته دیگری که در به کارگیری تندیس‌ها یا سردیس‌های افراد تأثیرگذار در تاریخ، مفاخر و مشاهیر باید مورد توجه قرار گیرد، مکان مناسب قرارگیری آنها است. فضای شهری باید به گونه‌ای باشد که شهروندان به آسانی آن را درک کنند و بتوانند با شهر ارتباط برقرار و ریشه‌های تاریخی و فرهنگی خود را پیدا کنند.
به همین دلیل استفاده از عناصر تاریخی و فرهنگی در این منطقه تازه تأسیس اهمیت بسیاری دارد و استقرار تندیس در مکان‌ها و فضاهای مناسب، می‌تواند به‌عنوان عنصری در زیبایی قطب گردشگری پایتخت یا در انتقال معنایی خاص برای شهروندان و گردشگران از این منطقه موفق باشد. در همین راستا نوع ارتباطی که بین مخاطب و این سردیس‌ها برقرار می‌شود می‌تواند تا حدود زیادی معرف شخصیت آن هنرمند و عارف باشد و روحیات و منویات آن شخصیت را به نسل بعدی معرفی کند. البته در کنار این سردیس‌ها، معرفی شخصیت به‌صورت مکتوب و معرفی آثار این مشاهیر می‌تواند تکمیل‌کننده این معرفی نیز باشد. انتخاب و نصب تندیس افراد برجسته و مفاخر اقوام در گذر فرهنگی تاراز منطقه ۲۲ اقدامی ستودنی است و با استناد به این موضوع باید به هنر، رسالت، ایرانی بودن نسل‌های گذشته خود افتخار کنیم. زیرا اکنون انتقال الگوهای غیربومی در زمینه‌های مختلف به یکی از آسیب‌های فرهنگی تبدیل شده است. برای همین با الگوبرداری از این اقدام می‌توانیم جوانان را با گذشته و پیشینه تاریخی خود آشنا کنیم.»
- ظرفیت فرهنگی و تاریخی در گذر تاراز
دخترک جوانی لباس محلی ایل را پوشیده و به نشان احترام، جلو سردیس «بی بی‌مریم»، سردار زن بختیاری که تفنگ بر دست با غرور ایستاده است، زانو زده و با زبان و گویش محلی در وصف او رباعی می‌خواند. دیگر حاضران نیز او را در این نوا همراهی می‌کنند. «علی نوذرپور»، کارشناس مدیریت شهری، نصب تندیس و معرفی مفاخر و مشاهیر را در هویت‌بخشی شهری مهم می‌داند و در این‌باره می‌گوید: «استفاده از فرصت نامگذاری فضاهای شهری برای هویت‌بخشی به شهر، تجربه‌ای بود که در منطقه ۲۲ شهرداری انجام شد. کلماتی همچون «تاراز»، «دزپار»، «شیمبار»، «تی ناز»، «ساوار» و «سالیز»، بخشی از این تلاش مؤثر بودند. تاراز نام گذرگاهی کوهستانی برای کوچ عشایر بر تارک گذرگاه فرهنگی در شمال دریاچه شهدای خلیج‌فارس است که پیونددهنده طبیعت شهر و روستا و انتقال‌دهنده میراث فرهنگی ایرانی به جامعه شهری تهران خواهد بود.
این گذر فرهنگی به طول یک کیلومتر و عرض متوسط ۲۰متر در آینده‌ای نه چندان دور، محلی برای برگزاری جشنواره‌های قومیت‌های ایرانی و نیز ارائه آثاری فرهنگی و هنری مانند نقاشی، مجسمه‌سازی و خطاطی می‌شود. نام تاراز بخشی از جامعه ایرانی را به سمت خود به واسطه قرابت فرهنگی می‌کشاند و برای سایر خرده فرهنگ‌ها و جشنواره‌ها پاسخگو خواهند بود. هرچند که ویروس «کرونا» در یک سال اخیر نگذاشت این ظرفیت فرهنگی در گذر فرهنگی یادشده شکل بگیرد. ساخت و نصب سردیس‌های مشاهیر بختیاری‌های ایران در عرصه شعر و خوانندگی (قیصر امین پور، مسعود بختیاری و بهمن علاء الدین) و در عرصه تاریخ و آزادی‌خواهی (سردار بی‌بی مریم) اقدامی دیگری بود که به تازگی در این گذر انجام شد. این تندیس‌ها هریک ظرفیت فرهنگی و تاریخی را به گذر اضافه می‌کنند.»
- نام‌های اصیل بختیاری در پروژه‌های شهری منطقه ۲۲
علاوه بر تندیس‌ها و سردیس‌های مفاخر و مشاهیر اقوام بختیاری در گذر فرهنگی تاراز، برخی از پروژه‌های شهری منطقه ۲۲ به نام‌های اصیل قوم بختیاری نامگذاری شده‌اند. نوذرپور در این‌باره توضیحات بیشتری ارائه می‌دهد: «در ادامه «روددره کن» به سمت حریم در پیوست بوستان «جوانمردان»، ایجاد تفرجگاهی بزرگ با دریاچه‌ای مصنوعی از سال ۱۳۹۸ آغاز شد که متناسب با طبیعت کن و قرابت آن با منطقه‌ای زیبا و تفرجگاهی در استان «چهارمحال و بختیاری»، «شیرین بهار» یا به اختصار «شیمبار» نامیده شد. این نام برگرفته از طبیعت زیبای استان یادشده به بخشی از منطقه، هویت ویژه‌ای خواهد بخشید. «تی ناز» قرینه با «تاراز»، یادآور نقش‌های عروسکی پسر و دختر در قوم بختیاری است. این نام زیبا بر پارک بزرگی به مساحت تقریبی ۳۲ هکتار که در فضای بین بوستان جنگلی «لتمان کن» و پارک زیبای «آبشار» گذاشته شد. این مجموعه تفریحی ـ
گردشگری با درختان کهنسال بیش از ۵۰ سال و نیز مجموعه‌های سنگی و پیاده‌راه‌های کوهستانی که امکان پیاده‌روی در عرصه‌هایی با شیب کم را برای کهنسالان فراهم می‌کند، تجهیز شده است. بی‌شک مجموعه تی ناز در سال آتی یکی از محلهای مناسب برای تفریح و گردشگری شهروندان تهرانی به شمار خواهد آمد.
همچنین می‌توان به سبزراه «دزپارت» اشاره کرد که ایستگاه مترو «چیتگر» را به دریاچه شهدای خلیج‌فارس متصل می‌کند. این سبزراه شامل مسیر دوچرخه و مسیر پیاده‌راهی به طول ۶ کیلومتر است که از جنوب بوستان چیتگر عبور می‌کند و از شمال به دریاچه می‌رسد. به سبب طول آن و پیاده‌راهی بودن، شباهتی با مسیر جاده شاهی که استقرارگاه تابستانی شاهان «ساسانی» را به استقرارگاه زمستانی آنها متصل می‌کرد، پیدا می‌کند. دزپارت، نامی تاریخی است که حال را به گذشته ایران پیوند می‌زند. در ادامه این حرکت نیز ایجاد پارک‌های محلهای به نام‌های «ساوار» که از ۲ قسمت «سا» و «وار» تشکیل شده و «سا» به معنای سایه و «وار» به معنای منزلگاه یا مکان و در مجموع به معنای «سایه انداز» است و همین‌طور «سالیز» که از ۲ بخش «سا» و «لیز» ساخته شده است؛ «لیز» به معنای آرامش یا آرام گرفتن و در مجموع به معنای «سایه‌ای برای آرام گرفتن» است. اسامی دیگری همچون «باغ راز هستی» و باغچه‌های «درختان مثمر» دیگر در بوستان جنگلی چیتگر منطقه ۲۲ از جمله مکان‌های نامگذاری شده با اسم‌های پر محتوا و اصیل هستند.»
- دورهمی مشاهیر در جوانمردان
بوستان جوانمردان ایران به مساحت کلی ۱۵۰ هکتار، یکی از بزرگ‌ترین بوستان‌های غرب تهران است که به دلیل فراوانی تندیس‌ها در این فضا، به بوستان «تندیس‌ها» نیز شهرت دارد. یکی از اهداف اصلی احداث این بوستان، هویت‌بخشی مجموعه از طریق احداث عناصر کالبدی مانند تندیس‌های مشاهیر، جوانمردان ایرانی و معرفی فرهنگ غنی ایرانی اسلامی به گردشگران داخلی و خارجی است.
برهمین اساس بیش از ۷۰ تندیس، سردیس و آثار حجمی با هدف معرفی مشاهیر و شخصیت‌های برجسته ایرانی و همچنین زنده نگه داشتن نام و افتخارات آنان در بوستان جوانمردان ایران نصب شده است. از زمان بهره‌برداری از این بوستان تاکنون تعداد قابل توجهی تندیس، سردیس و طرح فلزی انتزاعی در این بوستان نصب شده که تندیس برنزی «امیرکبیر» با ارتفاع ۴ و نیم متر، تندیس ۴ متری «دهقان فداکار» از جنس «فایبر گلاس» و تندیس ۴ متری بتونی «آرش کمانگیر» از جمله آنها است. سردیس «ملاصدرا» با ارتفاع ۳ متر، «مولانا» در ارتفاع ۳متر و شهید «فهمیده» با ارتفاع ۵ متر، همچنین تندیس ۴ متری «ابن‌سینا»، «پهلوان تختی»، «مادر» و... از دیگر پیکره‌های نصب شده در این بوستان هستند. جانمایی این تندیس‌ها با توجه به موقعیت و پیشنهاد مشاوران، در ضلع غربی بوستان جوانمردان، در فواصل معین و در حاشیه فضاهای ساخته شده صورت گرفته است.
- بی بی‌مریم نماد بانوی شجاع
«قدرت‌الله‌معماریان»، مجسمه‌ساز و سازنده تندیس «بی بی‌مریم» با بیان اینکه جنس مجسمه از «بتن گلاسه» ساخته شده است. می‌گوید: «این مواد مصنوعی از استحکام و عمر طولانی‌تری نسبت به سایر مواد حتی «فایبرگلاس» دارد. به دلیل سرقت مجسمه‌های برنزی، از این مواد برای ساخت این تندیس استفاده شد. خلق این اثر از آغاز طراحی تا پایان اثر، حدود ۳ ماه به طول انجامید. یک ماه برای طراحی اولیه آن صرف شد و ۲ ماه نیز طول کشید تا این طرح در ابعاد بزرگ‌تر اجرا شود. من دوران خوش کودکی‌ام را در کنار اقوام بختیاری گذراندم و اکنون بهترین دوستانم نیز بختیاری‌ها هستند. پدر مادرم اصفهانی هستند، اما خودم مسجدسلیمان به دنیا آمده‌ام و تا سن ۱۲ سالگی در آنجا زندگی می‌کردم. به همین دلیل به نسبت آشنایی زیادی با زبان و آداب و رسوم بختیاری‌ها دارم.
من از همان دوران طفولیت، ارادت خاصی به «شیر علیمردان» و «بی بی‌مریم» داشتم. هنگامی که خاطرات یا آهنگ‌هایی را که در وصف این افراد سروده شده است می‌شنوم، به آنها افتخار کنم.» او درباره طراحی چهره این سردار شجاع می‌گوید: «برای ساخت تندیس بی‌بی مریم، تصاویر یا توصیف‌هایی که از وی داشتم، مربوط به سن ۶۲ سالگی او بود. در این پرتره بی‌بی‌مریم پیر شده است و دیگر هیبت و ابهت خود را در دوران جوانی که سردار جنگ بود، ندارد. به همین دلیل زمان ساخت تندیس بی‌بی مریم با استفاده از خاطرات دوران زندگیم در بین این قوم، تلاش کرده‌ام نوع لباس و چهره بانوی بختیاری را در سن جوانی نشان بدهم تا بتوانم دلاوری و بی‌مثال بودن این بانوی دلیر را به تصویر بکشم. زمانی که او سردار ایل بختیاری بود.»
- اقوام بی‌مثال
او باور دارد شناخت شهروندان نسبت به دیگر اقوام لازمه زندگی در کلانشهرها است. او می‌گوید: «با توجه به اینکه این افراد شناخته شده و نقش مهمی در تاریخ کشور داشته‌اند، باید آنها را بشناسیم. همان‌گونه که ما «رئیس علی دلواری» یا «میرزا کوچک خان جنگلی» را به خوبی می‌شناسیم، باید درباره این افراد برجسته نیز اطلاعات کافی داشته باشیم. باید چهره‌های تأثیرگذار کشور خودمان را معرفی کنیم.»
- با برخی از تندیس های منطقه آشنا شوید علی مردان خان بزرگ
«علی‌مردان‌خان بختیاری» در سال ١٢٧١به دنیا آمد. او از سرداران بختیاری ایران از ایل «چهارلنگ» بختیاری در منطقه «چنارود فریدن» استان اصفهان و سردشت ایران بود که با ارتش «رضاشاه» مبارزه کرد. علی مردان خان در سال ۱۳۱۳ در زندان «قصر» تهران در گذشت.
- سردار بی‌بی مریم
«بی‌بی مریم بختیاری» در سال۱۲۵۳متولد شد. او مشهور به سردار مریم بختیاری، نویسنده ایرانی و از زنان فعال در انقلاب مشروطه بود. وی در سال ۱۳۱۶ در اصفهان در گذشت.
- آبهمن، آهنگساز لر
«آبهمن علاءالدین» معروف به «مسعود بختیاری» یکی از بزرگ‌ترین و محبوب‌ترین خواننده‌ها، ترانه‌سُراها و آهنگساز مردم لُر بختیاری بود. او در۲۰ مهرماه ۱۳۱۹ در مسجدسلیمان دیده به جهان گشود و در ۱۲ آبان‌ماه ۱۳۸۵ در کرج دیده از جهان فرو بست.
- قیصر شاعر
«قیصر امین‌پور» نویسنده، مدرس دانشگاه و شاعر معاصر ایران بود. او یکی از تأثیرگذارترین شاعران در دوره انقلاب اسلامی به شمار می‌رفت و در نخستین جشنواره بین‌المللی «شعر فجر» در بخش «آئینی» برگزیده شد.
- شهید سرلشکر شریف اشراف
سرلشکر شهید «شریف اشراف» برای گذراندن دوره نظامی به آمریکا رفت و درکنار گذراندن دوره‌های مقدماتی، رنجری، چتربازی و تکاوری را نیز در آنجا آموزش دید. در سال ۱۳۳۹ به وطن بازگشت و به‌عنوان استاد «اسلحه شناسی» خدمت خود را آغاز کرد. او باشروع جنگ تحمیلی فعالیت خود را در کردستان آغاز کرد و معاونت لشکر ۲۱ ارتش جمهوری اسلامی را برعهده داشت.
- سرلشکر خلبان شهید «مصطفی اردستانی»
تندیس سرلشکر خلبان شهید «مصــــطفی اردستانی» هم در این مکان مقدس به چشم می‌خورد. وی در طول جنگ تحمیلی، همواره داوطلب مأموریت‌های مشکل بود. او با انجام دادن ۴۰۰ پرواز برون مرزی بر فراز خاک دشمن و ۱۷۲۴ ساعت پروازهای مختلف در خاک میهن اسلامی، یکی از قهرمانان جنگ به شمار می‌آید.
نظر شما