ایدز؛ سوء تغذیه پروتئین

در این افراد کاهش وزن، کاهش ضخامت چربی زیر پوست و دور بازو و کاهش ظرفیت باندی با آهن(TIBC) و کاهش آلبومین پلاسما (هیپوآلبومینمی) دیده می شود.
موسسات خیریه خواستار کمک مالی و تسهیلات بیشتر برای فرزندان مبتلایان شده اند. بنا بر گزارشی در مورد گسترش بیماری ایدز در جهان، که روز سه شنبه (30 مه) منتشر شده است، حدود 40 میلیون نفر در سراسر جهان به ویروس اچ آی وی (عامل ایجاد کننده بیماری ایدز) آلوده هستند.این گزارش، که توسط سازمان ملل متحد تنظیم شده، می گوید جامع ترین آمار از میزان گسترش ایدز در کشورهای مختلف جهان است. با توجه به نرخ رشد جمعیت و تاثیر مثبت مصرف دارو در بیماران، طبق این گزارش آمار افراد آلوده به ویروس اچ آی وی بیش از هر زمان دیگر است.در یک ربع قرنی که از ظهور اولین نمونه های بیماری ایدز در ایالات متحده می گذرد، بیست و پنج میلیون نفر در اثر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست داده اند. نیمی از افرادی که در حال حاضر به ویروس اچ آی وی مبتلا هستند، زن هستند.

بیماری ایدز بی شک بزرگترین بلای جامعه بشری بعد از جنگ جهانی دوم، به شمار می آید. این بیماری با سیر صعودی سریع به دلیل نقایص اطلاع رسانی امروزه به یکی از دغدغه های کشورها بدل گردیده است تا جایی که دبیرکل سازمان ملل متحد از شکست رهبران سیاسی جهان در مبارزه با این بیماری خبر داد و از کشورهایی که ایدز را مایه ننگ و بی آبرویی تلقی می کنند، انتقاد کرد.
این بیماری در کشورهای ثروتمند تحت کنترل درآمده است اما در کشورهای فقیر جهان سالانه باعث مرگ و میر تعداد زیادی از افراد می شود.  موارد اولیه ایدز در سال 1981 در آمریکا و در بین هم جنس بازان مشاهده شد.

متأسفانه با وجود شناخته شدن سایر راههای انتقال این بیماری، هنوز هم عده زیادی از مردم به ویژه در کشورهای جهان سوم تصور می کنند ایدز، بیماری هم جنس بازان است، در صورتی که فقط 10 درصد موارد آلوده را هم جنس بازان تشکیل می دهند.
در اوایل بروز اپیدمی ایدز تصور این بود که این بیماری مخصوص کشورهای غربی و آفریقایی است ولی با شیوع سریع آن در کره خاکی مشخص شد که ایدز هیچ نژاد، مرز، کشور، جنس و سنی را در امان نخواهد گذاشت. افراد مبتلا به این بیماری باید بدانند که اگر مراقبت های بهداشتی، پزشکی و تغذیه ای را رعایت کنند می توانند در کنار سایر اعضای خانواده خود به زندگی ادامه دهند و ارائه آموزش های جزئی به آنها و اعضای خانواده شان کافی است تا آنها را به یک زندگی سالم رهنمون شود.
از آنجایی که ارتقای سیستم ایمنی در بیماران مبتلا به ایدز بسیار حائز اهمیت است و سلامت بافتها و قدرت مقابله با بیماریها در آنها کاهش می یابد، بنابراین تغذیه به عنوان یک اصل برای ارتقای سطح سلامت در این افراد شایان توجه و در دسترس بودن غذای مغذی و آب سالم برای این افراد بسیار مهم است، به خصوص وقتی مسافرت می کنند یا بیرون غذا می خورند. ما به این بیماران از این نقطه نظر می پردازیم که این افراد آسیب پذیری بیشتری نسبت به عوامل خارجی دارند. همچنین به دلیل دوره طولانی بیماری، فرد مبتلا به ایدز نه تنها نباید دست از مقابله با این بیماری برداشته بلکه باید راه های درست زیستن در کنار این بیماری را شناخته و از آنها بهره ببرد، در نتیجه وظیفه ما ارائه راه حل های بهتر زیستن است، اگر طول بیماری را در نظر بگیریم بعد از مواجهه با این بیماری مدت زمانی طول می کشد تا فرد به درک شرایط تازه بپردازد اما پس از واقف شدن به شرایط جدیدی که با آن درگیر است باید مثل سایر افراد با رعایت نکاتی چند به زندگی عادی ادامه دهد، به همین دلیل ما راهکارهای تغذیه ای را در پیش روی آنها قرار می دهیم تا با استفاده از این راهکارها جاده پیش رو را بدون در نظر گرفتن طول جاده، سبز ببینند. بد نیست ابتدا به اختلالات تغذیه ای شایع در این بیماران بپردازیم.

اختلالات تغذیه‌ای

یکی از عوارض شایع در این بیماری سوءتغذیه پروتئین –انرژی است. در این افراد کاهش وزن، کاهش ضخامت چربی زیر پوست و دور بازو و کاهش ظرفیت باندی با آهن(TIBC) و کاهش آلبومین پلاسما (هیپوآلبومینمی) دیده می شود.
عمده ترین علت کاهش وزن در افراد مبتلا به HIV+ کاهش دریافت انرژی است، نه افزایش مصرف آن. در این افراد اختلال در حس چشایی وجود دارد که به هنگام تحلیل توده بدون چربی بدن به 55 درصد حالت نرمال، در افراد مبتلا به بیماری ایدز مرگ رخ خواهد داد.
از دیگر اختلالات می توان به تهوع، استفراغ، اسهال، اختلالات تنفسی و لاغری عصبی(آنورکسیا) اشاره کرد. عمده ترین دلایل بروز کاهش وزن شدید در این بیماران عبارتند از: کاهش انرژی دریافتی، کاهش فعالیت، کاهش اشتها و نقایص متابولیکی.
حال که با اختلالات تغذیه ای در این بیماری آشنا شدیم بهتر است که روش های ارزیابی وضعیت تغذیه ای را نیز در این بیماران مورد بررسی قرار دهیم.

ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای در این بیماران

*در این افراد توده سلولی بدن بدون تحلیل رفتن چربی کاهش می یابد و برای افراد مبتلا به ایدز ارزیابی بر اساس درصد وزن معمول دقیق تر خواهد بود تا بر اساس جدول قد و وزن.
انرژی مورد نیاز:در افراد مبتلا به ایدز انرژی توصیه شده برای نگهداری وزن برابر است با انرژی پایه مورد نیاز ضرب در 3/1 و برای افزایش وزن ضرب در 5/1.
پروتئین:نیاز به پروتئین در این بیماران برای حفظ وزن برابر 4/1-1 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و برای بازسازی برابر است با 2-5/1 گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن.
آرژنین اسید آمینه ای است که در ایمنی سلولی نقش دارد و بد نیست بدانیم که مصرف و عملکرد اسید فولیک در کمبود پروتئین آسیب می بیند، بنابراین علاوه بر توجه به دریافت پروتئین به منابع اسید فولیک که بعداً ذکر خواهد شد نیز باید توجه داشت.
گوشتها:در مبحث پروتئین اولین چیزی که به ذهن می رسد،  گوشتها است، بنابراین گوشت بوقلمون و انواع ماهی ها بسیار توصیه می شود، ماهی غذای بسیار سالم و سودمندی است و گنجاندن آن در رژیم غذایی به میزان حداقل دوبار در هفته (کمترین نیاز) باید رعایت گردد.
تخم مرغ:تخم مرغ یکی از منابع عالی پروتئین بوده که مصرف آن به بیماران بعد از یک ضعف بدنی، بیماری ناتوان کننده یا کسانی که دوره نقاهت را می گذرانند،  بسیار توصیه می شود، تا جایی که یک محقق ایتالیایی بیان می کند که اگر بتوانیم در مدارس و کالج های ایتالیا به جوانان روزی نیم لیتر شیر و یک عدد تخم مرغ بدهیم آن وقت خواهیم گفت که ملت ما ملتی محکم و قوی است و آن وقت است که نژاد انسانی بهبود یافته، اما باید توانایی کبد در استفاده از تخم مرغ را در نظر بگیریم تا میزان کلسترول آن در فرد ایجاد ناراحتی نکند. به بیماران مبتلا به این بیماری توصیه می شود که بیشتر از 3 عدد تخم مرغ در هفته میل نکنند (البته این محدودیت برای مصرف زرده است و خوردن سفیده ای که کاملاً پخته شده باشد به هر میزان در هفته مانعی ندارد). زیرا سفیده خام دارای ماده ای به نام آویدین است که ایجاد تداخل های تغذیه ای با ویتامین بیوتین می کند، بهترین شکل مصرف تخم مرغ به شکل آب پز است که راحت تر هضم می شود.
شیر:شیر به عنوان یک منبع پروتئینی مناسب برای جلوگیری از سوءتغذیه بسیار توصیه می شود. توصیه ما به شما این است که روز خود را با خوردن یک لیوان شیر همراه با یک قاشق غذاخوری عسل یا دو عدد خرما آغاز کنید.
عدس:عدس یکی دیگر از منابع عالی پروتئینی است و علاوه بر پروتئین  حاوی ویتامینB، آهن و کلسیم است. عدس پخته به همراه روغن زیتون غذایی کامل و پر انرژی است و حتی مصرف آن را برای کارگرانی که به کارهای بدنی می پردازند، توصیه می کردند. این منبع گیاهی سرشار از مواد مغذی می تواند یک عصرانه کامل یا یک صبحانه بسیار عالی در رژیم غذایی این بیماران و کلیه افرادی که دوران نقاهت را می گذرانند به شمار آید.
چربی ها:در بدن انسان اسیدهای چربی وجود دارند به نام اسیدهای چرب ضروری یا EFA که در واقع بدن قادر به ساختن آنها نبوده و باید از خارج از بدن انسان وارد شوند. این اسیدهای چرب که در روغن های مایع به خصوص روغن زیتون، گردو، روغن سویا و ماهی ها به خصوص ماهی های آبهای سرد (قزل آلا و ساردین، سالمون و تون) وجود دارد، برای بدن بسیار مفید هستند و در صورت کمبود مصرف آن، کاهش ثانویه سطح آنها در بدن به وجود آمده و فرد دچار اختلال اسید چرب ضروری یا (EFAD) می شود که در مورد افراد مبتلا به ایدز این اختلال وجود دارد. در این افراد استفاده از روغن هایی به نام MCT (تری گلیسرید با زنجیره متوسط) بسیار مفید است. این چربی ها در روغن نارگیل وجود دارند و در داروخانه ها فروخته می شوند. این چربی ها نیاز به هضم ندارند و میزان مصرف آنها باید کنترل شده باشد؛ در ضمن این نوع چربی اسید چرب های ضروری را ندارد و باید همراه با LCDها خورده شود. استفاده از روغن ماهی یا اسیدهای چرب امگا۳ که قبلاً هم ذکر شد می تواند عملکرد ایمنی را بهبود بخشد.
مایعات:در افراد مبتلا به ایدز نیاز به مایعات مثل افراد عادی است(12-8 لیوان در روز) وحدوداً چیزی معادل 35-30 میلی لیتر در روز به آب احتیاج دارند. مگر این که اسهال، استفراغ یا تب داشته باشند که به ازای هر درجه تب نیاز به انرژی 13درصد و نیاز به پروتئین۱۰درصد افزایش پیدا می کند.
عرق شاتره:یکی از عرقیاتی است که مصرف آن به شکل شربت شاتره علاوه بر تأمین مایعات بدن، اشتهاآور است و در حل مشکلات اشتها کمک می کند.
ویتامین ها و مواد معدنی:نقش ویتامین ها و مینرال ها در این افراد بسیار چشمگیر است بنابر این باید به افراد دچار این بیماری یادآور شویم که از خوردن سبزیجات و میوه های تازه غفلت نکنند، در حقیقت نیاز افراد مبتلا به ایدز به آنتی اکسیدان هایی مثل
بتاکاروتن (پیش ساز ویتامین A) بسیار زیاد است و سایر آنتی اکسیدان ها مثل ویتامین E و ویتامین C نیز افزایش نیاز چشمگیری در این بیماری پیدا می کنند، از این رو مصرف 1 لیوان آب هویج رنده شده همراه با یک قاشق غذاخوری روغن زیتون به همراه آب یک لیموی تازه (1 روز در میان) قادر است تمام ویتامین های یاد شده را به بدن فرد برساند و سایر منابع این ویتامین ها عبارتند از:
بتاکاروتن: این آنتی اکسیدان یکی از قوی ترین آنتی اکسیدان های موجود در طبیعت است و در هویج به وفور وجود دارد. همچنین در برگه زردآلو، میوه زردآلو، سیب زمینی، اسفناج، طالبی، کدو حلوایی و کاهو و گریپ فروت یافت می شود، این ماده در بدن به ویتامین A بدل می شود.
ویتامین C: ویتامین ث و گلوتاتیون (تری پپتید)، گسترش ویروس HIV را کند می کنند. این دو ماده مهم که از ضد اکسید کننده های قوی به شمار می آیند، به مقدار زیاد در میوه ها و سبزی های تازه وجود دارند که نمونه هایی از این سبزیجات عبارتند از: گوجه فرنگی، جعفری، کلم، مرکبات (به خصوص لیمو شیرین و لیموترش)، فلفل دلمه و... که منابع بسیار عالی این ویتامین هستند.در آزمایشی که توسط دکترآلتون میستر Alton Mister در دانشگاه پزشکی دانشگاه کورنل انجام شد مشخص گردید که مقدار گلوتاتیون در بدن بیماران مبتلا به ایدز خیلی کم است و کمبود این ماده در گسترش و توسعه ایدز مؤثر است.بنابر این خوردن موادی مثل: هندوانه، آووکادو، مارچوبه و بروکلی و بعد گریپ فروت، پرتقال و توت فرنگی (که اتفاقاً در فصل آن قرار داریم) بامیه، سیب زمینی، کدو، گل کلم و گوجه فرنگی خام را به شما توصیه می کنیم. چرخ کردن و کوبیدن مواد و عصاره آنها گلوتاتیون را به طرز قابل توجهی از بین می برد، پس بهتر است که این مواد غذایی را بیشتر به شکل خام مصرف کنیم.
ویتامین E: ویتامینی که آن را با عنوان ویتامین جوانی و ضدپیری و برطرف کننده تنش های قبل از قاعدگی در خانم ها می شناسیم. این ویتامین یکی از ضروری ترین و حیاتی ترین ویتامین های مورد نیاز است که در روغن ذرت، روغن سویا، روغن گندم، دانه کنجد، بادام زمینی، تخم آفتابگردان، گردو و جوانه گندم وجود دارد. ولی از آنجایی که این ویتامین محلول در چربی است و مصرف زیاد از حد آن تولید مسمومیت می کند در خوردن مکمل های این ویتامین به شکل قرص باید جانب احتیاط را رعایت کرد اما چون منابع غذایی هرگز آنقدر خورده نمی شود که مسمومیت ایجاد کند جای نگرانی نیست، اما باید به خاطر داشته باشید که از زیاده روی در مصرف چربی ها پرهیز کنید.

 با خارج شدن از بحث آنتی اکسیدان ها به سراغ سایر ریز مغذی ها (ویتامین ها و مینرال ها) می رویم که به افراد دچار این بیماری کمک می کند تا از سالم زیستن در کنار دیگران بهره ببرند و به حل مشکل خود از قبیل بی اشتهایی و... بپردازند:
ویتامین های گروه ب :ویتامین های گروه ب، هم اشتها را زیاد می کنند و هم توان بدنی را افزایش می دهند. در رابطه با ویتامین های گروه ب بد نیست به طور مجزا به هر کدام بپردازیم.
ویتامین B1:ویتامینی است که در گوشت ها، نان، برنج، غلات و حبوبات سبوس دار و کامل یافتن می شود. ویتامین B1 خوشبختانه در شرقی ها با مصرف سیر و پیاز خام تا حد زیادی تأمین می شود. زیرا در حالت خام به دلیل دارا بودن الیلین جذب این ویتامین را افزایش می دهند، در مقابل چای و ماهی خام دارای ترکیبی به نام تیامیناز هستند که در واقع عامل تجزیه کننده ویتامین B1 است و مصرف آنها به میزان زیاد کمبود این ویتامین را ناشی می شود. این ویتامین علاوه بر نقش های اساسی که در سیستم ایمنی به عهده دارد، در حفظ آرامش و برطرف کردن استرس های ناشی از مواجهه با بیماری به شما کمک خواهد کرد.
ویتامین B2: این ویتامین بنابه دلایل عدیده، نقشی بسیار چشمگیر در حفظ بدن در وضعیت مطلوب داراست چنانچه داروی دزوکسی روبین هیدروکلراید (داروی درمان ایدز) نیاز به ویتامین ب۲ را افزایش می دهد.منابع غذایی که این ویتامین در آنها یافت می شود عبارتند از: جگر و قلوه، غذاهای گیاهی، لبنیات به خصوص شیر، سبزیجات. اگر رژیم غذایی سرشار از نشاسته، فیبر (چیزی که در میوه ها و سبزیها به وفور یافت می شود) و لاکتوز (قند شیر) باشد، سنتز این ویتامین را در روده افزایش می دهد (چون باکتری های روده اندکی از این ویتامین را تولید می کنند).از دیگر ویتامین های حیاتی B که برای این بیماران مفید است می توان از موارد زیر یاد کرد:
ویتامین B6: که در گوشت های سفید، تن ماهی، جوجه، ماهی سالمون، ذرت، موز، توت فرنگی، طالبی،لوبیا سبز، گوجه فرنگی، سیب زمینی و اسفناج وجود دارد. به طور کلی اسفناج، موز، سیب زمینی و تن به عنوان بهترین منابع غذایی این ویتامین به شمار می آیند، داروی ایزونیازید نیاز به آن را افزایش می دهد پس به مصرف کنندگان چه در رابطه با این بیماری چه سایر بیماری های تحت درمان با این دارو توصیه
می کنیم مصرف منابع این ویتامین را در رژیم غذایی خود افزایش دهند.
ویتامین B12: در جگر، گوشت، ماهی، زرده تخم مرغ وجود دارد و خصوصاً اگر سن بیمار بالا باشد، به دلیل اختلالات گوارشی نیاز به آن چشمگیرتر خواهد بود و در نهایت...
اسید فولیک: یا فولات که در سوءتغذیه پروتئین- انرژی، مصرف و عملکرد آن آسیب می بیند و نیاز به آن افزایش می یابد. اسید فولیک به عنوان عاملی که مقاومت بدن را افزایش می دهد باید مورد توجه قرار گیرد. این ویتامین در اسفناج، آب پرتقال، گوشتها به خصوص گوشت گوساله، مخمر و قارچ لبنیات و شیر و پنیر کم چرب وجود دارد.
در پایان بهتر است به ذکر این مطلب بپردازیم که هرجا ایستاده باشیم و در هر وضعیتی که باشیم درمان های تغذیه ای در بهبود اوضاع، نقش چشمگیری دارد، چنانکه کتاب قانون ابوعلی سینا که سراسر درمان با غذاست، کتابی است که امروزه جزو کارآمد ترین کتب پزشکی از آن یاد می شود. لازم به ذکر است تا زمانی که خودتان نخواهید هیچ کس نمی تواند به شما کمک کند، امید است با استفاده از آنچه یاد شد به بهبود وضعیت سلامتی خود بپردازید