برای بررسی ابعاد حقوقی و بین‌المللی این تغییر وضعیت و نیز بررسی نتایج این رأی‌گیری، با مهدی دانش یزدی، کارشناس حقوق بین‌الملل و از مقامات پیشین کشورمان در هیأت نمایندگی ایران در سازمان ملل گفت‌وگو کرده‌ایم.
- اکنون با این رأی موقعیت حقوقی فلسطین چه تغییری کرده است؟
موقعیت فلسطین را باید در چارچوب وضعیت کشورها در سازمان ملل ببینیم. براساس منشور ملل متحد، فقط دولت‌ها می‌توانند عضو سازمان ملل باشند و سازمان‌های بین‌المللی و نهادهایی که دولت نیستند، نمی‌توانند عضو شوند اما روش دولت‌شدن در سازمان ملل یک‌چیز است و روش عضو شدن چیزی دیگر است. شورای امنیت عضویت یک کشور را به مجمع عمومی توصیه می‌کند و مجمع عمومی با دو سوم آرا، عضویت کامل یک کشور را تصویب می‌کند. در سپتامبر2011 حکومت خودگردان فلسطین درخواست عضویت کامل را داد اما آمریکایی‌ها از قبل اعلام کردند که با این درخواست مخالفند و در پی آن شورای امنیت چیزی را به مجمع توصیه نکرد.
تنها راه فراروی فلسطینیان که از قبل هم قابل پیش‌بینی بود مراجعه مستقیم به مجمع بود اما رأی‌آوردن در مجمع عمومی به‌معنای عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل نیست. تنها کاری که اکنون انجام شده و از نظرم کار مهمی است این است که فلسطین به‌عنوان یک دولت غیرعضو سازمان ملل رأی آورده است. این امر چند مزیت را برای آنها داشته است. اول اینکه دولت بودن آنها در صحنه بین‌المللی تثبیت شده است. دومین نتیجه حقوقی، وضعیت حقوقی فلسطین در سازمان ملل است. در سازمان ملل، دولت‌ها عضوند و بقیه عضو نیستند اما درباره ناظران هیچ بحثی در منشور نشده و آنچه وجود دارد، رویه سازمان ملل است. اتفاقی که اکنون افتاده یک قدم به جلوست؛ به این معنا که فلسطین به دولت غیرعضو تبدیل شد مانند وضعیتی که سوئیس تا چند سال پیش داشت.
- چه کشور دیگری در دنیا اکنون از نظر حقوقی چنین موقعیتی دارد؟
فقط واتیکان. قبلا سوئیس و واتیکان بودند؛ چون سوئیس سال‌ها عضو سازمان ملل نبود و به‌عنوان دولت غیرعضو بود. پس از برگزاری رفراندوم، این کشور به عضویت سازمان ملل درآمد.
- آیا در سازمان ملل سابقه داشته که آمریکا در یک رأی‌گیری این چنین تنها بماند؟
بله. موارد بسیاری را می‌توان ذکر کرد. در بسیاری از قطعنامه‌ها در مجمع عمومی آمریکا و اسرائیل فقط دو رأی داشتند. در سال 2006 و در رأی‌گیری برای قطعنامه تاسیس شورای حقوق بشر هنگام تشکیل شدنش، تنها آمریکا و اسرائیل رأی منفی دادند. از 41 کشوری که اکنون در این رای‌گیری رأی ممتنع دادند غیراز انگلیس و آلمان، دیگر کشورها نقش و جایگاه مهم و تعیین‌کننده‌ای در عرصه بین‌الملل ندارند.
گام بعدی فلسطین برای ارتقای وضعیت و موقعیت حقوقی چیست؟
الان دیگر گام دیگری فراروی آنها نیست جز آنکه به فکر عضویت دائمی سازمان ملل باشند. این امر مزایایی را برای آنها رقم زده و در عین حال، نگرانی‌هایی را در میان غربی‌ها و اسرائیلی‌ها دامن زده است. یکی از مهم‌ترین این نگرانی‌ها، فراهم شدن عضویت فلسطینیان در دیوان بین‌المللی کیفری (ICC) است که می‌تواند جنایاتی را که رژیم صهیونیستی علیه فلسطینیان مرتکب می‌شود، به بررسی گذارد. برای مثال، حملات اخیر رژیم صهیونیستی به نوار غزه، مصداق دقیق جنایت علیه بشریت است و اکنون فلسطینیان می‌توانند این حملات را مورد پیگیری حقوقی قرار دهند.