عبدالله آلبوغبیش : با گذشت دو سال از آغاز بحران سوریه، شاید این نخستین باری است که خبرها و اظهارنظرها درباره این بحران، این‌همه سریع و شتابنده بیان می‌شود و خیلی سریع هم از آنها عدول می‌شود.

آخرین موضعی که درباره آن بسیار مانور داده شد اما هنوز یک هفته نشده، متوقف شد، موضوع امکان استفاده دولت سوریه از سلاح‌های شیمیایی بود که واشنگتن براساس تصاویر ماهواره‌ای درباره آن ابراز نگرانی کرد و شش روز بعد، وزیر دفاعش این احتمال را بعید دانست. درباب چرایی این مسائل، شاید فهم تعامل دو سویه دو قدرت معروف، یعنی روسیه و ایالات متحده بی‌تأثیر نباشد.

پس از دیدار سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه و هیلاری کلینتون همتای آمریکایی‌اش با اخضر ابراهیمی، فرستاده سازمان ملل به سوریه در دوبلین، با وجود عدم‌توافق درباره اصول محوری درباره یک نکته توافق حاصل شد و آن دیدار میخاییل بوگدانف و ویلیام برنز، معاونان دو وزیر خارجه بود که خیلی سریع هم با حضور ابراهیمی در ژنو برگزار شد و پس از این دیدار بود که ابراهیمی برای نخستین بار از توافق دو طرف درباره خطوط کلی سخن راند که اکنون قرار است براساس این خطوط، ابراهیمی به‌زودی عازم دمشق شود.

اما ابراهیمی چه با خود برای سوریه خواهد برد؟ ابراهیمی قرار است در دمشق از بشار اسد درباره آمادگی‌اش درزمینه پذیرش بیانیه دستکاری شده ژنو بپرسد. براساس این طرح، تمامی اختیارات اسد به دولتی انتقالی با نظارت شخصیت‌هایی از اپوزیسیون و از داخل نظام واگذار می‌شود. این دخل و تصرف در بیانیه ژنو حاصل همان دیدار دو معاون آمریکایی روسی است که در آن، روس‌ها همچنان بر بقای رئیس‌جمهور پافشاری کردند اما با موضوع واگذاری اختیاراتش مخالفتی نکردند.

کرملین‌نشینان همچنین از ایده کاندیداتوری بشار اسد برای انتخابات ریاست‌جمهوری در پایان دوره انتقالی کوتاه آمده‌اند. به موازات این موضع‌گیری‌ها، آمریکایی‌ها اما نواختن بر ساز مسلح‌سازی‌ مخالفان را از یاد نمی‌برند و از این مسئله به‌عنوان اهرم فشاری بر روس‌ها در وهله نخست و سپس بر اسد بهره‌برداری می‌کنند. آمریکایی‌ها تاکنون دو بار تلاش کرده‌اند از این گزینه بهره‌برداری کنند اما نتیجه‌ای نگرفته‌ا‌ند. آخرین بار آن هم، شنبه گذشته بود که قرار بود مخالفان مسلح براساس طرحی تعریف شده، با ترکیب بیش از ده هزار نفر به دمشق یورش ببرند اما دولت سوریه با تحرکاتی صوری، مخالفان مسلح را به حمله‌ای زودهنگام واداشت.

این تحرکات از شایع‌کردن جدایی بخش اعظم ارتش از بدنه نظام و انشقاق سخنگوی وزارت خارجه و جابه‌جایی سلاح‌های شیمیایی آغاز شد و با قطع‌شدن اینترنت و درگیری‌ها در نزدیکی فرودگاه دمشق ادامه یافت؛ نتیجه آن شد که مخالفان مسلح دو روز زودتر عملیات خود را آغاز کردند و در دامی افتادند که در آن، صدها نفر از افراد خود را از دست دادند. یک هفته بعد سوریه اعلام کرد که جهاد مقدسی هنوز در سمت خود است. با وجود تمام اینها، واشنگتن همچنان به مسکو می‌گوید که شکست ایده‌های سیاسی، مساوی است با مسلح‌سازی‌ مخالفان.

حال، عزیمت ابراهیمی به دمشق مایه امیدواری است؟ این را میدان و توازن قوای مخالفان مسلح و ارتش سوریه تعیین می‌کند و آمریکایی‌ها با برهم‌زدن توازن به‌نفع مخالفان مسلح برای بالا بردن امکان چانه‌زنی با روس‌ها امیدوارند؛ بنابراین پیداست که آمریکایی‌ها دو اسب شطرنج بحران سوریه را باهم پیش می‌برند:

اسب سیاست و اگر حرکتی دال بر عقب‌نشینی نبینند، اسب نظامی را حرکت می‌دهند. اما هر دو حریف شطرنج سیاست خاورمیانه با دو چالش در اردوگاه‌های خود مواجهند؛ روس‌ها می‌گویند نظام سوریه چندان هم دنباله‌رو آنها نیست و آمریکایی‌ها می‌گویند نمی‌توانند درباره راضی‌کردن مخالفان به پذیرفتن تشکیل دولتی با حضور نظام حاکم براساس بیانیه تعدیل شده ژنو قولی نهایی بدهند. پس آیا این سناریو هم شکست خواهد خورد؟ باید منتظر ماند اما فعلا آمریکایی‌ها و روس‌ها در زمینی لغزنده در مقابل هم صف‌آرایی کرده‌اند و شاید مجبور شوند برای نهایی‌کردن نتیجه این صف‌آرایی، به پیکارهایی چشم بدوزند که در میدان درگیری‌ها در سوریه در جریان است.

منبع: همشهری آنلاین