دلارام عظیمی: باراک اوباما در شعارهای انتخاباتی‌اش مدعی شده بود که آسیا، محور اصلی سیاست خارجی دولت او در آینده باقی خواهد ماند و سفر اخیر او به آسیای شرقی بعد از انتخاب‌شدن دوباره به سمت ریاست‌جمهوری آمریکا نشان‌دهنده تصمیم جدی واشنگتن مبنی بر سروسامان دادن به اهداف و اولویت‌های سیاست خارجی ایالات‌متحده در قبال کشورهای این منطقه بود، ضمن اینکه حضور اوباما در میانمار که نخستین سفر رسمی یک رئیس‌جمهور آمریکا به این کشور محسوب می‌شد، در محافل بین‌المللی به‌صورت یک رویداد تاریخی توصیف شد.


دولت آمریکا تلاش می‌کند با برقراری روابط هرچه نزدیک‌تر با کشورهای جنوب‌شرقی آسیا که تقریبا همگی آنها از نفوذ روزافزون چین در این منطقه ناخشنود به‌نظر می‌رسند و به کمک آمریکایی‌ها برای متحدشدن در برابر این همسایه پرقدرت نیازمند هستند، زمینه را برای حفظ متحدان خود در آسیای شرقی و اقدامات پیشگیرانه لازم علیه چین فراهم سازد. بخش عمده روابط بین‌المللی آمریکا در این منطقه به چین مربوط می‌شود. با ایجاد روابط هرچه قدرتمند‌تر با کشورهای آسیایی، ایالات متحده می‌تواند سهم زیادی در رشد صلح‌آمیز قدرت‌های جدید بین‌المللی ایفا کند.

سفر آسیایی اوباما در کامبوج خاتمه یافت. نخست‌وزیر این کشور هون‌سن از حدود 30سال پیش تاکنون قدرت را در دست داشته و در جامعه بین‌المللی به‌خاطر شیوه‌های خودمختارانه و بی‌توجهی به مسائل حقوق بشر شهرت یافته است. در دوران زمامداری او، کامبوج یکی از متحدان سرسخت و وفادار به چین نام‌گرفت و خیلی از کشورهای همسایه دولت پنوم‌پن میزبان اجلاس سال 2012شرق آسیا را متهم به بلوکه‌کردن مذاکرات در مورد دریای جنوبی چین کرده‌اند. اوباما از زمان آغاز نخستین دوره ریاست‌جمهوری‌اش در سال 2009تا امروز پنج بار به قاره آسیا سفر کرده و سفر زودهنگام به این قاره بعد از ابقای او درکاخ سفید برای یک دوره چهارساله دیگر حاکی از اهمیت و اولویت‌های این منطقه برای منافع ملی آمریکاست.

تدابیر ضد‌چین

سفر کوتاه و فشرده اوباما بعد از پیروزی درانتخابات ریاست‌جمهوری، سیگنالی مهم و روشن درمورد سمت و سوی سیاست خارجی او در دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش در کاخ سفید به جهانیان فرستاد. او در ادامه سیاست‌های قبلی در آسیا و تصمیم مهم در رابطه با تغییر جهت و چرخش منافع سیاسی، نظامی و اقتصادی از خاورمیانه به شرق دور که طی 12‌ماه اخیر یکی از بحث‌برانگیز‌ترین مسائل مطرح‌شده در محافل سیاسی آمریکا محسوب می‌شد، برای شکل‌گیری یک محور صلح به‌منظور جلوگیری از رشد مهارناپذیر چین در این منطقه تلاش می‌کند.

دولت آمریکا قصد دارد منابع و ذخایر فعلی خود را در کشورهای شرقی و جنوب شرقی آسیا سرمایه‌گذاری کند و پیش‌بینی می‌شود در دومین دوره ریاست‌جمهوری اوباما گام‌های مهمی برای تسریع هرچه بیشتر این فرایند برداشته شود. حتی یکی از مهم‌ترین مسائل مورد بحث در این سفر در مورد پیمان مشارکت ترانس- پاسیفیک و منطقه تجارت آزاد با حضور چندین کشور منطقه ازجمله تایلند و البته بدون چین بود. ضمن اینکه درگیری‌های مربوط به دریای جنوبی چین که پکن را مقابل ژاپن، ویتنام، فیلیپین، تایوان و برونئی و مالزی قرار می‌دهد هم دولت آمریکا را وادار به دخالت در این رابطه کرد. درحالی‌که ایالات متحده برای صدور یک قطعنامه چندجانبه در این مورد اصرار می‌ورزد، چین خواهان دسترسی به یک توافق دوجانبه با هریک از این کشورها شده است. جمهوری خلق چین هم‌اکنون درحال انتقال قدرت میان رهبران قدیمی و جدید حزب کمونیست است. این بدین معناست که
درحال حاضر در پکن و دیگر نقاط جهان نوعی عدم‌اطمینان نسبت به آینده چین به چشم می‌خورد و نمی‌توان پیش‌بینی کرد چه آینده‌ای درانتظار چین خواهد بود.

ایالات‌متحده تلاش بی‌وقفه‌ای می‌کند تا جلوی نفوذ هرچه بیشتر چین در آسیا را بگیرد و طبیعتا دولت اوباما قصد ندارد به شکلی آشکار نسبت به تحریک و توهین‌کردن به کشوری که کماکان یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری این کشور است، اقدام کند. برهمین اساس تحلیلگران پیش‌بینی کرده‌اند که این موضوع در سیاست خارجی دوره دوم ریاست‌جمهوری اوباما با زوم‌شدن هرچه بیشتر توجه این کشور بر چین و ارتقای منافع ایالات متحده در این منطقه همراه خواهد بود؛ به‌خصوص که قاره آسیا بازار بزرگی برای کالاهای آمریکایی محسوب می‌شود و شرایط تشدید حضور نظامی آمریکا در آن مهیا‌شده و با توجه به نگرانی‌های دائمی درمورد قدرت مضاعف چین، منطقه مهمی برای واشنگتن به شمار می‌رود.

تغییر مسیر واشنگتن

هدف اصلی اوباما از سفر به میانمار در واقع حاکی از حمایت سیاسی و اقتصادی واشنگتن از روند کند و حساس حرکت این کشور به سوی دمکراسی، بعد از سال‌ها انزوای جهانی تحت سلطه رژیم نظامی بود. انحلال دولت نظامی در میانمار و انتخاب‌شدن آنگ سان‌سوچی به‌عنوان نماینده پارلمان در آوریل گذشته، منجر به نزدیکی مواضع دوکشور شده و زمینه‌های سفر بی‌سابقه اوباما به میانمار را فراهم ساخت. دولت واشنگتن تلاش دارد میانمار را نسبت به کاهش روابط نظامی با کره‌شمالی متقاعد سازد.

برهمین اساس کارشناسان سیاسی سفر اوباما به برمه سابق را حاکی از قاطعیت دولت او در ادامه سیاست‌های قبلی وی در قاره آسیا دانسته و آن را پیامی مهم برای کشوری همچون کره‌شمالی قلمداد کرده‌اند. اما امید اصلی آمریکایی‌ها این است که در پی بهبود هرچه بیشتر روابط با کشوری که به‌تدریج فضای بازتر و دمکراتیک‌تری در آن رایج شده، میانمار از زیر سایه چین خارج شود. این در واقع آخرین گام از استراتژی طولانی مدت دولت اوباما درقبال چین و آسیای‌شرقی قلمداد می‌شود که دولت او از ماه‌ها پیش پایه‌های اصلی آن را در این منطقه بنا کرده بود. دولت واشنگتن طی ماه‌های اخیر تحریم‌های خود علیه میانمار را لغو کرده و حتی منع واردات محصولات برمه‌ای به آمریکا را هم برداشته و سفیری به یانگون اعزام کرده است. گام‌های مهم اخیر در برمه در جهت حرکت این کشور به سوی دمکراسی یکی از دلایل اصلی اصرار اوباما برای گسترش روابط دوجانبه بین دو کشور است. حتی گزارش شده که 518زندانی که بین آنها تنی چند از زندانیان سیاسی هم به چشم می‌خوردند، پیش از ورود اوباما به برمه آزاد شده بودند. البته آمریکا هنوز شرط و شروط‌هایی برای دولت میانمار به‌خصوص در مورد ضرورت پایان‌بخشیدن به خشونت‌های قومی و مذهبی در مناطق غربی این کشور تعیین کرده است. مشابه این تمایل نسبت به بهبود روابط با کشورهای دیگر منطقه هم به چشم می‌خورد. به‌طور مثال از یک سال پیش تاکنون نیروهای نظامی آمریکایی به‌طور چرخشی در یکی از پایگاه‌های نظامی در داروین استرالیا مشغول به فعالیت شده‌اند. ایالات متحده همچنین با فیلیپین برای گسترش و توسعه حضور نیروهای نظامی خود در مستعمره سابقش درحال مذاکره است و درعین حال به تقویت رابطه نظامی‌اش با ویتنام و نیوزیلند می‌اندیشد. ضمن اینکه پایگاه دریایی گوام آمریکا در اقیانوس آرام امروز یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های دریایی جهان به شمار می‌رود و تا سال 2014میلادی هم چندین برابر توسعه خواهد یافت.

قبل از آغاز سفر اوباما به جنوب شرق آسیا، لئون پانه‌تا وزیردفاع آمریکا به‌صراحت اعلام کرده بود که تعادل مجدد در روابط ایالات متحده با کشورهای حوزه اقیانوس آرام برای مدتی طولانی حالتی پایدار خواهد داشت. از جنبه نظامی، بعد از حدود یک دهه جنگ در جبهه‌های مختلف، قرار است در دوره دوم ریاست‌جمهوری اوباما کاهش بودجه نظامی قابل توجهی صورت گیرد و در استراتژی جدید او، هزینه‌ها به برنامه‌های دفاعی (در جهت حمایت از اولویت‌های کلیدی دولت آمریکا از جمله حضور و ماموریت‌های نظامی در آسیا )اختصاص خواهد یافت.