علی‌اکبر قاضی نظام دانش‌آموخته رشته فیلم‌سازی با گرایش فیلم‌نامه‌نویسی در دانشکده صدا و سیماست که حاصل آن نگارش فیلمنامه‌هایی چون نیاز، پرواز درناها، روزنه‌ای به سپیده، سریال مهمانی خدا، کارآگاه لطفی و... بوده است.
وی در عرصه مدیریتی و اجرایی هنر نیز فعالیت داشته که از آن جمله می‌توان به حضور در شوراهای مختلف بنیاد سینمایی فارابی، معاونت گروه کودک در تلویزیون، داوری در جشنواره‌های مختلف و... اشاره کرد.
او که در سال‌های 1359 تا 1363 در عرصه تئاتر به‌خصوص در زمینه نگارش نمایشنامه مشغول بوده است، از سال 1384 مدیریت مرکز هنرهای نمایشی سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران را بر عهده دارد. درباره برنامه‌های این مرکز و آنچه در طول مدیریت قاضی نظام رخ داده با او گفت‌وگویی داشته‌ایم که می‌خوانید:
- مرکز هنرهای نمایشی سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران چه اهدافی دارد و قصد دارد در زمینه نمایش چه فعالیت‌هایی انجام دهد؟
اگر اهداف سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران را بدانیم، اهداف این مرکز هم مشخص می‌شود. ما سعی داریم در راستای برنامه‌های این سازمان که متولی ارائه خدمات فرهنگی و هنری به شهروندان تهرانی است، با ایجاد امکانات رفاهی، تفریحی، فرهنگی و هنری در زمینه نمایش هم اوقات فراغت شهروندان را پر کنیم و هم استعدادهای جوان را کشف کنیم و هم به ارتقای سطح فرهنگ کمک کنیم.
- در زمینه تئاتر، مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم وظایفی بر عهده دارد. این دو مرکز در یک راستا فعالیت می‌کنند، مکمل هم هستند و یا هرکدام کار خودشان را انجام می‌دهند؟
این دو مجموعه هرکدام اهداف مشخصی دارند و همان اهداف را دنبال می‌کنند و البته هر جا که نیاز باشد، همکاری و مشارکت هم خواهیم داشت. کارهای زیادی بوده که با همکاری هر دو مرکز انجام شده است. مثلاً کنگره بزرگداشت تئاتر، در برگزاری جشنواره‌های تئاتر فجر، برگزاری جشنواره آیین‌های عاشورایی در سال 1384 یا بزرگداشت روز تئاتر در سال 1385 و بسیاری کارهای مشارکتی دیگر.
- این مشارکت فقط از طریق کمک مالی شما بوده یا مرکز هنرهای نمایشی سازمان، سهم دیگری هم در این مشارکت داشته است؟
ما از هیچ کمکی که برایمان مقدور بوده دریغ نکرده‌ایم. هم کمک مالی، هم در اختیار قرار دادن سالن‌ها و هر نوع همکاری در برگزاری جشنواره‌ها. نه‌تنها در مورد مرکز هنرهای نمایشی وزارت ارشاد بلکه با حوزه هنری هم در زمینه برگزاری جشنواره تئاتر ماه، جشنواره تئاتر عروسکی دانشجویان و... همکاری کرده‌ایم.
- فعالیت‌های شما در حوزه تئاتر شامل چه مواردی می‌شود و چه اولویت‌هایی را مد نظر دارید؟
ما تعدادی سالن در فرهنگسرا و خانه‌های فرهنگ در اختیار داریم که اجرای نمایش در این سالن‌ها از جمله برنامه‌های کاری ماست. همزمان در برخی از این مراکز فرهنگی کارگاه‌های آموزشی مرتبط با تئاتر برای کودکان و نوجوانان و بزرگسالان را داشته و داریم.
سال گذشته چند نمونه از این کارگاه‌ها برگزار شده از جمله کارگاه نمایشنامهنویسی آقای چرمشیر و با استقبالی که شاهد بودیم امسال با دعوت از اساتید مجرب‌تر کارگاه‌های بیشتری را برگزار خواهیم کرد.
سال گذشته اولین جشنواره نمایشنامهنویسی کودکان و نوجوانان را برگزار کردیم که ده نمایشنامه برگزیده برای اجرا در مراکز فرهنگی سازمان آماده می‌شوند و رتبه‌های اول تا سوم این جشنواره هم جوایز خوبی دریافت کردند.
دومین دوره این جشنواره را امسال هم برگزار خواهیم کرد. بیشتر فعالیت‌های ما بر اساس استقبال مخاطبان به کودکان و نوجوانان اختصاص دارد. بنابراین سعی کرده‌ایم در زمینه تئاتر کودکان و نوجوانان کارهای خوبی ارائه کنیم تا سطح سلیقه و سواد تئاتری آنها افزایش پیدا کند. آثار ارزشمندی از کارگردانان خوب حوزه تئاتر کودک از جمله آقای خلج، بابک محمدی، خانم رئیسی، میرزاحسنی، جواد ذوالفقاری، مریم کاظمی، آقای دادشکر و... در فرهنگسراهای ما اجرا شده و امسال هم به همین ترتیب خواهد بود.
سال گذشته پنجمین دوره جشنواره‌های تئاتر بانوان و کانون‌های نمایش را برگزار کردیم و امسال ششمین دوره آنها را برگزار خواهیم کرد. جشنواره تئاتر محله را در فرهنگسراهای شمال، جنوب و شرق و غرب تهران برگزار کردیم که گروه‌های تئاتر محله‌ای، گروه‌های تئاتر مناطق آموزش و پرورش و مساجد در آن شرکت داشته‌اند.
امسال هم این جشنواره را خواهیم داشت. همچنین برنامه نمایش شش ماه اول سال 1386 در فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ ما مشخص شده و به‌زودی برنامه شش ماه دوم هم مشخص خواهد شد تا علاقه‌مندان بتوانند برای دیدن این نمایش‌ها برنامه‌ریزی کنند.
جشنواره نمایشنامهنویسی مشاهیر اسلام را سال گذشته به مناسبت سال پیامبر اعظم(ص) برگزار کردیم که تاریخ ارسال آثار تمدید شده و پس از خاتمه مهلت ارسال آثار، نمایشنامه‌های رسیده بررسی خواهند شد و جوایزی به برترین‌ها اهدا خواهیم کرد و برنامه‌های بسیار دیگر.
- بنابراین می‌توان گفت شما در زمینه آموزش، برگزاری مسابقه و جشنواره و ارائه سالن‌های اجرا فعالیت داشته‌اید. آیا در زمینه تولید نمایش هم کار کرده‌اید؟
تمام نمایشنامه‌های کودک و نوجوان جشنواره زیر نظر و با کمک این مرکز در حال تولید هستند.
- یعنی بیشتر تولیدات شما نمایش‌های کودکان و نوجوانان است؟
بله، چون بیشتر مخاطبین ما را کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند. البته قصد داریم برای بزرگسالان هم کار کنیم اما تا رسیدن به شرایط مطلوب نیاز به زمان داریم.
مدتی بود که نمایش‌هایی برای بزرگسالان هم در مرکز تولید می‌شده اما واقعه‌‌ای اتفاق افتاد و این باعث شد این دسته از مخاطبان خود را از دست بدهیم. امیدوارم با بسترسازی مناسب و با شرطی کردن مخاطبان بزرگسال بتوانیم هرچه زودتر شرایط را برای جلب مخاطب بزرگسال آماده کنیم.
- چرا لااقل در این دو سالی که شما مدیریت این مرکز را بر عهده داشته‌اید چنین اتفاقی نیفتاده است؟
چون این کار نیاز به زمان دارد. باید شرایط مهیا شود. با اجرای دو نمایش از کارگردانی مثل آقای خلج، مخاطبان بزرگسال با فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگی آشتی نخواهند کرد. همان‌طور که گفتم باید بستر و زمینه مناسب فراهم شود که در صدد انجامش هستیم و ان‌شاءالله نتیجه خواهیم گرفت.
همچنین مشکل دیگری که داریم مربوط به سالن‌های نمایش و تجهیزات فنی آنهاست. بیشتر سالن‌ها به دلیل چند منظوره بودن کمتر برای اجرای نمایش مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
به‌جز یکی دو فرهنگسرا مانند بهمن و خاوران بقیه فرهنگسراهای ما سالن مخصوص تئاتر ندارند و باید سالن‌های چند منظوره رفع عیب شوند و مشکلات فنی آنها برطرف شود. بسیاری از سالن‌ها هم فرسوده هستند و نیاز به تعمیر و بازسازی دارند. امیدواریم در سال جدید بتوانیم این کارها را انجام دهیم.
- روند تولید تئاتر در این مرکز به چه ترتیبی است؟
ما برای همه گروه‌های تئاتری امکاناتی داریم که بتوانند کار کنند. علاوه بر کمک هزینه و سالن هر خدمت دیگری بتوانیم ارائه می‌کنیم تا هنرمندان به اجرای نمایش در مراکز فرهنگی ما مشتاق شوند.
- انتخاب نمایشنامه‌ها یا گروه‌ها، بر اساس سیاست یا ممیزی خاصی انجام نمی‌شود؟
نه، هر تئاتری که در چارچوب قوانین وزارت ارشاد و نظام قابلیت اجرا داشته باشد می‌تواند از خدمات ما برای اجرا بهره‌مند شود. ما از هیچ کمکی به تئاتر و تئاتری‌ها دریغ نمی‌کنیم.
- فکر نمی‌کنید همین آغوش باز مرکز شما به سوی گروه‌های تئاتری باعث شده، سطح آثار در مقایسه با تولیدات مرکز هنرهای نمایشی وزارت ارشاد پایین‌تر باشد؟
اصلاً این‌طور نیست. لااقل از زمانی که من در این سمت هستم همواره تلاش کرده‌ام آثار اساتید و هنرمندان مجرب تئاتر را برای اجرا در نظر بگیریم. کارهایی از برخی از کارگردان‌های خوب را داشته‌ایم که قبلاً پایشان به فرهنگسراها باز نشده بود.
- یعنی انتخاب‌های شما بر اساس افراد و سوابق آنها صورت می‌گیرد؟
نه. ما به تئاترهای خوب توجه داریم. تمام نمایش‌های خوب که در دیگر مراکز مانند تالار هنر، تالار مولوی و... با استقبال مواجه شده‌اند به فرهنگسراهای ما دعوت شده‌اند از جمله نمایش‌هایی مانند: «ماجرای آقای کفاش و خانم همسایه» یا «شش پنگوئن کوچولو» یا... همین‌طور اساتیدی مانند دکتر دادشکر در زمینه تولید تئاتر با ما همکاری می‌کنند؛ از خانم پری صابری برای تدریس دعوت کرده‌ایم و...
- انتخاب‌ها را شخصاً انجام می‌دهید؟
این مسئولیت را به آقای گیاهچی معاونت فرهنگی فرهنگسرای هنر سپرده‌ام که جشنواره نمایش‌های کودک و نوجوان را برگزار کرده بودند. ما داریم تلاش می‌کنیم که سطح آثار و همین‌طور توقع مردم بالا برود و به هر نمایشی اجازه اجرا نمی‌دهیم.
- یعنی من نوعی به عنوان نویسنده یا کارگردان، اگر بخواهم از امکانات شما استفاده کنم، مشکلی نخواهم داشت؟
نه اصلاً این‌طور نیست. من سپرده‌ام در این مورد حتماً سختگیری کنند. وقتی من مدیریت مرکز را بر عهده گرفتم حتی می‌خواستم برخی نمایش‌ها را تعطیل کنم. اما بعد از کارشناسان نمایش مرکز خواستم در سال 1385 سختگیری بیشتری داشته باشند.
البته هنوز هم ممکن است نمایش‌هایی برای یک روز یا یک هفته بخواهند اجرا داشته باشند به آنها امتیاز می‌دهیم ولی در مورد دیگر نمایش‌ها واقعاً سختگیری خواهیم کرد. این سختگیری حتی در مورد نمایش‌های خیابانی هم بوده. در مورد کارهای کودک و نوجوان هم شورای کودک و نوجوان مرکز تصمیم‌های کارشناسانه را می‌گیرند.
کسانی که قصد همکاری با ما را دارند چنانچه از نظر این شورا تجربه کافی را داشته باشند پروانه اجرا را دریافت خواهند کرد و اگر شورا تشخیص بدهد باید دوره‌های آموزشی ما را بگذرانند تا بتوانند مجوز اجرا بگیرند.
- برنامه خاصی برای سال جدید دارید؟
امیدواریم بتوانیم با برنامه‌ریزی دقیق‌تر پیش برویم و تبلیغات کافی داشته باشیم. سال گذشته تلاش کردیم واحد سیار نمایش را راه بیندازیم که امیدوارم این اتفاق در سال جاری رخ بدهد و این واحد سیار در مدارس، پارک‌ها، فرهنگسراها، بیمارستان‌ها، کارگاه‌های آموزشی، آسایشگاه معلولین و... مردم را با تئاتر آشنا کنند و لحظات خوبی برایشان بسازند. برای رسیدن به اهدافمان هم نیازمند یاری و همکاری هنرمندان خوب تئاتر هستیم.