این مجموعه‌های تفریحی و گردشگری از گذشته با توجه به جاذبه‌های طبیعی موجود به‌وجود آمده‌اند. از این دست نمونه‌ها تقریبا در تمام شهرهای ایران وجود دارد. کافی است کوهی، رودخانه‌ای، دریاچه‌ای یا جای
خوش آب و هوایی در کنار شهری وجود داشته باشد تا تبدیل به پاتوق شهروندان شود. در این گزارش با نمونه‌های معروفی از این تفرجگاه‌ها در برخی از شهرهای بزرگ کشور آشنا شوید.
پارک در کوهستان اصفهان
کوهستان صفه در جنوب شهر اصفهان که روزگاری دور از شهر قرار داشت امروز در همسایگی محله‌های اصفهان قرار گرفته است. این کوهستان از گذشته به‌دلیل دارا‌بودن چشمه‌های آب، باقیمانده برخی عمارت‌های تاریخی و نیز افسانه‌هایی از گذشته مورد توجه مردم اصفهان بوده است. این کوه از شمال به جاده کمربندی، از غرب به کوه‌های تخت‌رستم و دره‌خان، از شرق به شهرک‌ها و مجتمع‌های مسکونی و از جنوب به اراضی باز و خط آهن منتهی می‌شود.
فضای سبز کوه‌صفه که در حال حاضر عرصه‌ای به مساحت 100هکتار را تبدیل به منظره‌ای سبز کرده است در دامنه کوه قرار دارد و بخشی‌هایی از آن به‌عنوان پارک کوهستانی و بخش‌هایی از آن به شکل پارک جنگلی روزانه پذیرای جمع کثیری از طبیعت‌دوستان و گردشگران است. در چند سال اخیر مجموعه تله‌کابین این کوهستان نیز توانسته است گردشگران زیادی را به‌خود جذب کند.
طرح ساماندهی صفه با هدف ایجاد فضای مناسب برای گذراندن اوقات‌فراغت براساس استفاده بهینه از منابع طبیعی، فرهنگی و اجتماعی کشور اجرا شده تا این اقدام گامی برای تأمین نیازهای جامعه امروز و آیندگان باشد. البته این پروژه،با هدف حفظ یکپارچگی و هویت فرهنگی سلامت محیط‌زیست و تعادل اقتصادی اجرا شده است. ورودی اصلی صفه در ابتدای خیابان حکیم‌نظامی تا چشمه‌پاچنار به‌صورت محور اصلی و به‌مثابه ستون فقرات است و همه دست به‌دست هم داده‌اند تا محیطی امن و چشم‌اندازی زیبا و دلپذیر را فراهم آورند تا با کمترین زمان از زندگی شهری جدا شده و به محیطی آرام و دلپذیر و به دور از آلودگی شهری دست یابند.
کوهی سنگی برای مشهد
خیلی از مسافرانی که به مشهد مقدس سفر کرده‌اند حتما سری هم به کوهسنگی زده‌اند. کوهسنگی یکی از قدیمی‌ترین و خاطره‌انگیزترین گردشگاه‌های مشهد است که به‌دلیل وجود دو‌کوه‌سنگی مشرف به شهر به این نام خوانده می‌شود و در کنار رشته کوه‌های جنوبی مشهد واقع شده است.
این تفرجگاه معمولا پس از حرم‌مطهر امام هشتم و مقبره فردوسی، سومین جاذبه گردشگری در مشهد است. طرح توسعه مجموعه تفریحی گردشگری کوهسنگی به وسعت 100هکتار پیش‌بینی و مطالعات آن توسط مشاور انجام شده است. در طرح توسعه این مجموعه، مشاور طرح، باغ‌های هفتگانه را پیش‌بینی کرد که عبارتند از: باغ پذیرایی، باغ‌فرهنگی، باغ‌سنگی، باغ طبیعی، باغ آرامگاه، باغ ورزشی و باغ تفریحی.
این مجموعه تا اندازه‌ای اهمیت دارد که اواخر تیرماه امسال سرپرست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی اعلام کرد بوستان کوهسنگی به‌زودی برای ثبت در فهرست آثار ملی کشور معرفی می‌شود.
روزگار تاریخی در ائل‌گلی تبریز
ائل‌گلی، بوستانی در هفت‌کیلومتری جنوب‌شرق تبریز است که از سبقه تاریخی نیز برخوردار است. این بوستان بزرگ که یکی از مهم‌ترین تفرجگاه‌های مردم تبریز است در بهمن‌ماه سال87 نیز به‌شماره ثبت ۲۴۷۷۴ در فهرست میراث ملی کشور ثبت شده است.
گفته می‌شود که این مکان در زمان آق‌قویونلوها ایجاد شده و در دوره صفویان گسترش یافته‌است. دریاچه بزرگ ائل‌گلی با عمق 12متری خود نیز یکی از جاذبه‌های این بوستان است که خنکای آب آن در گرمای تابستان لذتی دوبرابر را برای بازدیدکنندگان این بوستان فراهم می‌آورد. همچنین شهربازی این پارک نیز مورد توجه مردم است. گفته می‌شود که مجموعه ائل‌گلی تا پیش از دوران صفویه بزرگ‌ترین منبع ذخیره آب برای آبیاری باغ‌های مناطق شرقی تبریز تا دروازه تهران و تپلی‌باغ بوده است. در دوران حکومت صفویه نیز تمام شن و ماسه و نخاله‌های موجود در محوطه داخلی دریاچه فعلی خالی شده و دیواره‌ای سنگی به دور آن کشیده شد اما در دوران قاجار، خیابان‌هایی در اطراف دریاچه ساخته شد و درختان مختلفی نیز در کنار این راه‌ها ساخته شدند تا فضایی مشابه آنچه الان وجود دارد، به چشم بیاید.
عمارت میانی این دریاچه نیز از بناهای معروفی است که در جذب گردشگران مؤثر است. عمارت کلاه‌فرنگی هشت‌ضلعی موجود در مرکز دریاچه ائل‌گلی که به کاخ ایل‌گلی شهرت دارد، امروزه به‌صورت یک تالار پذیرایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این بنا پیش‌تر یک ساختمان یک‌طبقه خشتی و فرسوده بود. شهرداری تبریز در سال۱۳۴۶ خورشیدی ساختمان پیشین را تخریب و عمارت دوطبقه جدید و مقاومی در محل آن احداث کرد.
دریاچه اوان؛ وانی پر از آب
دریاچه زیبای اوان در نیمه‌شمالی الموت در دامنه کوه خشچال در فاصله 75کیلومتری و میان چهار روستای اوان، وربن، زواردشت و زرآباد شهر قزوین قرار دارد. این دریاچه که بیش از 70هزار مترمربع مساحت دارد، در ارتفاع 1800متری از سطح دریا واقع شده است. طول آن در طویل‌ترین قسمت 325متر و عرض آن 275متر است. بخشی از آب این دریاچه از چشمه‌های زیرزمینی موجود در بستر دریاچه و بخش ناچیزی نیز هنگام بارندگی تأمین می‌شود اما به‌صورت سطحی و کم. غلیان دائمی این چشمه، باعث صافی و زلالی آب دریاچه شده است. ژرفای عمیق‌ترین بخش این دریاچه به حدود شش‌متر می‌رسد که در جنوب‌شرقی آن واقع شده است. از سرریز آب دریاچه نیز رود کوچکی تشکیل می‌شود که آب آن مورد استفاده کشاورزان روستاهای کوشک و آیین است. در تابستان، این دریاچه محل ماهیگیری، آب‌تنی و قایق‌سواری و در پاییز، مأمن پرندگان مهاجر مانند قو، غاز، مرغابی و در زمستان با توجه به برودت هوا و یخ زدن سطح آن قابل پاتیناژ است. دریاچه اوان با حضور نماینده سازمان ملل و برافراشتن پرچم سازمان ملل و پرچم ایران رسما به‌عنوان قطب گردشگری جهان اعلام شده است. این دریاچه همچون نگینی زمردین می‌درخشد و با چشم‌انداز مسحورکننده‌اش گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را در چهار فصل به‌خود جذب می‌کند.