با وجود این اغلب مردم شیوه‌های حفظ سلامت قلب خود را به درستی نمی‌دانند. معمولا ورزشکاران و کسانی که به‌طور منظم ورزش می‌کنند کمتر به بیماری‌های قلبی و عروقی دچار می‌شوند اما در میان ورزشکاران نیز گاه سکته‌های قلبی رخ می‌دهد. دکتر فریدون نوحی رئیس انجمن قلب و عروق ایران به همشهری می‌گوید: مصرف هورمون‌ها و مکمل‌ها می‌تواند به سیستم قلب و عروق آنها صدمه وارد کند. درگفت‌وگوی پیش رو این متخصص قلب و عروق به پرسش‌های ما پاسخ داده است.
- چرا قلب ورزشکاران حرفه‌ای معمولا بزرگ می‌شود؟
قلب ورزشکاران به‌طور معمول بزرگ‌تر از قلب دیگر افراد جامعه است. اصولا این قشر از جامعه به‌دلیل فشار بیش از حدی که در هنگام تمرینات یا انجام کارهای ورزشی به‌خودشان وارد می‌کنند به‌تدریج باعث بزرگی قلب به‌ویژه بطن چپ می‌شود ولی باید توجه داشت بزرگ شدن عضله قلب هیچ‌گونه مشکلی در کارایی آن ایجاد نمی‌کند و نارسایی قلب را درپی ندارد بلکه باعث بهبود کارایی آن می‌شود و ورزشکار را در انجام حرکات همراهی می‌کند.
افزایش نیاز بدن به اکسیژن در هنگام ورزش برای برآورده کردن نیازهای سوخت‌وساز، از دو راه صورت می‌پذیرد: با افزایش چشمگیر برون‌ده قلب یا جذب بیشتر اکسیژن توسط بافت‌ها از مویرگ‌ها. در یک انسان بالغ جوان ورزشکار در خلال ورزش سنگین، برون‌ده قلب، مصرف اکسیژن و ضربان قلب ممکن است از حالت عادی به چندین برابر افزایش یابد. بزرگی و گشادی قلب در ورزشکاران حرفه‌ای، توانایی پمپ کردن خون توسط قلب و رها شدن اکسیژن در بافت‌ها را در هنگام استراحت و فعالیت افزایش می‌دهد. مقدار هموگلوبین و حجم خون ورزشکاران هم زیاد می‌شود که باعث افزایش و سهولت انتقال اکسیژن به بافت‌ها می‌گردد.
- گفته می‌شود تعداد ضربان قلب ورزشکاران کم می‌شود چرا؟
بله این فقط در ورزشکاران حرفه‌ای صدق می‌کند نه در بقیه افراد. تعداد ضربان قلب ورزشکاران سنگین کار و حرفه‌ای درحال استراحت و در ورزش‌های سبک به‌طور واضحی کم است. کم بودن تعداد ضربان قلب باعث به هدر نرفتن اکسیژن شده و مصرف اکسیژن توسط عضله قلب کاهش می‌یابد و این امر کاملا به نفع قلب است.
- بزرگ شدن قلب مشکلی برای ابتلا به بیماری‌های قلب و عروق فراهم نمی‌کند؟
خیر. همانطور که گفته شد قلب بزرگ می‌شود تا شرایط بهتری برای ورزشکار در هنگام تمرینات به‌وجود آورد و نیازهای بدن را هنگام ورزش تأمین کند ، البته باید توجه داشت ممکن است سیستم قلب و عروق ورزشکار به‌خاطر تصلب شرایین نهفته، بیماری‌های التهابی قلب که از آن اطلاع نداشته یا ناراحتی‌های نهفته مادرزادی قلب دچار مشکلاتی باشد که هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی ظاهر و سبب نارسایی قلب شود.
- چرا گاهی ورزشکاران در زمین ورزش دچار ایست قلبی می‌شوند؟
اینکه گاه خبری این‌چنینی منتشر می‌شود که ورزشکاری در زمین ورزش و در هنگام انجام کارهای ورزشی ناگهان دچار ایست قلبی شده و فوت کرده به این دلیل است که فرد مذکور قبل از انجام ورزش از نظر سلامت سیستم قلب و عروق مورد آزمایش و بررسی قرار نگرفته و قلب او به دلیل داشتن مشکلاتی از قبل، توان تحمل بار سنگین تحمیل شده را نداشته است. البته در حال حاضر در دنیا مرسوم است کسانی که به ورزش‌های حرفه‌ای مثل فوتبال، بسکتبال، شنا و حتی کشتی و ورزش‌هایی که نیاز به انرژی زیادی در افراد دارد، موظف هستند از نظر قلبی ارزیابی شوند.
- یعنی فقط ورزشکارانی دچار مشکلات قلب می‌شوند که قبل از ورود به این عرصه دارای بیماری‌ها و مسائلی بوده‌اند و اطلاعی نداشته‌اند؟
خیر. ممکن است در طول مدت انجام ورزش هم به نارسایی‌هایی دچار شوند. زمانی که به یک عضو بدن فشار زیادی وارد آید که بیش از حد تحملش باشد در درازمدت اثرات منفی ناشی از این بار زیاد را نشان خواهد داد.
- کسانی که با استفاده از داروها و هورمون‌ها و مکمل‌ها می‌خواهند در عرض مدت چند‌ماه به تناسب اندام برسند با چه مشکلاتی مواجه می‌شوند؟
استفاده از داروها، هورمون‌ها و مکمل‌ها که توسط برخی برای رسیدن به تناسب و زیبایی اندام زودهنگام مصرف می‌شود می‌تواند مضر باشد و بر سیستم قلب و عروق اثر منفی بگذارد؛ به‌طوری که گاه ممکن است به‌دلیل استرس‌های ناشی از مصرف اینگونه داروها قلب بزرگ شود و نارسایی آن را به‌دنبال داشته باشد.
این مواد انرژی‌زا هستند و بعد از مصرف، فرد با تصور افزایش قدرت دست به انجام کارها و تمرینات سخت می‌زند، بنابراین به‌طور غیرمستقیم به سیستم قلب و عروق خودش فشار می‌آورد و درصورت داشتن بیماری‌های قلبی و عروقی ناآشکار، قلب این فرد در درازمدت نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای بدنش باشد و دچار بیماری و نارسایی می‌شود.
طاهره ساعدی