ذرات معلق (که به آنها آلاینده‌های ذره‌ای هم گفته می‌شود) از شماری از اجزا از جمله اسیدها (مانند نیترات‌ها و سولفات‌ها)، مواد شیمایی آلی، فلزات یا ذرات غار یا خاک تشکیل می‌شوند.
ذرات معلق آلاینده را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
1- ذرات درشت قابل استنشاق (PM 10) مانند ذرات معلقی که در مجاورت جاده‌ها یا صنایع مولد غبار یافت می‌شوند و قطرشان بزرگتر از 2.5 میکرون و کوچکتر از 10 میکرون است.
2- ذرات ریز (PM 2.5) مانند ذرات معلقی که در دود و مه‌دود یافت می‌وند و قطرشان 2.5 میکرون یا کمتر است. این ذرات یا به طور مستقیم از منابعی مانند آتش‌سوزی‌های جنگلی وارد هوا می‌شوند یا در نتیجه واکنش گازهای خروجی از نیروگاه‌ها، صنایع و خودروها در هوا شکل می‌گیرند.
اندازه این ذرات با توانایی آنها در آسیب‌رسانی به سلامت انسان ارتباط مستقیم دارد. ذرات معلقی که قطرشان 10 میکرون یا کمتر است، خطر بیشتری برای سلامت دارند، زیرا عموما می‌توانند از بینی و گلو بگذرند و به عمق ریهها و حتی گاهی جریان خون وارد شوند. استنشاق این ذرات می‌‌تواند بر قلب و ریهها اثر بگذارد و پیامدهای بهداشتی وخیمی ایجاد کند.
اثرات بهداشتی
بررسی‌های علمی متعدد ارتباط قرار گرفتن در معرض این ذرات معلق آلاینده را از جمله با این مشکلات بهداشتی ثابت کرده‌اند:
- مرگ زودرس در افراد مبتلا به بیماری قلبی و ریوی
- اختلال ریتم ضربان قلب
- تشدید بیماری آسم
- کاهش کارکرد ریوی
- افزایش علائم تنفسی مانند تحریک مجاری هوایی، سرفه و اشکال در نفس کشیدن.
افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی، کودکان و سالمندان با احتمال بیشتری ممکن است در نتیجه قرار گرفتن در معرض ذرات معلق آلاینده آسیب ببینند. حتی افراد سالم نیز در هنگام قرار گرفتن در معرض میزان‌های بالای این ذرات آلاینده ممکن است به طور گذرا دچار علائم تنفسی شوند.
- اثرات زیست محیطی
کاهش میدان دید: ذرات معلق ریز (PM 2.5) علت اصلی "کاهش میدان دید" (haze یا تاری هوا ناشی از ریزگردها) در شهرهای بزرگ هستند.
آسیب‌های زیست‌محیطی: ذرات معلق ممکن است بوسیله باد در مسافت‌های طولانی حمل شوند و بعد بر روی آب یا خاک مناطق دیگر فرود بیایند. اثرات این ذرات از جمله شامل اسیدی شدن آب دریاچه‌ها و نهرها؛ تغییر تعادل مواد مغذی در آب‌های ساحلی حوضه آبریز رودخانه‌های بزرگ؛ از بین بردن مواد مغذی در خاک؛ آسیب زدن به جنگل‌ها و محصولات کشاورزی؛ اثر گذاشتن بر تنوع زیستی اکوسیستم‌ها.
آسیب زیباشناختی: ذرات معلق آلاینده می‌توانند باعث رنگ گرفتن و آسیب دیدن سنگ‌هاو سایر مواد از جمله اشیای مهم به لحاظ فرهنگی مانند مجسمه‌ها و بناهای تاریخی شوند.