در ادامه به برخی از بازی‌های محلی و بومی مردم استان خوزستان اشاره شده است.
برخی از بازى‌هاى محلی استان خوزستان عبارتند از:
- ابوامح جیم، ارکُم بَرکُم، استپ،اَلختربازی، الک چوب، بدواشیح، بَردبَرد گرکی، تشتک‌بازی، تنورتنور، تیرلش‌بازی، چقّه، چوب توپه، چوب معده، چوب و کلید، حَتَّ حَلُول، خاک ماله، خش بیزار، داژوال، دال پران، دور هرسیه، سَرمامک، سُک‌سُک، سواره و پیاده، شرده، شنگ، طناب‌بازی، عیسى‌بازی، ننگ‌بازی، قاوان، قلعه ٔ شاه مال من است، کروچ، کشت مایه، گال، گروک‌بازی، گل‌بازی، گولکی، لنگ‌رو، منم منم فرشته، هفت سنگ، هُوشِیه، یزله و ...
ابو، امح جیم -مناطق عربى زبان خوزستان
بازیکنان به دو گروه تقسیم مى‌شوند و روى زمین دایره بزرگى مى‌کشند، سپس به‌طریق قرعه‌کشى یارگیرى مىکنند و گروه مدافع و مهاجم را نیز به‌همان شیوه تعیین مىکنند.
آن‌گاه بازیکنان مدافع در داخل زمین که به‌شکل دایره کشیده شده قرار مى‌گیرند و گروه مهاجم خارج ان مى‌ایستند. سپس همه بازیکنان دو گروه پاى خود را بلند کرده و از پشت با دست پنجه پاى مخالف را مى‌گیرند، حال مهاجمان لى‌لى‌کنان وارد محوطه دایره شکل مى‌شوند و هریک از آنها سعى مى‌کند، به‌گونه‌اى تعادل فردى از گروه مدافع را برهم بزند تا پنجه ٔ گرفته شده او، رها شود.
گروه مدافع نیز به‌همین ترتیب عمل مى‌کند در این‌صورت فردى که تعادل او به‌هم خورده باشد از دور خارج مى‌شود. در آخر بازى یک نفر بدون باخت در زمین باقى خواهد ماند که این فرد متعلق به‌هر گروه که باشد، آن گروه برنده ٔ بازى خواهد بود .
باید یاد‌آور شد که حمله چند نفر از یک گروه به یک نفر از گروه مقابل بلامانع مى‌باشد.
اَروِیع - سوسنگرد
بازیکنان به‌وسیله تر یا خشک به دو گروه مساوى تقسیم مى‌شوند و پشک مى‌اندازند تا گروه برنده و بازنده مشخص شود. روى زمین مستطیلى رسم مىکنند و از طول آن را نصف مىکنند.
بازیکنانى که بازنده شده‌اند با فاصله‌هاى معین روى خط وسط مى‌ایستند و بازیکنان برنده بیرون زمین صف مى‌بندند و تک‌تک سعى مىکنند از مقابل صف بازنده‌ها خود را به انتهاى زمین برسانند.
بازیکنان بازنده باید مانع حرکت این بازیکنان بشوند و آنها را با دست بزنند . بازیکنان برنده مى‌توانند به‌طور مارپیچ عبور کنند.
بَردبَرد گَرَکى - ایذه
بازیکنان به دو گروه تقسیم مى‌شوند. آتشى روشن مىکنند و سنگ را در آتش مى‌گذارند تا داغ شود. سپس قرعه مى‌کشند تا گروهى که باید از آتش نگهبانى کند، مشخص شود.
بعد چشم‌هاى افراد گروه دیگر را مى‌بندند و گروه نگهبان سنگ را از آتش بیرون آورده و در سیاهى‌ها به دوردست پرتاب مى‌کند، بعد چشم‌هاى گروه مقابل را باز مىکنند و آنها مى‌روند تا سنگ را پیدا کنند؛ گروه نگهبان هم باید همین کار را بکند.
اگر گروه نگهبان سنگ را بیابد و آن را در آتش بى‌اندازد بازى به‌همین روال تکرار مى‌شود. اما اگر کسى از گروه مقابل این کار را بکند جاى دو گروه عوض مى‌شود.
تشتک‌بازى - خرمشهر
پسرها به در مغازه‌ها مى‌روند و تشتک جمع مىکنند. دیوارى را به‌عنوان هدف انتخاب مىکنند و با فاصله از آن مى‌ایستند. نفر اول تشتک خود را پرتاب مى‌کند، همین‌طور نفرات بعدی.
تشتک هرکس به دیوار نزدیک‌تر بود او برنده است. این بازى با سکه هم صورت مى‌گیرد و جنبه قمار دارد. برنده سکه‌هاى دیگران را از آن خود مى‌کند.
تیرلش‌بازى - شوشتر
نى بلندى را برمى‌دارند و یک سر آن را با یک لوله کاغذى که پر از مواد منفجره مثل باروت است، پر مىکنند و براى آن فتیله‌اى درست مىکنند. فتیله را آتش مى‌زنند و آن را به هوا پرتاب مىکنند.
دادارى پودارى دو تا بیار (دا به معنى مادر و پو به معنى پدر است) - مسجدسلیمان
یکى از بازیکنان مى‌گوید: هرکس مادر و پدر دارد دو تا انگشت خود را در دست من بگذارد . بازیکنان همین کار را مىکنند. بازیکن اول چشم‌هاى خود را مى‌بندد و مى‌پرسد: تف کنم یا بگیرم؟ بچه‌ها مى‌گویند: بگیر. بازیکن سعى مى‌کند که یکى از بازیکنان را بگیرد.
اگر موفق شد، چشم او را مى‌بندد و دیگران مى‌روند و گوشه‌اى پنهان مى‌شوند. وقتى همه پنهان شدند، چشم‌هاى بازیکن را باز مىکنند و به او مى‌گویند: روغه رى سست گرده بر سیست و او باید برود و پنهان شده‌ها را پیدا کند.
اگر کسى را پیدا کرد باید بر سر او بزند و بگوید: کچل کسى که کچل بشود از بازى کنار مى‌رود تا دور بعدی.
بعضى از بازیکنان که بتوانند خود را به بازیکن اولى برسانند و به او دست بزنند و بگویند: حلال حلال دیگر کسى نمى‌تواند به آنها کارى داشته باشد. وقتى همه یا کچل شدند یا حلال بازى از نو آغاز مى‌شود و کس دیگرى انگشتان بچه‌ها را در دست مى‌گیرد.
طناب‌بازى - اهواز - آبادان - مسجدسلیمان
هریک از چهار بازیکن یکى از نام‌هاى سرخ، سبز، آبى و گلابى را براى خود انتخاب مى‌کند . آن‌گاه دو نفر از بازیکنان هریک دو سر طناب را در دست گرفته و یکى دیگر از بازیکنان بین این دو قرار مى‌گیرد. یک نفر دیگر هم کنار محوطه بازى مى‌ایستد.
دو نفر بازیکن طناب به‌دست شروع به چرخاندن طناب مىکنند و فردى که در وسط ایستاده باید با نزدیک شدن طناب به پاهاى او به هوا بپرد تا طناب از زیر پاى او بگذرد.
این کار به‌صورت متوالى انجام مى‌گیرد. همراه با این کار، همان دو نفرى که دو سر طناب را گرفته‌اند، مرتباً تکرار مىکنند: سرخ، سبز، آبی، گلابی.
بازى به‌همین ترتیب ادامه دارد تا زمانى‌که پاى پرنده به طناب گیر کند و طناب از چرخش بى‌افتد. آن‌گاه روى هر نامى که این خطا صورت بگیرد، صاحب آن نام باید به وسط بیاید و از روى طناب بپرد و به‌همین شیوه بازى را تا هر زمان که مایل باشند، ادامه مى‌دهند.
گال - شوشتر
بازیکنان در این بازى با مشتى چوب باریک، برد و باخت مىکنند به این ترتیب که ابتدا طرف مقابل شرط خود را که طاق یا جفت است، مشخص مى‌کند، آن‌گاه بازیکن اولى چوب‌ها را در لبه‌اى از دیوار که گال نامیده مى‌شود، مى‌اندازد،د درنتیجه مقدارى از آنها در لبه ٔ گال باقى مى‌ماند. تعداد چوب‌ها را مى‌شمارد و اگر با شرط طرف مقابل مطابقت داشت، همه ٔ آنها را مى‌برد.
یزله
این بازى نمایشى جنبه حماسى و پهلوانى دارد و در مواقعى که دشمن سرزمین را تهدید مى‌کند، براى بالا بردن روحیه مبارزه‌طلبى مردم اجراء مى‌شود.
یک نفر سردسته ٔ گروه مى‌شود و شروع به حماسه‌سرائى مى‌کند و دیگران به او پاسخ مى‌دهند . حرکات موزون بازیگران و هماهنگى کامل بین این حرکات با گفتار آنها از ویژگى‌هاى مهم این مراسم است.
این مراسم در شکل اصلى خود همراه با سلاح انجام مى‌شده و بازیگران با لباس‌هاى محلى و خشاب فشنگ به این بازى مى‌پرداخته‌اند. این بازى با نیایش پروردگار براى پیروزى پایان مى‌گیرد.
بازیاوستا و شاگرد
- اهداف: افزایش و بهبود چابکی، سرعت عمل، عکس‌العمل و هوشیاری
- وسایل مورد نیاز: 12 دستمال رنگی یا 12 کلاه
- ابعاد زمین: بسته به محل برگزاری دارد (مثلاً 10× 10 متر)
شرح بازی:
این بازی 12 شرکت‌کننده دارد و در دو گروه مساوی در دو صف کنار هم با حرکات موزون محلی بختیاری به زمین وارد می‌شوند و با همان حالت به فاصله تقریبی 2 متر از یکدیگر روبه‌روی هم قرار می‌گیرند، بازیکنان هر گروه از شماره 1 تا 6 شماره‌گذاری می‌شوند. بعد از استقرار بازیکنان در جای خود، بازیکنان شماره 1 یا سرگروه هر تیم با رعایت آداب محلی به وسط زمین می‌آید (به فاصله 5 متر از تیم خود) و کلاهی را که بر سر دارند در وسط زمین قرار می‌دهد.
دوباره با همان حالت (انجام حرکات موزون) سر جای خود برمی‌گردد. بقیه افراد گروه هم کلاه‌های خود را کنار تیم خود روی هم می‌گذارند. بازیکنان هر دو تیم با موسیقی محلی به حرکات موزون ادامه می‌دهند و منتظر می‌مانند تا مربی یک شماره را صدا بزند.(مثلاً شماره 3) وقتی مربی شماره را اعلام کرد، شماره مورد نظر از هر تیم باید سریع به سمت کلاه‌های کنار تیم مقابل برود. بازیکنی که سریع‌تر به کلاه‌های تیم حریف برسد اوستا و بازیکنان تیم مقابل شاگرد می‌شوند. حال این دو بازیکن به طرف کلاه‌های وسط زمین می‌روند و اوستا حرکاتی ورزشی را نشان می‌دهد که شاگرد موظف به تبعیت و اجرای حرکات است.
ناگهان اوستا از غفلت شاگرد استفاده می‌کند و کلاه سرگروه را برمی‌دارد و سریعاً به طرف گروه خود می‌رود. اگر شاگرد نتواند قبل از رسیدن اوستا به گروه خود او را لمس کند، گروه مقابل 1 امتیاز می‌گیرد. ولی اگر شاگرد بتواند بین راه اوستا را با دست لمس کند، باید سریعاً خود را به گروهش برساند که اگر موفق شود، تیمش یک امتیاز کسب می‌کند.
در صورت گرفتن امتیاز، مربی (داور) به گروه برنده یک دستمال رنگی به نشانه یک امتیاز می‌دهد. در بعضی موارد ممکن است اوستا و شاگرد چندین بار به تعقیب و گریز یکدیگر بپردازند. (مربی در طی بازی می‌تواند یک شماره را چندین بار صدا بزند)
در پایان، گروهی که سریع‌تر امتیازاتش به عدد 5 برسد، برنده بازی خواهد شد (البته بسته به زمان بازی امتیاز می‌تواند 6 یا 4 باشد) و گروه بازنده می‌بایست گروه برنده را تشویق کند. سپس به سمت تیم برنده برود و با آنها دست بدهند.