از میان فیلم‌هایی که در جشنواره امسال به نمایش درآمد فیلمسازان جوانی که حتی اسم برخی از آنها برای اهالی سینما تا چندی قبل ناآشنا بود توانستند در جشنواره خوش بدرخشند و امیدها را برای اضافه‌شدن چند کارگردان خوش‌قریحه به سینمای ایران تقویت کنند.
فیلمسازانی مثل بهروز شعیبی، هادی مقدم‌دوست، محسن قرایی، احسان عبدی‌پور، حسین شهابی، دانش اقباشاوی و رامتین لوافی فیلم‌هایی ساختند که اگرچه با ایده‌آل‌ها فاصله دارد اما نوید حضور کارگردان‌هایی مستعد را می‌دهد که می‌توانند در سال‌های آینده با ادامه مسیر فیلمسازی خود به سینماگرانی باکیفیت‌تر تبدیل شوند. از سوی دیگر برخی از فیلمسازان شناخته‌شده هم توانستند در این جشنواره فیلم‌هایی را ارائه کنند که در ادامه مسیر فیلمسازی آنها ارزیابی شده و به رغم برخی ضعف‌ها در آثارشان توانستند مخاطبان را راضی نگاه دارند. در این میان پوران درخشنده که سابقه زیادی در سینما دارد امسال توانست یکی از فیلمهای خوب جشنواره را ارائه کند و با فیلم «هیس، دخترها فریاد نمی‌زنند» دستاوردهای خوبی برای سینما به ارمغان آورد. بهنام بهزادی هم توانست با «قاعده تصادف» اهالی سینما را به ادامه مسیر فیلمسازی‌اش امیدوار کند.
میری امسال فیلم «حوض نقاشی» را در جشنواره داشت و توانست با به‌نمایش‌گذاشتن یک درام خوش‌ساخت رضایت نسبی مخاطبان را به دست آورد. در این میان فیلم «رسوایی» به عنوان امید گیشه سال92 لقب گرفت. ده‌نمکی با فیلم تازه‌اش نشان داد که از حیث کارگردانی پیشرفت داشته است. فیلم تازه شهبازی در جشنواره هم با استقبال نسبی اهالی سینما روبه‌رو شد. اگر چه به‌نظر می‌رسد فیلم «دربند» از فقدان انگیزه‌های لازم برای جلوبردن خط داستانی رنج می‌برد اما در مجموع فیلم آخر شهبازی را می‌توان در ادامه مسیر فیلمسازی این سینماگر قلمداد کرد. با وجود این، سیاوش اسعدی و بهرام توکلی که با فیلمهای «جیب‌بر خیابان جنوبی» و «آسمان زرد کم‌عمق» در جشنواره حضور داشتند، کمتر توانستند به انتظارات پاسخ مثبت بدهند.
فقدان فیلمنامه منسجم مسئله‌ای بود که در این دو فیلم بیش از همه چیز به چشم می‌آمد. قدیمی‌ترهای سینما اما حضور متفاوتی در این جشنواره داشتند. مهرجویی که چند سالی است در مسیر افول قرار گرفته، امسال هم نتوانست با «چه خوبه که برگشتی» انتظارات را برآورده کند. فرامرز قریبیان هم که امسال با «گناهکاران» در جشنواره حضور داشت توانست فیلمی نسبتا سرپا به نمایش بگذارد و یک فیلم پلیسی قابل توجه به سینمای ایران اضافه کند. فیلم «کلاس هنرپیشگی» داوودنژاد را هم باید جزو آثاری دانست که به نوعی قدم‌گذاشتن فیلمساز آن در مسیری تازه است و با فضای فیلمهای قبلی کارگردانش تفاوت‌های زیادی دارد. فیلمهای فاخر اما حکایت دیگری دارند. در این جشنواره چند فیلم حضور داشتند که با عنوان فاخر شناخته می‌شوند. از میان این فیلم‌ها «استرداد» علی غفاری خوش‌ساخت‌ترین بود و البته در 14رشته هم نامزد دریافت سیمرغ بلورین شد. استرداد فیلم پرهزینه‌ای بود که اگرچه ضعف‌هایی در منطق روایی و فیلمنامه داشت اما در ساخت، فیلم قابل اعتنایی بود.
«برلین منفی هفت» دیگر فیلم فاخر جشنواره امسال بود که در کارگردانی توفیقاتی برای کارگردانش به ارمغان آورد اما باز هم به دلیل دراختیارنداشتن مصالح قوی داستانی نتوانست موفقیت چشمگیری در میان اهالی سینما داشته باشد. در این میان «عقاب صحرا» و «فرزند چهارم» کمتر از حد انتظار ظاهر شدند تا ماجرای فیلمهای فاخر و هزینه‌های میلیاردی آنها همچنان ادامه داشته باشد. در مجموع جشنواره امسال را می‌توان جشنواره‌ای با چند فیلم خوب و تعداد بیشتری فیلم متوسط (که بیشتر آنها حاصل کار فیلم‌اولی‌ها بود) دانست. اگر بخواهیم پدیده‌ای برای جشنواره امسال در نظر بگیریم فیلم‌اولی‌ها پدیده جشنواره بودند ضمن اینکه دورشدن دوربین فیلم‌ها از پایتخت و آپارتمان‌هایش یکی دیگر از نکات برجسته جشنواره امسال بود. در کنار اینها همه حواشی یک جشنواره فیلم را می‌شود در این جشنواره دید؛ از ازدحام در سالن‌های مطبوعات و استقبال مردمی گرفته تا برخی اعتراض‌های سینماگران درباره اینکه فیلم‌شان در بخش مسابقه نبوده یا در میان نامزدهای دریافت سیمرغ و ... .
امسال استرداد با نامزدی در 14رشته پیشتاز فیلمهای جشنواره بود. دهلیز و دربند هر کدام با نامزدی در 10رشته فیلمهای بعدی هستند. گناهکاران با نامزدی در هفت رشته، برلین منفی هفت در شش رشته، قاعده تصادف در پنج رشته، عقاب صحرا، رسوایی و آسمان زرد کم‌عمق هر‌کدام با چهار رشته، جیب‌بر خیابان جنوبی و حوض نقاشی هر کدام با سه رشته، فرزند چهارم، خسته نباشید، هیس، دخترها فریاد نمی‌زنند و کلاس هنرپیشگی با نامزدی در دو رشته، زیباتر از زندگی، ترنج، خاک و مرجان، روز روشن و گهواره‌ای برای مادر هر کدام با نامزدی در یک رشته در میان نامزدهای دریافت سیمرغ بلورین جشنواره قرار داشتند. از میان فیلمهای بخش مسابقه، فیلمهای چه خوبه که برگشتی، آفتاب، مهتاب، زمین، بشارت به یک شهروند هزاره سوم، گام‌های شیدایی و هیچ کجا، هیچ کس در هیچ یک از رشته‌ها نامزد دریافت سیمرغ نشدند و البته فیلم حوض نقاشی ظاهرا توانسته در آرای مردمی بیشترین آرا را در اختیار بگیرد تا احتمالا برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه مردم باشد.
نامزدهای «سودای سیمرغ» جشنواره فیلم فجر
یک روز پیش از برگزاری مراسم پایانی جشنواره فیلم فجر، نامزدهای بخش مسابقه سینمای ایران معرفی شدند. اسامی نامزدهای بخش مسابقه سینمای ایران (سودای سیمرغ) سی و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر به شرح زیر اعلام شد:
جلوه‌های ویژه میدانی:1.محسن روزبهانی (استرداد)2.عباس شوقی (جیب‌بر خیابان جنوبی)3.آرش آقابیک (دهلیز)4.محسن روزبهانی (زیباتر از زندگی)5.رضا ترکمان (عقاب صحرا)6.اصغر پورهاجریان (گناهکاران)
جلوه‌های ویژه بصری:1.مجید شوندی (استرداد)2.امیر سحرخیز (ترنج)3.محراب مشهدبان (دهلیز)4.بهنام خاکسار (عقاب صحرا)5.پیام نبوتی (فرزند چهارم)
صداگذاری:1.محمدرضا دلپاک (استرداد)2.محمدرضا دلپاک (برلین منفی هفت)3.ایرج شهزادی (جیب‌بر خیابان جنوبی)4.فرامرز ابوالصدق (دربند)5.مهران ملکوتی (گناهکاران)
صدابرداری:1.حسن زاهدی (استرداد)2.منصور شهبازی (دربند)3.وحید مقدسی (دهلیز)4.نجفی / دانشمند (قاعده تصادف)5.بهمن حیدری (گناهکاران)
طراحی صحنه و لباس: 1.ایرج رامین‌فر (استرداد)2.آتوسا قلمفرسایی (حوض نقاشی)3.ایرج رامین فر (خسته نباشید!)4.کیوان مقدم (دربند)5.مجید میرفخرایی (رسوایی)
چهره‌پردازی:1.سعید ملکان (آسمان زرد کم‌عمق)2.محسن بابایی (استرداد)3.فاطمه و زهرا کمالی (دهلیز)4.امیر اسکندری (رسوایی)5.مسعود ولدبیگی (عقاب صحرا)
تدوین: 1.بهرام دهقان (آسمان زرد کم‌عمق)2.بهرام دهقان (استرداد)3.مصطفی خرقه‌پوش (برلین منفی هفت)4.محمدرضا و میثم مویینی (جیب‌بر خیابان جنوبی)5.حمیدرضا قربانی (دهلیز)
موسیقی:1.ستار اورکی (استرداد) 2.حامد ثابت (برلین منفی هفت)3.آرمان موسی‌پور (خاک و مرجان) 4.فریدون شهبازیان (فرزند چهارم)5.کارن همایونفر (هیس دخترها فریاد نمی‌زنند)
فیلمبرداری: 1.پیمان شادمانفر (آسمان زرد کم‌عمق)2.محمود کلاری (استرداد)3.فرشاد محمدی (برلین منفی هفت)4.هومن بهمنش (دربند)5.محمد آلادپوش (حوض نقاشی)6.تورج منصوری (عقاب صحرا)
بهترین بازیگر نقش مکمل زن:1.پگاه آهنگرانی (دربند)2.ندا جبرائیلی (قاعده تصادف)3.زهرا داوود نژاد(کلاس هنرپیشگی)4.مریلا زارعی (هیس دخترها فریاد نمی‌زنند)5.شقایق فراهانی (گناهکاران)
بهترین بازیگر نقش مکمل مرد:1.رامبد جوان (گناهکاران)2.مسعود رایگان (برلین منفی هفت)3.یداله شادمانی (خسته نباشید)4.محمدرضا شریفی‌نیا (رسوایی) 5.بهرنگ علوی (دربند)6.فرهاد قائمیان (استرداد)
بهترین بازیگر نقش اول زن:1.نازنین بیاتی (دربند)2.هانیه توسلی (دهلیز)3.نگار جواهریان (حوض نقاشی)4.الهام حمیدی (گهواره‌ای برای مادر)5.ترانه علیدوستی (آسمان زرد کم عمق)
بهترین بازیگر نقش اول مرد:1.مهران احمدی (روز روشن) 2.امیر جعفری (قاعده تصادف)3.اکبر عبدی (رسوایی)4.رضا عطاران (دهلیز)5.حمید فرخ نژاد (استرداد)
فیلمنامه:1.رضازاده / طالب‌زاده (استرداد)2.پرویز شهبازی (دربند)3.علی اصغری (دهلیز)4.بهنام بهزادی (قاعده تصادف)5.محمدسام قریبیان (گناهکاران)
کارگردانی:1.علی غفاری (استرداد)2.پرویز شهبازی (دربند)3.بهروز شعیبی (دهلیز)4.بهنام بهزادی (قاعده تصادف)5.علیرضا داوودنژاد (کلاس هنرپیشگی)
بهترین فیلم:1.محسن آقا علی اکبری/ بنیاد (استرداد)2.پورشریف / مؤسسه (برلین منفی هفت)3.سمواتی / بنیاد (دربند)4.محمود رضوی‌مجد (دهلیز) 5.فرامرز قریبیان (گناهکاران).