به گزارش همشهری، شبکه ملی اطلاعات که پیش‌تر از آن به‌عنوان «اینترنت ملی» نام برده می‌شد، عنوان طرحی است که قرار است طی چند سال بر بستر شبکه مخابراتی کشور به‌منظور ارائه خدمات ارتباطی و اینترنتی به شهروندان ایرانی راه‌اندازی شود. در واقع این شبکه یک مدل چندلایه است که لایه یک آن زیرساخت‌های ارتباطی است. زیرساخت‌های ارتباطی هم خودش به چند بخش تقسیم می‌شود.
زیرساخت ارتباطی طبق تعریفی که در قانون برنامه پنجم آمده باید مبتنی بر IP باشد و از پروتکل اینترنت باید استفاده کند. خود این شبکه از چهار لایه تشکیل می‌شود؛ 1- هسته 2- کور و سوپوکور3- لبه 4- دسترسی. یکی از تکالیفی که در برنامه پنجم در ماده 46 آمده این است که تمام دستگاه‌های دولتی و بنگاه‌های کسب و کار و خانواده‌ها باید با پهنای باند مناسب به اینترنت متصل شوند.
فعالیت‌ها و پروژه‌های شبکه ملی اطلاعات به سه فاز تقسیم شده است؛ فاز ساماندهی که تا پایان سال90 تمام شد، فاز گذر و مهاجرت که تا پایان سال91 باید تمام شود و فاز مطلوب و تثبیت که تا پایان برنامه پنجم ادامه دارد.
همچنین کاربرد‌های متعددی برای شبکه ملی اطلاعات تعریف شده که یکی از آنها، کاربری عمومی در فضای وب است. فضای وب یک فضای متنوع است. فضای عمومی وب شامل فضای آموزشی، فضای تجاری، فضای اجتماعی، شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های اجتماعی و کلا سوشال مدیاها، شیرینگ، چتینگ و گفت‌وگو به‌عنوان وب اجتماعی تعریف می‌شود. یکی از کاربردهایی که شبکه ملی اطلاعات دارد زیرساخت دولت الکترونیک است که بند «ب»، «ج» و «د» ماده 46 را شامل می‌شود.
از سوی دیگر چندین شبکه تخصصی دیگر زیرمجموعه شبکه ملی اطلاعات باید شکل بگیرد تا شبکه ملی اطلاعات معنا پیدا کند. مثلا شبکه علمی کشور توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و شبکه ملی سلامت توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و شبکه عدالت توسط قوه قضاییه باید تکمیل شود.
اگر چه این شبکه‌ها رسما شکل گرفته اما برخی گزارش‌ها نشان‌دهنده فقدان کارایی و کمبود محتوا بر بستر این شبکه‌هاست. مثلا درحالی‌که گفته شده پرونده الکترونیک سلامت بر بستر شبکه ملی سلامت راه‌اندازی شده، برخی پزشکان همکار طرح پزشک خانواده از شهرهای مختلف گزارش می‌دهند که چنین پرونده‌ای برای بیماران وجود ندارد و زیرساخت آن نیز هنوز تکمیل نشده است.
از سوی دیگر یکی از مشکلات اصلی در اجرای این طرح مسئله سرعت و کیفیت اینترنت در کشور است. وضعیت فعلی اینترنت در ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای منطقه در حد ضعیفی قرار دارد و بسیاری از خدمات مبتنی بر اینترنت و تجارت الکترونیک در ایران به مرحله اجرایی در نیامده است. قطعی گسترده و مداوم اینترنت در ایران، پالایش غیرهوشمند سایت‌ها به‌گونه‌ای که صدای دبیر شورای‌عالی فضای مجازی را نیز در آورده و گرانی اینترنت در کشور ازجمله مشکلاتی است که در این زمینه وجود دارد و مردم و به‌ویژه بخش خصوصی با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.
راه‌اندازی شبکه تلویزیونی مبتنی بر «آی‌پی» یا آی‌پی‌تی‌وی نیز یکی از طرح‌هایی است که قرار است توسط سازمان صدا و سیما به انجام برسد اما فقدان زیرساخت ارتباطی برای ارائه حداقل دو مگابیت بر ثانیه اینترنت پرسرعت به مشترکان خانگی باعث شده تا آینده این طرح پرهزینه نیز به‌عنوان یکی از طرح‌های شبکه ملی اطلاعات در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد. ماجرا تا آنجا پیش رفت که معاون رسانه مجازی صدا‌و سیما در کنفرانس تخصصی رسانه قادر به ارائه و معرفی این سرویس به مخاطبان کنفرانس نشد و وی علت را نبود زیرساخت ارتباطی اعلام کرد.
درهرحال با توجه به جداشدن بخش‌های بزرگی از سازمان‌ها و مجموعه‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از این وزارتخانه و در شرایطی که تشکیل شورای‌عالی فضای مجازی سایه سنگینی بر این وزارت انداخته است به‌نظر می‌رسد که این وزارتخانه تمام هم و غم خود را صرف توسعه خدمات پردرآمد موبایل کرده است و در واقع باید نام این وزارت را وزارت موبایل گذاشت.
وزیر جدید ارتباطات اگر چه چندماهی بیشتر فرصت برای اجرای کامل شبکه ملی اطلاعات در اختیار ندارد اما امید می‌رود تکالیف مصرح در برنامه پنج‌ساله توسعه تا زمانی که مسئولیت قانونی وی در دولت ادامه دارد به انجام برسد و مردم عملا از دستاوردهای شبکه ملی اطلاعات استفاده کنند و این طرح صرفا طرحی روی کاغذ باقی نماند.