او که هم‌اکنون نیز عضو هیأت‌عالی نظارت بر انتخابات شورا‌های اسلامی شهر و روستا در استان اصفهان است، در گفت‌وگو با همشهری از آسیب‌ها و چالش‌های پیش روی شوراها و تجربیات شخصی‌اش در این حوزه می‌گوید.
- با توجه به سه دوره تجربه حضور شوراها در عرصه سیاسی و مدیریتی کشور فکر می‌کنید شیوه مدیریت شورایی تا چه میزان در کشور نهادینه شده است؟
برداشت من این است که شیوه مدیریت شورایی با وجود اینکه حضرت امام (ره) از اول انقلاب دستور تشکیل شوراها را دادند به این سبکی که الان داریم تجربه می‌کنیم هنوز در کشور ما نوپاست. با این حال تجربه سه دوره اخیر شوراها نشان می‌دهد که این شیوه مدیریتی تاکنون کارآمد بوده و توانسته تحول خوبی را در اداره بهتر و سالم‌تر شهرها به‌وجود بیاورد.
- مهم‌ترین آسیب‌ها و چالش‌هایی که شورای شهر در این سه دوره تجربه کرده چه مسائلی بود؟
به‌نظر من مهم‌ترین چالش سال‌های اخیر شوراها همراهی نکردن دولت و دولتی‌ها با شوراها بود. برداشت خود من این است که دولت و به‌خصوص وزارت کشور خیلی بیشتر از این حداقل‌هایی که وجود دارد می‌توانستند به شوراها کمک کنند و منشا اثر و خدمت باشند؛ چه در آنجاهایی که ما در قوانین بودجه سال‌های گذشته ردیفی را برای کمک به شهرداری‌ها درنظر گرفتیم و دولت به این تعهد و وظیفه خودش عمل نکرده و چه جاهایی که خودش راسا می‌توانست به کمک این نهاد‌های نوپا بیاید و متأسفانه دریغ کرد.
- دولت غیر از کمک مالی چه کمک‌هایی می‌توانست به شوراها داشته باشد؟
ببینید به هر حال باید بپذیریم که شورا نهاد نوپایی است که هنوز به بلوغ لازم نرسیده و در بخش‌هایی ممکن است تصمیماتی بگیرد یا مصوباتی داشته باشد که آن مصوبات ایراداتی هم داشته باشند. در چنین مواردی فرمانداری‌ها می‌توانستند به جای اینکه تصمیمات شوراها را وتو کنند و از در تقابل وارد شوند، کمک کنند این ایرادات اصلاح شوند. به‌نظر می‌رسد دولت در سال‌های اخیر بیشتر به‌دنبال ایراد‌گیری و مچ‌گیری بوده تا کمک به رفع اشکالات.
- به‌نظر شما راه‌حل این اختلافات چیست؟
من فکر می‌کنم که فرمانداران باید یک‌بار دیگر اصول 100تا 107قانون اساسی را بخوانند. در جمهوری اسلامی ایران براساس قانون اساسی این اجازه و امکان داده شده تا بتوانند به‌طور جدی در اداره کشور نقش‌آفرینی کنند و اداره روستا‌ها و شهرها به این نهاد واگذار شده است. برداشت من این است که در سال‌های اخیر این کار کمتر صورت گرفته و به شوراها اجازه داده نشده تا با استفاده از این ظرفیت‌های قانونی و پتانسیل‌های بومی شکوفا شوند.
- چرا؟ آیا فرمانداران، شوراها را نهادی در مقابل خودشان احساس می‌کنند؟
به هر حال تاکنون اینگونه بوده که فرمانداری‌ها علاقه‌مندی کمتری نسبت به بازگذاشتن دست شوراها برای اداره امور کشور براساس قانون اساسی و اختیارات قانونی خودشان نشان داده‌اند و بیشتر در جهت محدود کردن شوراها گام برداشته‌اند. به‌نظر می‌رسد فرمانداران و استانداران برداشتشان این است که اگر شوراها به تعالی برسند و بتوانند نقش مؤثر خودشان در اداره کشور را ایفا کنند دست آنها تا حد زیادی خالی می‌شود و تقویت و قدرت گرفتن شوراها را تهدیدی برای خودشان احساس می‌کنند و به‌عبارت دیگر شوراها را رقیب خودشان می‌بینند. این در حالی است که براساس قانون اساسی و رهنمود‌های حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری دولت باید شوراها را تقویت کند تا هرچه بیشتر و بهتر به وظایف و مسئولیت‌های قانونی خودشان عمل کنند.
- به‌نظر می‌رسد قانون هم تا حدود زیادی دست فرمانداران را در وتوی مصوبات و حتی درخواست انحلال شوراها بازگذاشته است. فکر نمی‌کنید این موضوع خودش عامل تشدید اختلافات باشد؟
در واقع آنجا که قانون شوراها به فرمانداری‌ها اجازه وتوی مصوبات را داده هدفش این نبوده که فرمانداری‌ها در تقابل با شوراها عمل کنند. با این حال در عمل شاهد آن هستیم که این قانون باعث شده که عوامل اجرایی و فرمانداری‌ها در تقابل با شوراها عمل کنند. بنده خودم در استان اصفهان اینگونه تقابلات که میان فرمانداری‌ها و شوراها صورت می‌گیرد را زیاد تجربه کرده‌ام و معتقدم فرمانداران ما باید در برخورد خودشان با شوراها تجدید نظر کنند.
- شما در مجلس هشتم هم عضو هیأت مرکزی حل اختلاف و رسیدگی به شکایت از شوراها بودید. در آن مقطع بیشتر اختلافات بر سر چه موضوعاتی بود؟
الان به‌صورت مصداقی نمی‌توانم عرض کنم که چه موضوعاتی بود چون به هرحال یک سال از آن زمان می‌گذرد اما به‌طور کلی متأسفانه ما در آن مقطع شاهد دخالت‌های بی‌حساب و کتاب فرمانداران در امور شوراها و اختیارات آنها بودیم که این موضوع همیشه ایجاد اختلاف می‌کرد.
- شما نخستین بار در مجلس هشتم ماجرای تخلفات شورای شهر اهواز را مطرح کردید که در نهایت به انحلال شورای این شهر انجامید. بفرمایید که موضوع چه بود؟
شورای شهر اهواز متأسفانه در آن دوره‌ای که ما در هیأت مرکزی حل‌اختلاف و رسیدگی به شکایات شوراها حضور داشتیم تخلفات عدیده‌ای داشت که گزارش آن تخلفات به‌دست ما می‌رسید. خب ما توانستیم به این تخلفات رسیدگی دقیق و کارشناسانه داشته باشیم و در نهایت با اثبات این تخلفات کار به انحلال شورای شهر اهواز کشید و کسانی که متخلف بودند به دادگاه معرفی شدند و احکامشان هم این اواخر شنیدم که صادر شد و همه آنها محکوم شدند.
- متأسفانه در سال‌های اخیر گزارش‌های فراوانی از تخلفات شورا‌های شهرهای مختلف منتشر شده. علت افزایش تخلفات شوراها چیست؟
به هر حال افرادی که به عضویت شورا‌های شهرها درمی‌آمدند چون تجربه شوراها در کشور ما نسبتا جدید است اشراف کافی بر قوانین و اختیارات شوراها ندارند. برداشت من این است که یک بخش زیادی از تخلفات به‌خاطر عدم‌اشراف بر قوانین است و ان‌شاءالله در آینده با کسب تجربه بیشتر و تسلط بیشتر بر قوانین و اختیارات شوراها میزان تخلفات نیز کاهش خواهد یافت.
- مکانیسم‌های نظارتی چقدر در این خصوص موثر بوده‌اند؟
مکانیسم‌های نظارتی‌ای که بر تمام شئونات کشور حاکم است علی‌القاعده می‌تواند و باید بر شوراها هم حاکم باشد. به‌طور طبیعی هر کجا که نظارت وجود نداشته باشد آسیب پذیری افزایش می‌یابد و ما باید در جهت افزایش و بهبود این مکانیسم‌ها حرکت کنیم. به هرحال سیستم‌های بازرسی و حسابرسی می‌توانند با انجام وظایف قانونی خود نقش مؤثری در این خصوص ایفا کنند اما به‌نظر من مهم‌ترین و مؤثر‌ترین مکانیسم نظارتی موجود نظارت خود مردم و نمایندگان آنان در مجلس شورای اسلامی که معتقد و متعهد به تقویت شوراها هستند بر شورا‌هاست.
- نظر شما درخصوص حضور ورزشکاران و هنرمندان در شوراها چیست؟
به هر حال همه اقشار مردم این حق را دارند که در انتخابات شورا‌های شهر و روستا کاندیدا و درصورت رأی مردم عضو شورای شهر شوند اما حقیقتا اگر کسانی بیایند که اطلاعات لازم را درخصوص مدیریت شهری و معضلات شهرها و روستا‌ها نداشته باشند و انگیزه‌ای غیراز توسعه و آبادانی شهرها و روستا‌ها داشته باشند، نه‌تنها حضور آنان مؤثر نیست بلکه می‌توانند به شهرها و مردم آسیب وارد کنند.
بهتر است فضا به‌گونه‌ای باشد و اجازه داده شود که افرادی که می‌توانند به توسعه شهرها کمک کنند وارد شوراها شوند نه اینکه کسی به صرف اینکه مدال‌آور المپیک بوده یا بازیگر مشهوری است وارد شوراها شود.
- چه تخصص‌هایی بیشتر مورد نیاز شورا‌هاست؟
من فکر می‌کنم تخصص‌هایی که درخصوص مدیریت شهری، مبلمان شهری، مهندسی ساختارهای شهری و فضا‌های اجتماعی و جامعه‌شناسی و ساختارشناسی انسانی با رویکرد فرهنگی و اشراف بر موضوعات اجتماعی و فرهنگی مورد نیاز شورا‌هاست تا بتوانند بهتر و مناسب‌تر شهرها را از نظر سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و عمرانی مدیریت کنند.
- الان این تخصص‌ها چقدر رعایت می‌شود؟
در شهرهای بزرگ الان این تخصص‌ها تقریبا رعایت می‌شود اما فرض بفرمایید اگر قرار باشد در یک ترکیب 15نفره یا 31نفره پنج نفر ورزشکار و هفت نفر بازیگر باشند این ایجاد آسیب می‌کند. از آن طرف هم اگر همه متخصص عمران یا شهرسازی باشند و به سایر تخصص‌ها و معضلات و نیازهای شهرها هم توجه نشود باز به همان اندازه مضر خواهد بود.