خبرگزاری مهر ـ گروه دین و اندیشه: امام علی(ع) در خطبه 47 نهج البلاغه می فرمایند: اى کوفه! گویا تو را مىنگرم که همانند چرم‌هاى بازار عکاظ کشیده مى‌شوى. زیر پاى حوادث لگدکوب و پایمال مى‌گردى و پیشامدهاى تکان دهنده تو را فرا خواهد گرفت و من مى‌دانم هر ستمگرى نسبت به تو قصد سوء کند، خداوند او را به گرفتارى خود مشغول و به دست قاتلى مى سپارد!
ابن ابى الحدید مى‌گوید: در فضیلت کوفه از طریق اهل بیت(ع) مطالب فراوانى رسیده است. ازجمله اینکه امام امیر المؤمنین(ع) می فرماید: «انه یحشر من ظهرها یوم القیامه سبعون الفا وجوههم على صورة القمر: در رستاخیز هفتاد هزار نفر همچون ماه از سرزمین کوفه محشور مى‌شوند.» و نیز امام فرموده است: «هذه مدینتنا و محلتنا و مقر شیعتنا: کوفه شهر و محله و مقر شیعیان ماست.» (جلد3 صفحه 198)
«عکاظ» نام یکى از بازارهاى عرب در زمان جاهلیت مى‌باشد. این بازار بین سرزمینى بنام «نخلة» و «طائف» قرار داشته است، آنها در این بازار از اول ماه ذیقعده براى تشکیل انجمنهاى ادبى، تفاخر و خرید و فروش جمع مى‌شدند و بیش از هر چیز در این بازار چرم خرید و فروش مى‌‌شد و چرم بازار عکاظ به خوبى و محکمى معروف بوده است.(پاورقى شرح نهج البلاغه، عبده صفحه97 ، چاپ بیروت)
ابن ابى الحدید از «ابو الفرج ابن جوزى» در کتاب «المنتظم» نقل مى کند: «هنگامى که زیاد تصمیم گرفت کوفه را ویران کند و درختان آنرا قطع نماید از این راه وارد شد که همه را در مسجد گرد آورد و بیزارى از امام(ع) رابه آنها پیش نهاد کرد و مى دانست که مردم نخواهند پذیرفت. پس بدین بهانه مى تواند به مقصود خویش نائل گردد، همه را به مسجد خواند مسجد پر از جمعیت شد و وضع عجیبى بر مردم حکومت مى کرد. ناگاه شخصى آمد و گفت: امیر امروز نمى آید و به شما کار ندارد، معلوم شد، او به بیمارى طاعون مبتلا شده است و همواره مى گفت حرارت آتش در نیمى از بدنم احساس می کنم.(جلد3، صفحه 199)
کوفه در طول تاریخ
کوفه یکی از شهرهای عراق است که در جنوب این کشور، در 10 کیلومتری شمال شرق نجف اشرف قرار دارد. این شهر در کنار رود فرات ساخته شده، آب و هوای معتدلی دارد و از دیرباز سرسبز و خرم بوده است. قرن‌ها پیش از ساخته شدن شهر، در این سرزمین مردم بسیاری زندگی کرده‌اند. حتی در روایات چنین آمده است که طوفان نوح در این سرزمین آغاز شد.
کوفه در ابتدا سورستان نامیده می‌شد. در سال 17 هجری، چند ماه پس از ساخته شدن بصره، سعد وقاص به دستور عمر این شهر را ساخت تا جایگاهی برای سکونت رزمندگان و نیروهای نظامی در زمان فتوحات باشد و آنان بتوانند همراه با خانواده های خود در آنجا مستقر شوند. کوفه در آغاز به محله‌های متعددی تقسیم شده بود که هر محله در اختیار یک طایفه یا قبیله بود اما بیشتر به یک اردوگاه نظامی شباهت داشت و خانه‌های آن با حصیر و نی ساخته می‌شد.
مدتی بعد، در یک آتش سوزی بزرگ، همه این خانه‌ها از بین رفت و خانه‌های آجری جای آنها را گرفت. شهر در مدت کوتاهی به یکی از شهرهای مهم اسلامی تبدیل شد و حوادث بسیاری به خود دید. مسجد بزرگ این شهر نیز که حضرت علی(ع) در آن به شهادت رسید نیز در همین دوران ساخته شد. مساحت این مسجد را چنان زیاد بود که گنجایش همه جنگجویان ساکن در شهر را داشت.
بنا بر برخی روایات، محل مسجد کوفه عبادتگاه بسیاری از پیامبران و خاستگاه بسیاری از حوادث روزگاران گذشته بوده است و نماز خواندن در آن نیز فضیلت بسیار دارد.
با به حکومت رسیدن حضرت علی(ع)، کوفه پایتخت حکومت اسلامی شد و با اینکه پس از صلح امام حسن(ع) هرگز پایتخت حکومت دیگری نشد، اما اهمیت خود را حفظ کرد و تا سال‌ها یکی از مراکز مهم علمی و هنری ـ به ویژه در فقه و ادبیات ـ باقی ماند. با این حال، با گسترش نجف اشرف و اهمیت یافتن آن، رفته رفته از رونق کوفه کاسته شد. امروزه کوفه شهر کوچکی در نزدیکی نجف است و از آن رونق نخستین خبری در آن نیست.
فضیلت کوفه
در مورد فضیلت شهر کوفه آیاتی در قرآن وجود دارد، مانند آیه «و التین و الزیتون و طور سینین و هذا البلد الأمین» که منظور از «تین» مدینه است و «زیتون» بیت المقدس و «طور سینین» کوفه و «هذا البلد الأمین»، مکه است. علاوه بر آیات، روایات فراوانی از پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) در فضیلت و مدح شهر کوفه آمده است. نظیر، کوفه باغی از باغهای بهشت است و قبر حضرت نوح(ع) و حضرت ابراهیم(ع) و سیصد و هفتاد پیامبر و ششصد وصی و مرقد سید الاوصیاء علی(ع) در آن قرار دارد.
شهر کوفه جزء نخستین مکان‌هایی است که عبادت خدا در آن انجام شده است و آن هنگامی که خداوند به ملائکه امر فرمود تا بر آدم(ع) سجده کنند، آنها در سرزمین کوفه بر او سجده کردند.
طبق روایات متعدد، مرکز حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) شهر کوفه می‌باشد. مفضل بن عمر از امام صادق(ع) درباره محل حکومت حضرت مهدی(عج) سؤال کرد. آن حضرت فرمود: محل حکومت ایشان شهر کوفه است و محل حکومت آن حضرت مسجد جامع کوفه و محل بیت‌المال و تقسیم غنایم مسجد سهله می‌باشد.
اقدامات امام زمان(عج) در شهر کوفه
1. توسعه مساجد مخصوصاً مسجد کوفه: از آنجا که مردم و شیعیان و عاشقان فراوانی جهت درک فیض حضور آن حضرت و بودن در جوار آن حضرت از اطراف و اکناف کوفه خواهند آمد و برای اینکه شیعیان بتوانند به راحتی در نماز جماعت شرکت کنند، مسجد کوفه توسعه پیدا می‌کند و هزار در به داخل مسجد کوفه باز خواهد شد و امام به توسعه مساجد به خصوص توسعه مسجد کوفه می‌پردازند. همچنین امام صادق(ع) می‌فرمایند: هنگامی که قائم ما قیام کند در پشت کوفه مسجدی را بنا خواهد کرد که هزار در دارد که خانه‌های کوفه را به رود فرات در کربلا متصل می‌کند.
امام علی(ع) می‌فرماید: «روزی برسد که کوفه به حیره وصل شود و زمین‌های آن چنان مرغوبیتی پیدا کند که یک ذراع زمین آن به چند اشرفی فروخته شود و مسجدی در حیره بنا شود که دارای 500 درب باشد و نماینده قائم در آن نماز بگزارد، زیرا مسجد کوفه برای آنها تنگ خواهد بود.»
2. تخریب مساجد نامبارک
امام(عج) وقتی وارد کوفه شوند، دست به تحولاتی می‌زنند و راهها و خیابانها و مساجد را توسعه می‌دهند و خانه‌های کوفه به رود فرات متصل می‌شود و مساجد نامبارکی را که به خاطر شادی در شهادت امام حسین(ع) توسط بنی امیه ساخته شده است را ویران می‌کنند.
3. مسجد کوفه مرکز قضاوت و دادرسی
امام صادق(ع) می‌فرمایند: مرکز حکومت امام مهدی(عج) در کوفه و مرکز قضاوت و دادرسی او مسجد کوفه می باشد.