خبرگزاری مهر ـ گروه دین و اندیشه:
حکایت اول: زندگانی امام علی بن ابیطالب(ع)
نویسنده: قمی، عباس
قالب: سرگذشت / تذکره
نوع: اشخاص و حوادث واقعی - مستند\ تاریخی\ مذهبی
موضوع: کرامت \ شهادت \ ایمان \ شجاعت
سبک: نثر مرسل
زمان - مکان: 30 عام الفیل تا 40 هجری ـ عربستان، مکه، مدینه
ایده: شرح احوال و زندگانی مولای متقیان حضرت علی(ع).
محور: شخصیت
زاویه دید: سوم شخص دانای کل
زمان روایت: گذشته
تاثیر: تراژیک
دراماتیک: از دست دادن شخص یا شیء محبوب
ناشر: جاویدان
تاریخ نشر: 1377 ه.ش
محل نشر: تهران
عنوان ماخذ: منتهی الامال
خلاصه فشرده: امام علی(ع) در 13 رجب، 30 عام الفیل متولد می گردد. در پنج سالگی به خانه پیامبر(ص) می رود و از آن به بعد یک لحظه از پیامبر جدا نمیشود. آن گاه که پیامبر به نبوت میرسد، علی(ع) اولین کسی است که به پیامبر ایمان می‌آورد و مسلمان می‌گردد. زمانی که پیامبر قصد هجرت دارد، علی(ع) به جای ایشان می‌خوابد تا دشمنان متوجه غیبت پیامبر نگردند. آنگاه بعد از هجرت پیامبر، علی، دختران پیامبر را به مدینه می برد و در سال اول هجری با فاطمه زهرا(س) ازدواج می نماید. در جنگ بدر و احد بلکه در تمامی غزوات پیامبر، علی دوست و دشمن را دچار تعجب می نماید. شجاعت بی نظیر او بعد از پیامبر به سکوت و مشورت با خلفا مبدل می گردد. پس از 20 سال سکوت، علی(ع) به خلافت می رسد و در طول مدت خلافت در سه جنگ جمل با عایشه، صفین با معاویه و نهروان با خوارج شرکت مینماید و در 19 رمضان 40 هجرت به دست ابن ملجم مرادی به شهادت میرسد.
حکایت دوم: خدو انداختن خصم در روی امیرالمؤمنین و انداختن علی شمشیر را از دست
نویسنده: مولوی
ملیت: ایرانی
قالب: حکایت یا روایت
نوع: تمثیلی - رمزی \ فلسفی - عرفانی
موضوع: شجاعت \ ایمان
سبک: عراقی
زمان-مکان: صدر اسلام ـ عربستان
ایده: درباره بخشیدن حضرت علی(ع)، شخصی را که بر او آب دهان انداخته بود.
محور: اندیشه
زاویه دید: سوم شخص دانای کل
زمان روایت: گذشته
تاثیر: تراژی کمیک
ناشر: امیرکبیر
تاریخ نشر: 1366 ش.
محل نشر: تهران
عنوان ماخذ: مثنوی معنوی
خلاصه فشرده: در جنگی، حضرت علی(ع) بر پهلوانی غلبه می کند، اما به محض این که می خواهد او را بکشد جنگجو آب دهان خود را بر روی حضرت می اندازد و در این حال حضرت از کشتن او منصرف می شود و وقتی جنگجو علت این کار را سؤال می کند. حضرت می فرماید که به علت خشمی که از آب دهان انداختن پهلوان بر او غلبه کرده خلوص عمل حضرت از میان رفته و مانع کشتن او شده است.
حکایت سوم: قصه آن زن که طفل او بر سر ناودان نشیند و خطر افتادن بود و از علی چاره جست
نویسنده: مولوی
ملیت: ایرانی
قالب: حکایت یا روایت
نوع: تعلیمی \ حکمی \ تمثیلی - رمزی \ فلسفی - عرفانی
موضوع: مجانست \ آگاهی
سبک: عراقی
زمان-مکان: صدر اسلام ـ عربستان
ایده: زنی با یاری گرفتن از حضرت علی کودکش را از خطر سقوط نجات میدهد.
محور: عمل/شخصیت
زاویه دید: سوم شخص دانای کل
زمان روایت: گذشته
تاثیر: تراژی کمیک
دراماتیک: نجات گرفتار
ناشر: امیرکبیر
تاریخ نشر: 1366 ش.
محل نشر: تهران
عنوان ماخذ: مثنوی معنوی
خلاصه فشرده: زنی نزد حضرت علی(ع) می آید و به عرض می رساند که بچه اش به بالای ناودانی خزیده است و هر کاری را برای پایین آوردن او انجام داده سودی نبخشیده است. آنگاه حضرت را سوگند می دهد که به او کمک کند. حضرت علی به زن خاطرنشان می سازد که کودکی را به پشت بام ببرد تا آن بچه هم جنس خود را ببیند و چون زن این کار را انجام می دهد، کودک با شادی روی به سوی هم جنس خود می نهد و از سقوط نجات می یابد.
حکایت چهارم: حکایت امیرالمومنین علی با مور
نویسنده: عطار نیشابوری، فریدالدین
ملیت: ایرانی
قالب: حکایت یا روایت
نوع: اخلاقی \ آموزشی - تربیتی \ فلسفی - عرفانی
موضوع: عدل الهی \ غفلت ـ بیخبری \ حیوان دوستی
سبک: عراقی
ایده: حضرت علی(ع) موری را لگد می کند و از عجز و ناتوانی او بسیار ناراحت و مضطرب می شود.
محور: عمل/ اندیشه
زاویه دید: سوم شخص دانای کل
زمان روایت: گذشته
تاثیر: ملودراماتیک
ناشر: توس
تاریخ نشر: 1359هـ.ش
محل نشر: تهران
عنوان ماخذ: الهی نامه
خلاصه فشرده: حضرت علی(ع) در راهی می رود که ناگهان مورچه ای را لگد می کند. مورچه از ناتوانی دست و پا می زند. علی(ع) از این وضع اندوهگین می شود و بسیار می گرید و به مورچه کمک می کند تا دوباره راه برود. شب هنگام، پیامبر(ص) به خواب حضرت علی(ع) می آید و به او می گوید که دو روز در آسمان ها، به سبب ناراحتی آن مورچه، اضطراب و اندوه حکمفرما بود و بهتر است که او در راه رفتن شتاب نکند و با دقت به اطراف بنگرد. او مورچه ای را لگد کرده که همواره مشغول ذکر خداوند بوده است. علی(ع) بسیار ناراحت می شود و لرزه بر اندامش می افتد. پیامبر(ص) به او مژده می دهد که همان مورچه از او شفاعت کرده است و نباید دیگر نگران باشد.
حکایت پنجم: باب هفتم از قسم سوم
(جوامع الحکایات)
نویسنده: عوفی، سدیدالدین محمد
ملیت: ایرانی
قالب: حکایت یا روایت
نوع: اخلاقی
موضوع: دروغ \ ارادت \ صداقت و راستی
سبک: نثر فنی
زمان-مکان: دوران صدر اسلام ـ عربستان
ایده: مردی به سبب آن که نمی خواهد دروغ بگوید، از اظهار نظر درباره حضرت علی(ع) در مجلس معاویه خودداری می کند.
محور: اندیشه
زاویه دید: اول شخص/ سوم شخص دانای کل
زمان روایت: گذشته
تأثیر: تراژی کمیک
دراماتیک: تعارض با خدا یا نیروی برتر
عنوان ماخذ: جوامع الحکایات
خلاصه فشرده: روزی، احنف قیس به مجلس معاویه می رود. هرکسی درباره حضرت علی(ع) حرفی می زند. احنف ساکت است. معاویه علت سکوت احنف را می‌پرسد. احنف می‌گوید که اگر راست بگوید، گرفتار عذاب معاویه میشود و اگر دروغ بگوید، گرفتار عذاب الهی میشود و به همین علت باید ساکت بماند.
حکایت ششم: باب هفتم از قسم سوم
(جوامع الحکایات)
نویسنده: عوفی، سدیدالدین محمد
ملیت: ایرانی
قالب: حکایت یا روایت
نوع: مذهبی \ حکمی \ اخلاقی
موضوع: فرمانبری \ رستگاری \ دروغ
سبک: نثر فنی
زمان - مکان: صدر اسلام ـ عربستان
ایده: مردی که با دروغ نگفتن، از بسیاری از گناهان مبرا میشود.
محور: عمل/ اندیشه
زاویه دید: اول شخص/ سوم شخص دانای کل
زمان روایت: گذشته
تاثیر: تراژی کمیک
عنوان ماخذ: جوامع الحکایات
خلاصه فشرده: مردی از حضرت علی(ع) تقاضا می کند که او را از یکی از گناهانی که به نظر او مهم است، منع کند. حضرت از مرد می خواهد که هرگز دروغ نگوید. مرد از میخانه ای می گذرد و تصمیم می گیرد شراب بخورد، اما فوراً با خود می اندیشد که اگر حضرت علی(ع) از او حقیقت را بپرسد نمی تواند دروغ بگوید و از تصمیم خود منصرف می شود. پس از مدتی مرد هوس زنا می کند، اما به علت آنکه قسم خورده است دروغ نگوید، از آن گناه نیز صرف نظر می کند. روزی مرد به دیدن حضرت می رود و به او می گوید که تازه متوجه شده که دروغ منشأ تمام گناهان است.
حکایت هفتم: امیرالمومنین علی(ع) و سیرت پاک او
نویسنده: سعدی شیرازی، مصلح الدین
قالب: حکایت یا روایت
نوع: آموزشی - تربیتی \ اخلاقی
موضوع: تواضع - فروتنی - خضوع
سبک: عراقی
زمان-مکان: دوران صدر اسلام، 40 هجری قمری ـ عربستان
ایده: حضرت علی به سبب تواضع، به اشتباه خود اعتراف میکند.
محور: شخصیت
زاویه دید: اول شخص/ سوم شخص دانای کل
زمان روایت: گذشته
تاثیر: تراژی کمیک
ناشر: خوارزمی
تاریخ نشر: 1359 ه. ش
محل نشر: تهران
عنوان ماخذ: بوستان
خلاصه فشرده: شخصی مشکل خود را با حضرت علی در میان می گذارد. حضرت علی به آن مرد جوابی می گوید. شخص دیگری که در مجلس حضور دارد جواب حضرت علی را نمی پذیرد و اجازه می خواهد پاسخ دیگری به مرد بدهد. حضرت علی اجازه می دهد. مرد پاسخ خوبی به مشکل گرفتار می دهد. حضرت علی قبول می کند که پاسخ مرد حاضر در انجمن، بهتر از پاسخ خودش است و بدون تکبر آن جواب را می پذیرد.
حکایت هشتم: در ذکر بعضی از کلمات قدسیه و تصرفات لطیفه حضرت امیر(ع)
در ذکر بعضی از نکات شریفه و حکایات لطیفه ائمه
نویسنده: فخرالدین صفی، علی بن حسین
ملیت: ایرانی
قالب: حکایت یا روایت
نوع: مذهبی \ حکمی
موضوع: عدالت \ قضاوت - داوری
سبک: نثر مرسل
زمان- مکان: قرن اول هجری قمری ـ عربستان، کوفه
ایده: دو مرد، شخصی را مهمان غذای خود می کنند، آن شخص برای غذایی که می خورد هشت درهم می پردازد. میان آن دو بر سر تقسیم پولها نزاعی درمی گیرد و برای قضاوت به نزد علی(ع) می آیند.
محور: شخصیت
زاویه دید: سوم شخص دانای کل
زمان روایت: گذشته
تاثیر: تراژی کمیک
دراماتیک: مقابله با جاه طلبی یا زیاده خواهی
ناشر: اقبال
تاریخ نشر: 1346 هـ.ش
محل نشر: تهران
عنوان ماخذ: لطایف الطوایف
خلاصه فشرده: در زمان خلافت علی(ع)، شخصی با دو مسلمان هم غذا می شود و در برابر آنچه خورده است، هشت درهم می پردازد. یکی از آن دو مرد که پنج نان داشته است، پنج درهم برمی دارد، اما دیگری به سه درهم در برابر سه قرص نان خود راضی نیست. بنابراین برای قضاوت به نزد حضرت امیر می روند و علی(ع) با محاسباتی دقیق برای ایشان توضیح می دهد که به آن مرد دوم فقط یک درهم می رسد نه سه درهم
حکایت نهم: در مزاح و مطایبه صحابه در حضور آن حضرت
در بیان استحباب مزاح و ذکر بعضی از مطایبات حضرت پیغمبر با وصی خود(ع) و اولاد و اصحاب
نویسنده: فخرالدین صفی، علی بن حسین
ملیت: ایرانی
قالب: حکایت یا روایت
نوع: مذهبی \ طنز
سبک: نثر مرسل
زمان - مکان: قرن اول هجری قمری ـ عربستان
ایده: حضرت علی(ع) با یکی از صحابه رسول(ص)، که در حال نماز خواندن است، مزاح میکند.
محور: اندیشه
زاویه دید: سوم شخص دانای کل
زمان روایت: گذشته
تاثیر: کمیک
ناشر: اقبال
تاریخ نشر: 1346 ه.ش
محل نشر: تهران
عنوان ماخذ: لطایف الطوایف
خلاصه فشرده: حضرت علی(ع) که نه کوتاه قد است و نه بلند قد، روزی در مسجد نماز می خواند که یکی از صحابه برای مطایبه کفشهای او را بر بالای ستون مسجد می گذارد و خود مشغول نماز خواندن در کنار همان ستون می شود. علی(ع) در هنگام برداشتن کفشها، ستون را بلند می کند و روی لباس مرد که در حال تشهد خواندن است می گذارد تا او نتواند بلند شود.
حکایت دهم: در ذکر بعضی از کلمات قدسیه و تصرفات لطیفه حضرت امیر(ع)
در ذکر بعضی از نکات شریفه و حکایات لطیفه ائمه
نویسنده: فخرالدین صفی، علی بن حسین
ملیت: ایرانی
قالب: حکایت یا روایت
نوع: مذهبی \ طنز
موضوع: مجازات \ گناه
سبک: نثر مرسل
زمان - مکان: قرن اول هجری قمری ـ عربستان
ایده:دو نفر برای آزمودن علی(ع) برای قضاوت به نزد او می آیند و او با درایت آنان را مجاب می کند.
محور: شخصیت
زاویه دید: سوم شخص دانای کل
زمان روایت: گذشته
تاثیر: تراژی کمیک
دراماتیک: آزمون
ناشر: اقبال
تاریخ نشر: 1346 هـ.ش
محل نشر: تهران
عنوان ماخذ: لطایف الطوایف
خلاصه فشرده: دو نفر برای آزمودن امیرالمومنین علی(ع) به نزد او می روند. یکی از آنان می گوید شخص همراهش دیشب با اندیشیدن به مادر او محتلم شده است و حکم خدا را در این باره از حضرت علی(ع) می پرسد. حضرت با درایت می فرماید که او باید سایه آن مرد را حد بزند.*
*ده حکایت از علی(ع). گردآوری و تدوین: دکتر پریش کوشش
