این تحولات عرصه نشر را نیز بینصیب نگذاشته، بهطوری که امروزه از نشرالکترونیک یاد میشود؛ نشری که فرایند چاپ و نشر در آن به وسیله رایانه و امکانات الکترونیکی انجام میشود. نشر الکترونیک به فرایند تولید و انتشار اطلاعات (اثر) از طریق ابزارهای الکترونیکی گفته میشود و شامل کتب الکترونیک، خبرنامه الکترونیک، لوحهای چندرسانهای، نشریات الکترونیک، سیستمهای تابلوی اعلانات الکترونیک و گروههای بحث و سؤال و جواب در اینترنت میشود. در این نوع نشر نویسنده میتواند ناشر هم باشد. نشر الکترونیک حیطه وسیعی را دربرمیگیرد؛ از انتشار نشریات غیرشبکهای در قالب سیدی و دیویدی گرفته تا خبرنامه الکترونیک، ژورنال الکترونیک، کتاب الکترونیک و حتی وبلاگها و وبسایتها و امروزه نیز به انواع محتواهایی که از طریق کاربران اینترنت و تلفن همراه در قالب شبکهها تولید میشود اطلاق میشود. بهعبارتی در نشر الکترونیک متون همیشه و همه جا در دسترس کاربران است. دکتر عطاءالله ابطحی، پژوهشگر حوزه آیتی و رسانه معتقد است که در ایران به نشرالکترونیک توجهی نشده و این درحالی است که آینده نشر درجهان، نشرالکترونیک خواهد بود.
ابطحی میگوید: با توجه به تحولات سریع که در عرصه تکنولوژی در حال رخ دادن است، بهطور قطع آینده نشر، به این سمت حرکت خواهد کرد. اما اینکه وضعیت نشر الکترونیک در ایران چگونه است، باید گفت که بخش خصوصی و ناشران بهدلیل نبود قانون کپیرایت و احساس ترس از هدررفتن سرمایه خیلی تمایل و گرایش به نشر الکترونیک ندارند و از طرف دیگر، مطمئن هم نیستند که نسخههایی که به فروش میرسد در اختیار بقیه قرار نگیرد.
از سوی دیگر ناشران میگویند که اگر نسخه الکترونیک کتاب را ارائه دهیم، نسخههای چاپی ما به فروش نمیرسند درحالیکه این دیدگاه غلط است چرا که اگر ناشران سیاستهای درستی را اعمال کنند و شناخت درستی از حوزه کتاب الکترونیک داشته باشند، سود هم خواهند کرد. او اضافه میکند: درحالیکه در ایران به نشرالکترونیک توجه قابل ملاحظهای نمیشود اما در اغلب کشورهای جهان به نشرالکترونیک توجه ویژه میشود بهطوری که در اغلب کشورهای جهان به همراه کتاب چاپی، سیدی آن هم عرضه میشود و علاوه برآن، خریدار کتاب بهراحتی میتواند از خدمات و مزایای فوقالعاده و قابل توجه سایت با یک عضویت ساده استفاده کند؛ چیزی که در ایران وجود ندارد یا تا این لحظه من چنین چیزی را مشاهده نکردهام.
این پژوهشگر آیتی و رسانه خاطرنشان میکند: در سالهای اخیر در ایران، دولتها هم آنطور که بایسته و شایسته است از نشر الکترونیک حمایت نکردند و بهنظر میرسد که هم بخش خصوصی و هم دولت باید اهتمام جدی به این امر نشان دهند چراکه اگر این اقبال صورت نگیرد ضرر خواهیم کرد. ازطرف دیگر، کسانی که مخاطب این نوع نشر هستند باید خواستههایشان را مطرح کنندچرا که این نوع نشر علاوه بر اینکه بخشی از فرهنگ جامعه محسوب میشود میتواند به گسترش فرهنگ جامعه در تمام ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نیز کمک کند البته مشروط به آنکه نشر الکترونیک جدی گرفته شود. او می افزاید: اگر اقبال به نشر الکترونیک هم از طرف دولت و هم از طرف بخش خصوصی و ناشران نشان داده شود دیگر افراد مجبورنخواهند شد که تعداد بسیار زیادی کتاب را در منازل خود نگهداری کرده یا بهسختی جابهجا کنند. من بهعنوان یک مدرس دانشگاه و پژوهشگر اگر میتوانستم همین تعداد کتابی که دارم را با یک هزینه معقول، الکترونیکی کنم، بهطور قطع تردید نمیکردم چرا که لذت استفاده از کتاب الکترونیک را چشیدهام تا آن حد که اگر هزاران نفر با استدلالهای متعدد به من بگویند که نسخههای الکترونیک کمتر از نسخههای چاپی تأثیر دارد، مطلقا نمیپذیرم. روی تبلت بنده حدود 6هزار کتاب موجود است؛ حال تصور کنید من چگونه میتوانم با توجه به کمبود جا، این تعداد کتاب را نیز به کتابهای موجودم در منزل اضافه کنم؟ این درحالی است که کتابهای الکترونیک را میتوان بهراحتی در اختیار دیگران قرار داد.
ابطحی اظهار میکند: متأسفانه مردم ما به دلایل مختلف به خواندن کتابهای چاپی با همه محدودیتهایی که دارند عادت کردهاند درحالیکه باتوجه به ظهور تکنولوژیهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی در تمام زوایای زندگی انسان، ذائقه مردم باید تغییر کند. آنقدر باید درباره مزیتهای استفاده از مزایای کتابهای الکترونیک گفت تا مخاطب به کتاب الکترونیک اقبال نشان دهد. این استاد دانشگاه میگوید: ما در گام اول، باید به کپی رایت ملحق شویم البته ممکن است درصدی به هزینههای کتاب افزوده شود اما استفاده از کتاب الکترونیک آنقدر مزایا دارد که بتوان آن میزان هزینه را جبران کند چرا که چه بخواهیم و چه نخواهیم راه آینده نشر الکترونیک است و به همین دلیل هم است که بسیاری از کشورهای دنیا در این راه گامهای جدی برداشتهاند. بنابراین به اعتقاد من، برنامهریزی برای فراهمکردن امکانات لازم در جهت گسترش نشرالکترونیک و تمایل مردم به استفاده از کتابهای الکترونیک ضروری است.
ابطحی میافزاید: بهنظر میرسد که در وضعیت فعلی، مجلس شورای اسلامی باید هر چه سریعتر قانون کپیرایت را تصویب کند تا احساس عدماطمینان ناشران در زمینه ارائه نسخه الکترونیک کتابهایشان به احساس اطمینان تبدیل شود.