انگلیس آن بازی را باخت اما آن گل فراموش نشد. فشارها بعد از آن گل‌مردودشده، روی فیفا برای استفاده از فناوری‌های خط گل افزایش پیدا کرد تا اینکه فیفا با استفاده از این فناوری‌ها موافقت کرد. حالا لیگ برتر انگلیس، به‌عنوان یکی از 4 لیگ برتر معتبر دنیا، در فصل جدید که دیروز شروع شد، از این فناوری استفاده می‌کند.در این گزارش که ریچی کانوی، ورزشی‌نویس انگلیسی نوشته، به این پدیده مدرن و نوین دنیای فوتبال پرداخته شده است.
خورخه لاریونادا، مرد فراموش‌شده فناوری خط گل است. او که داور بازی انگلیس با آلمان در جام‌جهانی2010 بود، بعد از شوت فرانک لمپارد، با تکان دادن دستانش به‌عنوان ادامه، درها را به روی فناوری خط گل که مدت‌ها پشت خط فیفا مانده بود باز کرد.
فیفا که از مردودشدن این گل احساس شرمندگی می‌کرد، خیلی سریع مخالفت چندساله خود را با این فناوری کنار گذاشت و سپ بلاتر رئیس فیفا اینگونه به این افتضاح واکنش نشان داد: «باید بگویم لمپارد از تو متشکرم. وقتی که آن صحنه را در آفریقای جنوبی دیدم، باید بگویم که واقعا ناراحت شدم. آن صحنه واقعا من را شوکه کرد.»
لیگ برتر هم خیلی زود از شرایطی که پیش آمده بود بهره برد و به‌عنوان نخستین لیگ دنیا، از فناوری خط گل استفاده کرد. علاوه بر لیگ برتر، اتحادیه فوتبال انگلیس هم خیلی زود استفاده از این سیستم را تصویب کرد تا در جام حذفی و جام اتحادیه و همینطور بازی کامیونیتی شیلد که هفته گذشته برگزار شد، از این فناوری استفاده کند. الکس هورن، دبیر کل اتحادیه فوتبال در روز رونمایی این سیستم که توسط لیگ برتر برگزار شد، درباره استفاده از این سیستم گفت: «این یکی از بزرگ‌ترین تغییراتی است که در 150سال گذشته، در فوتبال رخ می‌دهد.»
چنین تغییر مهمی، به یک تست فشرده هم نیاز داشت. 4شرکتی که فیفا به آنها مجوز ارائه فناوری خط گل داده است، برای اینکه این تأییدیه را بگیرند باید در مقابل هیأت‌های مستقلی که از طرف فیفا تعیین شده بودند، نشان می‌دادند که سیستم‌هایی که آنها ارائه می‌کنند به‌خوبی کار می‌کند. بعد از اینکه این فناوری در جام‌جهانی باشگاه‌ها که زمستان گذشته برگزار شد به جهان معرفی شد و پس از استفاده از آن در جام کنفدراسیون‌ها که همین تابستان در برزیل برگزار شد، لیگ برتر کاملا آماده است که از این فناوری در فصل جدید استفاده کند. مسئولان گفته‌اند که در 31 ورزشگاهی که فناوری خط گل در آنها استفاده می‌شود، از 14دوربین ردیاب پرسرعت بهره گرفته می‌شود که توپ را در هرکدام از بازی‌ها زیرنظر می‌گیرند. البته فناوری هم بدون‌خطا نیست.
بحث‌هایی که در بازی‌های کریکت بر سر خطای فناوری چشم شاهین (فناوری‌ای که در لیگ برتر هم مورد استفاده قرار می‌گیرد) درگرفت نشان داد که پیش از استفاده از این فناوری، باید تمام جنبه‌های آن بررسی شود. رئیس شرکت چشم شاهین، بروز خطا در بازی‌های کریکت را ناشی از آن دانست که مسئولان برگزاری بازی‌ها، پیش از استفاده از آن، آزمایش‌های لازم را انجام نداده‌اند و همین موضوع، باعث بروز خطا شده است. مسئولان شرکت چشم شاهین البته مطمئن هستند که آزمایش‌های سختگیرانه فیفا و همینطور ضوابط فنی‌ای که توسط فیفا در استفاده از این فناوری لحاظ شده است، جایی برای هیچ نوع خطایی باقی نمی‌گذارد.
دکتر پل هاوکینز بنیانگذار چشم شاهین در این‌باره می‌گوید: «نقش ما در بازی‌های کریکتی که از این فناوری استفاده کرده‌اند، کاملا قابل‌اتکا بوده است. دیگر سیستم ما که در تنیس و در بیش از 70رویداد بزرگ استفاده می‌شود، به همان اندازه دقیق و قابل‌اتکاست. بازیکنان و مسئولان اعتماد زیادی به این فناوری دارند.»
لیگ فوتبال آمریکایی، در سال1986 این اجازه را صادر کرد که رویدادها حین برگزاری مسابقه، به‌صورت تلویزیونی مورد بازبینی قرار بگیرند و در سال1999 به تیم‌ها اجازه داد که تصمیم‌های داور حین بازی را به چالش بکشند و با بازبینی فیلم‌ها، نسبت به نادرستی احتمالی آنها اعتراض کنند. تنیس، کریکت و راگبی هم مدت‌هاست که به مسئولان بازی‌ها و داوران اجازه داده‌اند با روند مشابهی، تصمیم درست را بگیرند.
در تمامی این ورزش‌ها، عناصر مورد استفاده برای بازبینی اتفاق‌های درون زمین حین برگزاری مسابقه، کمی تعلیق به مسابقات داده و آنها را به یک تئاتر بزرگ که هواداران را بیشتر سرگرم می‌کند، تبدیل کرده است. متوقف‌کردن بازی پیش از گرفتن تصمیم درست که گاهی مدت زیادی هم طول می‌کشد، حالا به بخشی از این ورزش‌ها تبدیل شده‌است و هواداران و تماشاچیان هم علاقه زیادی به این کار پرالتهاب دارند. البته فوتبال کمی متفاوت است. سرعت، شناوربودن بازی و همینطور غیرقابل‌پیش‌بینی بودن آن، اصولی هستند که فیفا اهمیت زیادی به آنها می‌دهد. به‌خاطر همین تأکید بر این بخش‌های فوتبال بود که فیفا در قوانین خود درباره استفاده از این فناوری، روی این نکته پافشاری می‌کرد که باید تصمیمی که فناوری می‌گیرد در کمتر از یک ثانیه به داور منتقل شود. قابلیت چشم شاهین برای به‌تصویر‌کشیدن لحظه ردشدن توپ از خط گل هم واقعا برجسته است.
این امید هست که گزینه به‌تصویر‌کشیدن لحظه گل با سرعت کم در تلویزیون و صفحه‌های نمایش بزرگ داخل ورزشگاه، همان حس تعلیقی را به فوتبال بدهد که هواداران تنیس، کریکت و راگبی از آن لذت می‌برند. سرعت تصمیم‌گیری لیگ برتر برای استفاده از این فناوری، از این منظر هم قابل بحث است.
وجود یک حس قوی در فوتبال برای حذف‌کردن تصمیمات نادرست داوری، بر هیچ‌کس پوشیده نیست اما باید به 5/5میلیارد پوند حق پخش تلویزیونی لیگ برتر در 3 فصل آینده هم اشاره کرد. پخش تلویزیونی، بخش مهمی از فوتبال و به‌خصوص لیگ برتر انگلیس شده و یکی از عوامل اصلی محبوبیت این لیگ در سراسر جهان است. اگر استفاده از این فناوری، تأثیری بدی روی پخش تلویزیونی و مخاطبان میلیونی و میلیاردی این لیگ در جهان بگذارد، استفاده از آن می‌تواند ضربه‌ای کاری به فوتبال جزیره بزند.با این حال چشم شاهین به لیگ برتر اجازه می‌دهد که با استفاده از ابداعات فناورانه، برتری نسبی خود را برابر دیگر رقبای بزرگش که بوندس‌لیگای آلمان و لالیگای اسپانیا هستند حفظ کند.
ریچاد اسکودامور مدیر اجرایی ارشد لیگ برتر در این‌باره خوش‌باور است؛ «شرکای تلویزیونی ما خیلی علاقه دارند که از این فناوری استفاده کنند. علاقه آنها بخش مهمی از ملاحظاتی است که ما در راه استفاده از فناوری خط گل لحاظ کرده‌ایم. چشم شاهین هم به‌خوبی نیازهای پخش‌کنندگان تلویزیونی را درک کرده است. آنها قبلا این کار را با تنیس کرده‌اند. کاری که آنها در این ورزش کرده‌اند یکی از دلایل مهمی است که ما سراغ‌شان رفته‌ایم.» بعد از دهه‌ها تغییرات در فوتبال، به‌نظر می‌رسد که حالا این ورزش بروز تغییرات بزرگ را هم قبول کرده است. به‌نظر می‌رسد انقلابی که در فوتبال رخ خواهد داد، تلویزیونی خواهد بود.
مقایسه سیستم‌های فناوری خط گل
تصاویر دراماتیک یا پرده مغناطیسی نامرئی؟
از میان 4 سیستمی که توسط فیفا گواهینامه مورد نیاز برای ارائه فناوری خط گل را گرفته‌اند، چشم شاهین و «گل‌رف» که به‌ترتیب محصولات شرکت‌های انگلیسی و آلمانی هستند، سیستم‌های معروف‌تر و به‌احتمال زیاد پراستفاده‌تری خواهند بود اما این سیستم‌ها در کنار محاسن خود، معایبی هم دارند. مقایسه این‌دو سیستم که دیر یا زود بخشی جدایی‌ناپذیر از بازی‌های فوتبال در سراسر جهان خواهند شد، نشان می‌دهد که طرز کار آنها چطور خواهد بود و چه ایراداتی خواهند داشت.
چشم شاهین
در این سیستم 6 دوربین (یا بیشتر) پرسرعت که 500 فریم درثانیه تصویر می‌گیرند، هر حرکت توپ را زیرنظر خواهند داشت. تصاویری که دوربین‌های مختلف ضبط می‌کنند، توسط یک کامپیوتر مرکزی تحلیل می‌شوند. در این سیستم، تور دروازه باید سیاه باشد. روی خط دروازه هم نقاطی مشخص می‌شوند که کامپیوتر مرکزی با محاسبه فاصله توپ با آنها، تشخیص می‌دهد که توپ از خط گذشته یا نه. درصورتی که توپ از خط رد شود، یک سیگنال رادیویی به ساعتی که داور بازی به‌دستش بسته است فرستاده می‌شود و ساعت ویبره می‌کند. داور اینگونه و کمتر از یک ثانیه بعد از ردشدن توپ از خط گل، می‌تواند گل را اعلام کند.
محاسن: اعلام گل کمتر از یک ثانیه طول می‌کشد و دقت سیستم 3/6میلی‌متر است. دوربین‌ها می‌توانند لحظه گل‌شدن توپ را در تصاویر تلویزیونی یا صفحه‌های نمایش استادیوم نشان بدهند. جذابیت تصویری این سیستم، دلیل اصلی علاقه لیگ برتر انگلیس به آن بوده است.
معایب: حداقل 25درصد توپ باید توسط دوربین‌ها دیده شود تا سیستم کار کند. این یعنی اینکه اگر بدن بازیکنان توپ را برای هر 6دوربین سیستم بلوکه کند، گل اعلام نخواهد شد. ضرورت استفاده از دوربین‌های پرسرعت و تور مخصوص، این سیستم را گران می‌کند.
گل‌رف
سیستم آلمانی گل رف، مکانیسم متفاوتی از چشم شاهین دارد. در این سیستم، چندین گیرنده الکترومغناطیسی روی خط دروازه و دیرک‌های دروازه نصب و یک دیوار مغناطیسی نامرئی روی خط دروازه ایجاد می‌شود. درون توپ بازی هم چند فرستنده الکترونیکی کار گذاشته می‌شود. به‌محض اینکه توپ از پرده نامرئی مغناطیسی رد شود، سیستم، گل‌شدن آن را اعلام می‌کند. ردشدن توپ از خط دروازه هم مثل چشم شاهین، با یک ویبره روی ساعت داور اعلام می‌شود.
محاسن: از آنجا که این سیستم به‌جای تحلیل تصاویر دوربین‌های پرسرعت، با اتکا به گیرنده‌ها و فرستنده‌های مغناطیسی کار می‌کند، خیلی زودتر می‌تواند گل‌شدن توپ را اعلام کند. در‌واقع زمان دقیق اعلام گل‌شدن توپ، یک‌دهم ثانیه است که نسبت به چشم شاهین بسیار چشمگیرتر است.
سنسورهای این سیستم را می‌توان تقریبا در هر توپی کار گذاشت؛ چیزی که سازندگان توپ در سراسر جهان را هم خوشحال نگه می‌دارد. یک سیستم مشابه که کایرو نام دارد، از مکانیسم مشابهی استفاده می‌کند اما ایراد بزرگ آن این است که توپ‌های مورد استفاده در این سیستم، باید یک میکروچیپ مرکزی هم داشته باشند که روی توپ‌های خاصی سوار می‌شود. کایرو با یک شرکت بزرگ سازنده توپ‌های ورزشی برای تولید این توپ‌ها به توافق رسیده است اما مسلما دیگر سازنده‌ها از این سیستم استقبال نمی‌کنند.
گل‌رف در مقایسه با چشم شاهین، بسیار ارزان‌تر و ساده‌تر است. این موضوع استفاده از این سیستم را برای هر لیگی که بخواهد از این فناوری استفاده کند، به یک گزینه خیلی خوب تبدیل می‌کند.
معایب: شاید این سیستم ساده باشد اما نمی‌تواند آن بخش تعلیق و درامی را که چشم شاهین با ارائه تصاویر دارد داشته باشد. وقتی که جذابیت‌های تلویزیونی مطرح باشد و شرکت‌های بزرگ حاضر باشند پول هر چیزی را بدهند، چشم شاهین اسباب‌بازی جذاب‌تری خواهد بود.