به گزارش خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، شهادت آن حضرت به دستور منصور دوانیقی بوده که بر اساس آن، ایشان مسموم شده و در مدینه به شهادت رسیدند، قبر شریف آن حضرت در قبرستان بقیع واقع شده است.
دوران عمر پربرکت آن حضرت را می‌توان به دو بخش 1 - قبل از امامت: 31 سال از سال 83 تا 114 قمری و 2 - دوران امامت آن حضرت تا پایان عمر دنیوی ایشان 34 سال دانست که دوران شکوفایی اساس اسلام بوده است.
از ویژگی‌های برجسته‌ای که در برخی از منابع دینی در رابطه با خلق و خوی امام صادق(ع) به آنها اشاره شده است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
توجه ویژه به صله‌رحم
اخلاق نیک و متین
دلجویی از مومن و رفع پشیمانی از او
توجه به بینوایان
سجده‌های طولانی
خوف از عذاب الهی
توجه ویژه به عبادت و بندگی
گفتاری از امام صادق(ع):
"گناه انسان را از روزی محروم می‌کند"
"تاثیر کار بد بر صاحبش، از تاثیر کارد در گوشت زودتر است"
"بر تو باد که برای خدا، خیرخواه مخلوقش باشی، که هرگز خدا را به کاری بهتر از آن ملاقات نکنی"
"دوست ندارم شما جوانان را جز در یکی از دو حال بنگرم: 1- عالم و دانشمند. 2 - دانشجو و دانش‌طلب"
"مثال دانشی که به آن عمل نمی‌شود، همچون گنجی است که چیزی از آن در مصرف‌های لازم، صرف نمی‌گردد"
"سه چیز موجب جلب محبت و دوستی دیگران است: 1 - دینداری، 2 - تواضع و فروتنی، 3 - بذل و بخشش"
"کسی که پدر و مادرش را اندوهگین کند نسبت به آنها جفا کرده (و عاق والدین شده) است و کسی که هنگام مبتلا شدن به مصیبت‌ها و گرفتاری‌ها دستش را بر رانش بزند، (بی قراری کند) پاداش خود را پوچ و نابود کرده است"
"قرض گرفتن، غصه شب و ذلت روز است"
"حیا و شرم بر دو گونه است، یکی نشانه ضعف و عجز است(مانند کم‌رویی و بی‌جهت) و دیگری نشانه قوت اسلام و ایمان است"
"کسی که قبل از سلام کردن، آغاز سخن کند، جوابش نگویید"
در ادامه متن سخنانی از استاد شهید مرتضی مطهری درباره امام صادق(ع) می‌آید:
امام صادق علیه السلام در ماه ربیع الاول سال 83 هجری در زمان خلافت عبد الملک بن مروان اموی به دنیا آمد و در ماه شوال یا ماه رجب در سال 148 هجری در زمان خلافت ابوجعفر منصور عباسی (دوانیقی) از دنیا رحلت کرد. در زمان یک خلیفه باهوش سفاک اموی به دنیا آمد و در زمان یک خلیفه مقتدر باهوش سفاک عباسی از دنیا رحلت کرد و در آن بین شاهد دوره فترت (فراغت) خلافت و انتقال آن از دودمانی به دودمان دیگر بود.
فرصت طلایی
امام صادق علیه السلام "شیخ الائمه" است، از همه ائمه دیگر عمر بیشتری نصیب ایشان شد، 65 ساله بود که از دنیا رحلت فرمود. عمر نسبتا طویل آن حضرت و فتوری (زمان فراغت) که در دستگاه خلافت رخ داد که امویان و عباسیان سرگرم زد و خورد با یکدیگر بودند فرصتی طلایی برای امام به وجود آورد که بساط افاضه و تعلیم را بگستراند و به تعلیم و تربیت و تأسیس حوزه علمی عظیمی بپردازد، جمله «قال الصادق» شعار علم حدیث گردد و به نشر و پخش حقایق اسلام موفق گردد.
از آن زمان تا زمان ما هرکس از علما و دانشمندان اعم از شیعی مذهب و غیره که نام آن حضرت را در کتب و آثار خود ذکر کردهاند با ذکر حوزه و مدرسهای که آن حضرت تأسیس کرد و شاگردان زیادی که تربیت کرد و رونقی که به بازار علم و فرهنگ اسلامی داد توأمان ذکر کردهاند؛ همان طوری که همه به مقام تقوا و معنویت و عبادت آن حضرت نیز اعتراف کردهاند.
شیخ مفید از علمای شیعه میگوید آنقدر آثار علمی از آن حضرت نقل شده که در همه بلاد منتشر شده. از هیچ کدام از علمای اهل بیت آنقدر که از آن حضرت نقل شد، نقل نشده. اصحاب حدیث نام کسانی را که در خدمت آن حضرت شاگردی کردهاند و از خرمن وجودش خوشه گرفتهاند ضبط کردهاند، چهار هزار نفر بودهاند و در میان اینها از همه طبقات و صاحبان عقاید و آراء و افکار گوناگون بودهاند.
محمدبن عبد الکریم شهرستانی، از علمای بزرگ اهل تسنن و صاحب کتاب معروف "الملل والنحل"، درباره آن حضرت میگوید:
"هُوَ ذو عِلْمٍ غَزیرٍ، وَ ادَبٍ کامِلٍ فِی الْحِکْمَةِ، وَ زُهْدٍ فِی الدُّنْیا، وَ وَرَعٍ عَنِ الشَّهَواتِ."
یعنی او، هم دارای علم و حکمت فراوان و هم دارای زهد و ورع و تقوای کامل بود. بعد میگوید مدت‌ها در مدینه بود، شاگردان و شیعیان خود را تعلیم میکرد و مدتی هم در عراق اقامت کرد و در همه عمر متعرض جاه و مقام و ریاست نشد و سرگرم تعلیم و تربیت بود. در آخر کلامش در بیان علت اینکه امام صادق توجهی به جاه و مقام و ریاست نداشت این طور میگوید:
«مَنْ غَرَقَ فی بَحْرِالْمَعْرِفَةِ لَمْ یقَعْ فی شَطٍّ، وَ مَنْ تَعَلّی الی ذِرْوَةِ الْحَقیقَةِ لَمْ یخَفْ مِنْ حَطٍّ.»
یعنی آن که در دریای معارف غوطهور است به خشکی ساحل تن درنمی‌دهد و کسی که به قله اعلای حقیقت رسیده نگران پستی و انحطاط نیست.
کلماتی که بزرگان اسلامی از هر فرقه و مذهب در تجلیل مقام امام صادق صلوات اللَّه علیه گفتهاند زیاد است، منظورم نقل آنها نیست، منظورم اشارهای بود به اینکه هرکس امام صادق علیه السلام را میشناسد آن حضرت را با حوزه و مدرسهای عظیم و پرنفع و ثمر که آثارش هنوز باقی و زنده است میشناسد. حوزههای علمیه امروز شیعه امتداد حوزه آن روز آن حضرت است.(1)
پیش‌نویس:
(1) مجموعه آثار استاد شهیدمطهری، ج18، ص: 36 و 37
منابع:
پایگاه اطلاع رسانی بنیاد علمی فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری www.motahari.ir
کتاب سیره چهارده معصوم(ع)، تالیف: محمد محمدی اشتهاردی، ناشر: نشر مطهر، نوبت چاپ: چهارم بهار 1381