با توجه به گستردگی اطلاعاتی که از شبکه‌های اینترنتی به رسانه‌ها و فیلم‌ها، پیام‌هایی درباره مسائل حقوق کودکان وجود دارد، در این میان کوچکترین اعضای خانواده‌ها که کودکان هستند نیز همه مطالب را می‌شنوند، اما با وجود سن کم این بچه‌ها تجزیه و تحلیل برنامه‌های علمی برای آنها مقدور نیست.
گاهی بسیاری از کودکان سردرگم می‌شوند و ممکن است پیش از کسب اطلاعات و آمادگی لازم به اجبار وارد دوره سنی نوجوانی شوند همچنین به دلیل ناشناخته ماندن دنیای درونی خودشان حقوق خود ناخواسته دچار عقده‌های روانی در زندگی آینده شوند.
اگر جامعه خلاق و در عین حال مهربان می‌خواهیم باید حقوق کودکان را جدی بگیریم و در جهت جلوگیری از دموکراسی و تحمل آراء و افکار دیگران این حقوق را به آنها آموزش دهیم و در رعایت کردن آن نیز کوشا باشیم.
امروز در کنار کودکی هستیم که در سن پنج سال و نیم از حقوق خود کاملاً آگاه است. اسمش کیمیا موسوی شهری است. دختری که با کمک پدر و مادر، به خوبی از حق و حقوق خود آگاه است و می‌داند اطرافیان باید با او چگونه برخوردی داشته باشند.
دکتر مهدی موسوی شهری، وکیل پایه یک دادگستری که با قوانین آن آشنایی کامل دارد، تعلیم و تربیت کیمیا را در کنار مادرش به عهده داشته است. ماحصل گفت‌وگوی ما را با کیمیا موسوی بخوانید.
- به چه کسی کودک می‌گویند؟
- در کشور ما به دختر تا 9 سالگی و پسر تا 15 سالگی کودک می‌گویند.
- منظور از حق چیست؟
- وقتی خداوند و یا قانون، انجام کاری را اجازه داده یا منع نکرده باشند، حق داریم که آن را انجام بدهیم. مثلاً خداوند و یا قانون بچه‌ها را از بازی کردن منع نکرده است. پس حق داریم بازی کنیم و یا درباره حق حیات که مهمترین حق کودکان است.
- می‌دانی حق حیات چیست؟
- یعنی حق زندگی کردن، هر آدمی از لحظه‌ای که در شکم مادرش است تا وقتی که به دنیا می‌آید و تازمانی که می‌میرد، حق حیات و زندگی دارد و هیچ‌کس نمی‌تواند زندگی آن را به خطر بیندازد و فقط خدایی که زندگی داده می‌تواند زندگی را هم بگیرد. خداوند در قرآن کریم فرموده هر کسی که به یک نفر حیات بدهد مثل این است که به تمام آدم‌ها حیات و زندگی داده و اگر کسی زندگی کسی را بگیرد مثل این است که زندگی همه آدم‌ها را گرفته است و یا خداوند در قرآن می‌فرماید: مبادا دخترانتان را به خاطر فقر بکشید.
من به آنها روزی و غذا می‌دهم. کودک برای پدر و مادرش نیست، همه آدم‌ها و مخلوقات جهان مال خدا هستند و به همین خاطر پدر و مادر کودک هم نمی‌توانند او را اذیت کنند یا جان او را بگیرند. کودک حتی برای خودش هم نیست و نمی‌تواند خودش را بکشد و یا آزار دهد و این کار گناه بزرگی است.
- کودکان حقوق دیگری هم دارند؟
- حق داشتن هویت، یعنی این که نام و فامیل کودک چیست؟ نام پدر و مادرش چیست؟ این که در کدام کشور زندگی می‌کند؟ محل زندگی‌اش کجاست؟ اسمی که پدر و مادر برای بچه‌هایشان انتخاب می‌کنند مهم است که نامی از اسماء خدا و پیامبران باشد. پیامبر اسلام می‌فرمایند: برای بچه‌هایتان نام خوب انتخاب کنید.
کودک حق داشتن خانواده و زندگی با خانواده را دارد. کسی اجازه ندارد کودک را از خانواده‌اش جدا کند. اگر بچه‌ای خانواده نداشت باید او را به بهزیستی و شیرخوارگاه‌های شهر بسپاریم تا کودکان را به خانواده‌هایی که صلاحیت نگهداری از کودک را دارند، بسپاریم.
- دیگر کودکان چه حقی دارند؟
- تا سن 7 سالگی حق بازی کردن دارند. با بازی، ما بچه‌ها شاد می‌شویم، آموزش می‌بینیم، فکرمان باز می‌شود. حتی پیامبر اسلام سر نماز حق بازی را از بچه‌ها نمی‌گرفت.
حق داشتن دوست و رفیق. چون از دوستان می‌توانیم خیلی چیزها را یاد بگیریم و یا به آنها یاد بدهیم و انتخاب درست هم خیلی مهم است که پدر و مادر برای ما بچه‌ها بهترین دوستان هستند و بدی ما را نمی‌خواهند و آسیبی به ما نمی‌رسانند.
- مثلاً چه آسیبی؟
- آسیب عاطفی، آسیب جسمی، روحی و اخلاقی. اگر بچه‌ها را در رعایت نکردن از بدنشان سفارش نکنند و یا وسایل بهداشتی را برای سلامت آنها تهیه نکنند دچار آسیب جسمی می‌شوند و همه آدم‌ها احتیاج به مهر و محبت دارند. وقتی به بچه‌ای محبت شود، آدم از لحاظ عاطفی آسیب می‌بیند. پیامبر(ص) می‌فرمودند که به بچه‌ها مبحت کنید و آنها را نوازش کنید و ببوسید. اولیاء نباید کاری کنند که کودک بترسد یا افسرده شود یا مراقب آنها باشند که دچار آسیب اخلاقی نشود.
- کودکان باز هم حقوقی دارند؟
- حق فکر کردن و آزادی تفکر، حق آزادی بیان، بچه‌ها مثل بزرگترها باید بتوانند فکر کنند و در میان خود آزادی داشته باشند. اما برای خوب فکر کردن و خوب تصمیم گرفتن باید اول به او اجازه بدهیم تا به اطلاعات دسترسی داشته باشد اگر به اطلاعات مانند کتاب، رادیو، تلویزیون، روزنامه، اینترنت و مدرسه دسترسی نداشته باشد نمی‌تواند خوب فکر کند. هیچ کس حق ندارد جلوی کسب اطلاعات بچه‌ها را بگیرد و یا مانع تحصیل آنها بشود و یا حق این را ندارد که بچه‌ها را به کار کردن و پول در آوردن اجبار کنند.
* * *
گفت‌وگویی کوتاه با دکتر مهدی موسوی شهری وکیل پایه یک دادگستری و عضو هیأت علمی دانشگاه
- چرا حقوق کودک را به کیمیا آموزش می‌دهید؟
- اگر حقوق کودکان به درستی رعایت شود و آنها بتوانند به درستی از حق خودشان استفاده کنند، از حق داشتن دوست و از هر نوع آزادی فکر و بیان اطلاع داشته باشند، انسان‌هایی خواهند بود با روح و روان سالم و کسی که روح و روان سالم داشته باشد، موجبات آزار دیگران فراهم نمی‌کند و همیشه در جهانی زندگی خواهیم کرد که صلح در آن برقرار است و از جنگ‌های بیهوده اجتناب می‌کنیم.
این آموزش‌ها از کودکی از تعداد بیماران روحی و روانی می‌کاهد و این وظیفه ما بزرگترهاست که آنها را با حقوقشان آشنا کنیم.
- چند وقت است که در مورد حق و حقوق کودک با کیمیا کار کرده‌ای؟
- از 10 ماه پیش شروع کردیم و با همان زبان کودکانه با صبر و حوصله و بازی‌های کودکانه موفق به تفهیم همه اطلاعات شده‌ام و این کار را تا زمانی ادامه خواهم داد که او دیگر تسلط کامل به حقوق خود داشته باشد و بتواند دوستان خود را راهنمایی کند.
- خودتان تا چه حد این حقوق را رعایت می‌کنید؟
- سعی می‌کنیم که همه قوانین را با توجه به گفته‌های خداوند و ائمه رعایت کنیم و تا جایی که به خودش و دیگران آسیب نرساند، مراقب او باشیم.