گیل استاین ظهر دیروز در گفت‌وگو با خبرگزاری‌های ایسنا، فارس، میراث فرهنگی و مهر به ماجرای الواح هخامنشی پرداخت و در همین گفت‌وگو اعلام کرد که پرونده الواح هخامنشی تا یکسال و نیم آینده حل می‌شود. براساس آنچه این خبرگزاری‌ها منتشر کردند، گیل استاین رئیس مؤسسه شرق شناسی شیکاگو جهت حضور در همایش باستان‌شناسان جوان به دعوت انجمن باستان‌شناسی به تهران آمده است. وی وقتی برای دفاع از پرونده الواح هخامنشی به دادگاه فدرال آمریکا مراجعه کرده رئیس دادگاه آمریکایی از او پرسیده که این الواح متعلق به چه‌کسی است؟ گیل استاین در پاسخ به رئیس دادگاه آمریکایی گفته که به دولت ایران تعلق دارد و به‌دلیل همین پاسخ رئیس دادگاه وکلای این مؤسسه را بیرون و اعلام کرده که کسی باید از سرنوشت این الواح دفاع کند که مالک آنهاست.
هزینه 2میلیون دلاری شیکاگو
در گزارش خبرگزاری‌ها از نشست با رئیس مؤسسه شرق شناسی شیکاگو آمده است: گیل‌استاین به پروسه دادگاه آمریکایی و دفاع مؤسسه شیکاگو از الواح هخامنشی اشاره کرد و گفت: وقتی الواح هخامنشی ایران توقیف شدند، مرکز شرق‌شناسی 2میلیون دلار هزینه کرد تا ایران در دادگاه آمریکا حاضر شود و از پرونده الواح خود دفاع کند اما متأسفانه این اقدام در زمان مناسب از سوی ایران انجام نشد. وی افزود: در سال 2005دوبار به وزارت امور خارجه ایران نامه نوشته‌شد تا برای دفاع از الواح هخامنشی به آمریکا بیایند اما آنها در آن زمان، این کار را انجام ندادند و ایران در دادگاه حاضر نشد. درحالی‌که اگر نماینده ایران در همان جلسه نخست دادگاه حضور پیدا می‌کرد، دادگاه به نفع ایران رأی می‌داد.
رئیس مؤسسه شرق شناسی شیکاگو که امانتدار الواح هخامنشی تخت جمشید است درباره روند توقیف الواح هخامنشی در دادگاه آمریکا گفت: چند سال پیش که ایران به دادگاه آمریکا پاسخ نداد و حاضر به حضور در دادگاه نشد، دانشگاه شیکاگو نخست 2وکیل گرفت تا بتواند از پرونده الواح هخامنشی ایران دفاع کند. پس از 2سال که ایران وکلایی را برای این پرونده گرفت، دیگر به وکلای مرکز شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو اجازه ورود داده نشد. به‌همین دلیل، اکنون مسئولان این مرکز فقط نظاره‌گر روند این پرونده هستند و اطلاعات را از وکلای ایرانی پرونده می‌گیرند.
کوتاهی وزارت خارجه در بازگرداندن الواح
به گفته گیل استاین، سرنوشتی که اکنون الواح هخامنشی با آن روبه‌رو است، نتیجه تعلل وزارت امور خارجه ایران در زمان مقرر است. ما فقط نگهدارنده الواح بودیم، نه مالک و صاحب آنها. البته حالا وزارت امور خارجه ایران متوجه شده است که اگر مرکز شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو در زمان مناسب 2وکیل خود را به دادگاه نمی‌فرستاد، در همان دور نخست دادگاه، الواح ایرانی از دست‌رفته بودند.
استاین در پاسخ به این پرسش که چرا هنوز گره این پرونده باز نشده و نتیجه‌ای بهتر از «توقیف» برای الواح هخامنشی به‌دست نیامده است؟ گفت: بحث قوه قضاییه در آمریکا، از وزارت امور خارجه و دولت اوباما کاملا جداست.
این پرونده یک مورد قضایی است و باید مراحل قانونی خود را طی کند. بنابراین فکر نمی‌کنم خوب شدن روابط، در سرنوشت این پرونده تأثیرگذار باشد. برای مثال، سیستم قضایی آمریکا کاملا مستقل است؛ مدتی پیش، 2استاندار مهم آمریکا که از افراد مهم کشوری بودند، به‌دلیل انجام برخی اقدامات اشتباه، به زندان فرستاده شدند و سیستم قضایی به هیچ عنوان تحت‌تأثیر موارد سیاسی قرار نمی‌گیرد. رئیس مرکز شرق شناسی شیکاگو البته ابراز امیدواری کرده است که با توجه به روند پرونده، تا یکسال و نیم آینده موضوع الواح هخامنشی حل و فصل و پرونده این الواح بسته شود.
براساس گزارش‌ها، الواحی که مرکز شرق‌شناسی شیکاگو حدود 80سال قبل از ایران به امانت گرفت تا پس از فعالیت مطالعاتی به ایران بازگرداند اکنون در پروژه مستندنگاری هستند. براساس آنچه گیل استاین گفته است، دولت آمریکا نیز 2میلیون دلار بودجه به این مرکز اختصاص داد و دستگاهی با هدف مستندنگاری الواح هخامنشی خریداری شد و اکنون نیز فعالیت مستندنگاری الواح هخامنشی توسط هیأتی از متخصصان در حال انجام است.
استاین درباره زمانبندی پایان پروژه مستندنگاری افزود: کارشناسان هر روز در حال کار روی الواح هستند. حدود 10هزار لوح سالم در دست داریم که کار مستندنگاری هر کدام از آنها تقریبا 8ساعت در روز زمان می‌خواهد تا وقتی خروجی به کامپیوتر داده می‌شود، مانند یک عکس سه‌بعدی از هر طرف بتوان شیء را مشاهده کرد. آنطور که استاین گفته است، مستندنگاری 5هزار لوح انجام شده است. در نتایج به‌دست آمده از الواح مستندنگاری شده مشخص شده است که افراد و ملت‌های مختلفی در حال دادوستد و مدیریت در تخت جمشید بوده‌اند.
شیکاگو متعهد به بازگرداندن امانت است
گیل استاین اما در گفت‌وگویی جداگانه با مهر اعلام کرده است که مؤسسه شیکاگو تعداد زیادی از الواح را بعد از مطالعه به ایران برگشت داده و بقیه الواح نیز امانت هستند تا مطالعات روی آنها تکمیل شود و به ایران بازگردانده شوند. رئیس مؤسسه شرق شناسی شیکاگو با اعلام اینکه نمی‌تواند آمار دقیقی از تعداد الواح هخامنشی موجود در مؤسسه شیکاگو بدهد افزود: مسئولیت این الواح برعهده فرد دیگری در این مؤسسه است. همچنین بیشتر این الواح شکسته و در قطعات کوچک هستند اما بهترین تخمینی که می‌توانم بزنم این است که بین 6تا 7هزار لوح با تکه‌های بزرگ وجود دارد. این الواح از زمانی که در دهه 1930به‌عنوان امانت وارد شیکاگو شدند تاکنون در حال مطالعه هستند. براساس آنچه گیل استاین به خبرگزاری مهر گفته است، بیش از 30هزار لوح هخامنشی تاکنون به ایران برگردانده شده و دانشگاه شیکاگو به قول و موافقتی که با ایران دارد متعهد است. رئیس مؤسسه شرق شناسی شیکاگو گفت: چند هزار لوح تاکنون مطالعه شده و عکاسی پیشرفته روی آن نیز انجام شده است تا این الواح و مهر روی آنها ثبت و اطلاعات آنها برای همگان در جهان قابل دسترس باشد. وی از تعریف پروژه الواح هخامنشی تخت جمشید در مؤسسسه شیکاگو خبر داد که شامل یک گروه بین‌المللی با حضور دانشمندان سراسر جهان است. استاین گفت: باور دارم نسل دیگری از دانشمندان در این پروژه تربیت می‌شوند که این کار را ادامه می‌دهند و می‌توانند زبان این الواح را بخوانند. استاین همچنین یکی از اهداف سفر خود به ایران را مذاکره با رئیس سازمان میراث فرهنگی برای بهبود همکاری بین مؤسسه شیکاگو و ایران و تربیت نسلی از کارشناسان در آمریکا، ایران و اروپا برای خواندن خط عیلامی اعلام کرد و گفت: بایگانی الواح تخت‌جمشید بسیار شگفت انگیز است و آرشیوی مانند آن وجود ندارد.