سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزارت نفت، وزارت بهداشت و شهرداری تهران اصلی‌ترین نهادها برای کنترل هوای پایتخت محسوب می‌شوند درحالی‌که در سال‌های اخیر تنها شهرداری تهران با 2ابزار توسعه حمل‌ونقل عمومی و اجرای معاینه فنی تلاش کرد از آلودگی هوا بکاهد. در مقابل وظیفه تمام وزارتخانه‌ها در دولت نهم و دهم به استانداری واگذار شده بود؛ جایی که نظرات استثنایی آب‌پاشی تهران یا نصب پنکه‌های تهویه از آن بیرون آمد.
کارگروه کاهش آلودگی هوای تهران اما روز سه‌شنبه گذشته تشکیل شد تا امیدها برای کاهش آلودگی هوا را زنده کند. به‌زعم تمامی کارشناسان محیط‌زیست، در دولت هشتم سازمان حفاظت محیط‌زیست اقداماتی برای حفظ کیفیت هوای پایتخت انجام داد که رفع سرب از آلاینده‌های متحرک و ایجاد مقررات برای کارخانه‌های آلاینده از آن جمله است. این کارگروه با تکیه بر برنامه هفت‌بندی کاهش آلودگی هوای تهران تلاش کرد غبار از آسمان پایتخت بزداید. هم‌اکنون بخش‌های مغفول مانده آن برنامه، مهم‌ترین دغدغه‌های مسئولان محیط‌زیستی است که باید به کمک همه نهادهای دخیل بر آن تمرکز کنند.
9771 نفر تلفات سالانه آلودگی هوا درپایتخت
از رده خارج کردن خودروهای فرسوده یکی از بحران‌ها بر سر راه اجرای طرح‌های کاهش آلودگی هوای تهران است. کاظم ندافی رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در این‌باره می‌گوید: 70هزار خودروی فرسوده تهران معادل 2میلیون و 100هزار خودرو آلودگی ایجاد می‌کنند. سالانه 2724مورد مرگ منتسب به آلودگی هوا در شهر تهران ثبت می‌شود. همچنین 2522نفر دچار بیماری قلبی و عروقی و 4525نفر نیز به‌دلیل بیماری‌های تنفسی ناشی از آلودگی هوا در بیمارستان بستری می‌شوند.
از سویی هوای کشور از نظر ذرات معلق کمتر از2.5میکرون و کمتر از10میکرون، 321روز از استاندارد جهانی بیشتر روز آلوده دارد. از نظر دیگر شاخص‌ها، در تهران110روز از سال میزان ازن در شرایط غیراستاندارد قرار دارد و از نظر ناکس و اکسیدنیتروژن 44روز هوای آلوده در این شهر تنفس می‌شود. میزان دی‌اکسیدکربن هوا نیز 142روز در شرایط غیراستاندارد قرار می‌گیرد. این در شرایطی است که اگر فقط 40درصد مردم از سامانه‌های الکترونیک و شبکه‌ای استفاده کنند، آلودگی هوای تهران 12درصد کاهش پیدا می‌کند.
جایگاه عرضه سوخت استاندارد نداریم
محسن خجسته مهر مشاور وزیر نفت و از دیگر نهادهای دخیل در کاهش آلودگی هوای تهران، توسعه سوخت پاک را محوری‌ترین اقدام وزارت نفت برای کاهش آلودگی هوا می‌داند و می‌گوید: با احداث جایگاه‌های CNG مصرف سوخت گاز 30درصد افزایش یافته و می‌توان با صرف 500میلیارد تومان در شهر تهران نیز جایگاه‌های CNG را افزایش داد. وی مشکل اصلی برای افزایش جایگاهها را نبود زمین و گرانی اعلام کرده و می‌افزاید: در حال حاضر اگر یک سرمایه‌دار بخواهد جایگاه دومنظوره احداث کند، به‌دلیل قیمت بالای زمین در شهر تهران نمی‌تواند این کار را انجام دهد.
یکی از الزامات قانون برای وزارت نفت تولید و عرضه بنزین با استاندارد یورو4 است که باید از ابتدای سال91 اجرا می‌شد اما خجسته مهر می‌گوید: روزانه 10میلیون لیتر بنزین در شهر تهران مصرف می‌شود و تولید بنزین تهران با استاندارد یورو4 انجام می‌شود. بنزینی که وارد کشور می‌شود نیز سوپر است اما تنها مشکل، عرضه آنها در جایگاه‌هاست.اما دیروز سعید متصدی معاون انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست که در کارگروه کاهش آلودگی هوای تهران حضور داشت، با بیان اینکه در بسیاری از جایگاهها هنوز سوخت با استاندارد یورو2 توزیع می‌شود، گفته که مقدمات رسیدن به استانداردهای یورو3 و یورو4 هنوز فراهم نشده است.
نقش شهرداری تهران در کاهش آلودگی هوا
توسعه حمل‌ونقل عمومی، گسترش دولت الکترونیک، اصلاح قانون معاینه فنی، ارتقای استاندارد سوخت و خودرو به‌منظور کاهش آلودگی هوا از دیگر مواردی است که باید در راس برنامه‌های اجرایی جامع کاهش آلودگی هوا قرار گیرد.شهرداری تهران به‌عنوان یکی از نهادهای دخیل در امر مدیریت بحران آلودگی هوا با تمرکز بر مدیریت حمل‌ونقل عمومی و افزایش کمی و کیفی ناوگان تردد شهری، برای بهبود وضعیت زیست‌محیطی پایتخت تمرکز کرده است.
معاون شهردار تهران روز سه‌شنبه در این زمینه از آمادگی برای کمک به دولت و کنترل آلودگی هوا خبر داد. سیدجعفر تشکری‌هاشمی در کارگروه کنترل آلودگی هوای تهران تصریح کرد که شهرداری تهران آمادگی صددرصد دارد به‌منظور بهبود شرایط محیط‌زیست و زندگی شهروندان با دولت و سازمان حفاظت محیط‌زیست همکاری کند.
از مهم‌ترین رئوس برنامه‌های جامع برای کاهش آلودگی هوای تهران، توسعه حمل‌ونقل عمومی است. وی با بیان اینکه در موضوع کاهش آلودگی هوا وقت نیست که به موضوعات خلق‌الساعه و غیرکارشناسی بپردازیم، گفت: اگر بتوانیم سرفاصله حرکت قطار درخطوط مترو را از 4دقیقه به 2دقیقه کاهش دهیم، به این معنی است که بیش از 3میلیون مسافر جدید را در شهر تهران جابه‌جا کرده‌ایم و این خود سبب می‌شود استفاده از وسیله حمل‌ونقل شخصی در شهر کاهش یابد.
هم‌اکنون روزانه ده‌ها هزار خودرو از شهرهای اطراف به تهران عزیمت می‌کنند که بر ترافیک و آلودگی هوا می‌افزاید، این امر می‌طلبد توسعه مترو در اولویت برنامه‌ها قرار گیرد. توجه به فاینانس‌ها و منابع مالی خارجی محور دیگر مورد تأکید تشکری‌هاشمی بود. وی با اشاره به خبر بلوکه شدن 22میلیارد یورو در چین گفت: ما می‌دانیم که دولت در سال‌جاری و حتی سال آینده با موانعی در تأمین نقدینگی برای اتمام پروژه‌ها مواجهه خواهد بود. این در حالی است که این مبالغ می‌توانند به فاینانس تبدیل شده و ما از این ظرفیت برای اتمام پروژه‌ها استفاده کنیم. وی با اشاره به اینکه تنها دستگاهی که توانست از فاینانس چین استفاده کند شهرداری تهران بود گفت: ما آمادگی داریم اتمام دیگر خطوط را از این طریق دنبال کنیم.
نزدیک به 3سال است که اتوبوسی از سوی دولت به‌منظور توسعه و نوسازی ناوگان به شهر تهران داده نشده و اتوبوسرانی با 50درصد ظرفیت خود در حال خدمات‌دهی است. این در حالی است که با مشارکت خودروسازان و حمایت‌های دولت این کمبودها را می‌توان جبران کرد.
لزوم نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی
هم‌اکنون بالغ بر 1200مینی بوس فرسوده در تهران وجود دارد که تنها 110عدد آن نوسازی شده است و خروج مینی‌بوس‌های فرسوده نیازمند عزم و اراده جدی است. از طرفی نوسازی ناوگان تاکسیرانی نیز باید مدنظر قرار گیرد. اگر 17هزار تاکسی فرسوده تهران نوسازی شوند، معادل 170هزار خودرو کاهش آلایندگی خواهیم داشت.
تردد یک میلیون موتورسیکلت آلاینده در شهر تهران نیز سهم بسیاری در تولید Co و ذرات معلق دارد. مسئولان شهری از سازمان حفاظت محیط‌زیست خواسته‌اند به توسعه حمل‌ونقل عمومی و موارد یادشده به‌عنوان یک فوریت و راهکار اضطراری در جهت کاهش آلودگی هوا نگاه شود چراکه وقتی خودروساز تنها یک‌سال تولید خود را گارانتی می‌کند با چه منطقی می‌توان تا 5 سال این خودرو را سالم فرض کرد. بنابراین با حمایت و پیگیری دولت باید قانون معاینه فنی اصلاح شود.