تمام این ارادت و سرسپردگی با برگزاری آئین‌هایی نمود پیدا می‌کند که صدها و هزاران سال قدمت داشته و از سینه به سینه به نسل‌ها منتقل میشود، آئین‌هایی که مختص اردبیل و مردم این دیار بوده و یا از این منطقه به سایر کشور منتقل شده است.
مردم اردبیل به مانند سایر مناطق و فرهنگهای مختلف کشور، دارای آداب و رسوم و سنن خاصی در برگزاری مراسم عزاداری و سوگواری بوده، اما برخی از این مراسمات از جمله طشت گذاری، شمع گردانی، برپایی دستجات ششگانه، و... نه تنها در کشور بلکه در سراسر دنیا بی نظیر و متعلق به منطقه اردبیل است و همیشه در بررسی آیینهای عاشورایی مورد مطالعه قرار گرفته است. چنانچه مراسم ماه محرم در اردبیل را سرشار از نشانه ها و نمادها کرده است.
آغاز آیین عزاداری ماه محرم در استان اردبیل، بویژه مرکز استان، همزمان با 27 ذیحجه و با مراسم طشت‌گذاری در اردبیل برگزار میشود، طی این مراسم سوگواران پس از مدیحه سرایی و عزاداری طشت‌هایی را به یاد تشنه کامی شهیدان کربلا پر از آب کرده و با زیارت کردن این طشت ها آب آن را به عنوان تبرک بر سر و صورت خود می‌ریزند.
در روزهای دوم تا هشتم ماه محرم نیز محلات ششگانه اردبیل طبق سنت دیرین به ترتیب با حضور در بازار تاریخی مسجد جامع اردبیل عزاداری می کنند. هیئت محله "اونچی میدان" عالی قاپو، سرچشمه، پیرعبدالملک، اوچدوکان و طوی به عنوان محلات ششگانه اردبیل شناخته می‌شوند.
در دل این تربیت یومیه و نیز مراسمات مختلف عزاداری، برخی از آیین ها نیز وجود دارند که در طول تاریخ همواره بر سینه نسل های یک منطقه، قوم و بین یک جمعیت مشخص و با فرهنگ خاص نشر یافته و منتقل شده است. آئین "شمع گردانی" یکی از این آیینها است که در اردبیل تجلی و به نمادی از عشق و ارادت مبدل شده است.
این آئین همزمان با تاسوعای حسینی روز اقتدا به علمدار نینوا برگزار شده و مردم استان اردبیل با اجرای آئین سنتی و منحصر شمع‌گردانی، عشق و ارادت به علمدار کربلا حضرت ابوالفضل (ع) را نشان می دهند.
در روز تاسوعا دستجات عزاداری اقدام به شمع گردانی می‌کنند که با برگزاری این مراسم سنتی، عشق و ارادت به خاندان عصمت و طهارت در این روز به نقطه اوج خود می‌رسد.
در این آئین که از صبح تاسوعا در شهرها و نقاط مختلف استان اردبیل آغاز شده و تا غروب ادامه می‌یابد، عزاداران با دسته‌های شمع به مساجد مختلف محلات رفته و با روشن کردن شمع که در حقیقت نذری آنها محسوب میشود، عشق و ارادت خود را به حضرت ابوالفضل (ع) نشان می‌دهند.
این آئین سنتی بیش از هزار سال در اردبیل قدمت دارد و این مراسم در زبان ترکی و محلی به نام "شمع پایلاما" معروف بوده و عزاداران حسینی بعد از هشت روز عزاداری در مساجد و خیابانها و محلات اردبیل در روزی که منتسب به علمدار رشید کربلا، حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) است اقدام به روشن کردن شمع می‌کنند و در سوگ آن علمدار رشید بر سر و سینه می‌زنند.
در تاسوعای حسینی همه دسته‌های عزاداری شامل محلات ششگانه، شعبات آن و مردم عزادار به بازار می‌آیند و ضمن عزاداری آیین شمع‌گردانی را نیز با شکوه خاص و هرچه تمام تر برگزار می کنند.
این مراسم نه تنها در اردبیل بلکه در سایر شهرها و امامزاده‌ها با حضور دسته‌ها و گروه‌های عزاداری با حال و هوای خاص بویژه در شکل و محتوای باشکوه برگزار میشود و نظیر آن را می‌توان در امامزاده سلیمان فخرآباد مشگین شهر، سید دانیال خلخال، مسجد غریب بیله سوار و دیگر اماکن مذهبی و مورد احترام مردم استان عنوان کرد.
زنان نیز در روز تاسوعا با حضور در مساجد و شرکت در مراسم شمع روشن کردن ارادت خود را به شهیدان کربلا ابراز می‌دارند و با حضور در سقّاخانه اردبیل اقدام به ادای نذر کرده و با روشن کردن شمع و گره بستن تکه پارچه‌‌ای خواستار برآورده شدن حاجات خود می‌شوند.
آیین شمع گردانی در بین بانوان استان اردبیل از حال و هوای خاص برخوردار می‌باشد، به طوری که بانوان در حالی که چادر و لباس سیاه بر تن کرده‌اند در سقاخانه ابوالفضل العباس (ع) اردبیل جمع شده و ضمن سر دادن ندای عزاداری به شکل خاص با روشن کردن شمع و گره زدن تکه‌پارچه‌هایی خواستار برآورده شدن حاجات خود و خانواده می‌شوند.