حرم دارای ۱۰ درب می‌باشد که اولین آنها که جنوبی‌ترین آنها می‌باشد باب القبله بوده و بقیه آنها به صورت پادساعتگرد به نام‌های باب الرجا، باب قاضی الحاجات، باب الشهداء، باب الکرامه، باب السلام، باب السدره، باب السلطانی، باب الراس الشریف و باب الزینبیه(س) می‌باشد که رو به تل زینبیه باز می‌شود.
در داخل حرم علاوه بر مزار عرفانی امام حسین(ع)، مزار حضرت علی اکبر(ع) در پایین پای امام حسین(ع) ، حضرت علی اصغر (ع) در آغوش امام (علت ۶ گوشه شدن ضریح همین قرار گیری مزار علی اکبر(ع) در زیر پای امام می باشد)، شهدای کربلا در پایین پای حضرت علی اکبر(ع)، حبیب بن مظاهر در ضلع جنوبی حرم و مزار ابراهیم مجاب در شمال غربی حرم قرار دارند.
در داخل حرم همچنین قبور عده ای از علما در نزدیکی قبور شهدا و تعدادی از پادشاهان شیعه از جمله برخی پادشاهان قاجار و امیرکبیر، در رواق شمالی قرار دارند.
اولین بنا و نشانه‌های حرم امام حسین(ع) توسط بنی اسد و سپس مختار ایجاد شد اگرچه بارها آثار حرم امام حسین(ع) توسط بنی امیه و بنی عباس و سایر حکومت های ضدشیعی از بین رفت.
در دوران متوکل عباسی ملعون بیشترین جسارات به حرم امام حسین(ع) صورت گرفت، متوکل ضمن انهدام مرقد مطهر، با گذاشتن نگهبانان در راههای ورودی دستور داد هر زائری را در مسیر یافتند او را دستگیر کرده یا وی را می کشتند یا به شدت تنبیه می‌کردند.
پادشاهان آل بویه را می توان به عنوان اولین سازندگان اصلی حرم امام حسین(ع) و ائمه نام برد.
صفویان در سال ۹۰۷ بر تخت سلطنت ایران نشستند و بهترین دوران آبادی عتبات، پس از روزگار آل بویه، در دورانی است که صفویان قدرت را در اختیار داشتند (از سال ۹۰۷ تا ۱۱۳۵) صفویان هر از چندی که بر عراق تسلط می یافتند، تمامی تلاش خود را برای بازسازی و تعمیر و گسترش عتبات به کار می گرفتند. نام صفویان و بعدها قاجار در جای جای عمارات عتبات نشان از حضور جدی آنان در عتبات و حرم ائمه (ع) دارد.
در دوره شاه اسماعیل، شاه طهماسب، شاه عباس اول و شاه صفی در دوره های کوتاهی که عثمانی ضعیف می شد، عراق در اختیار دولت صفوی بود و هر بار، بر طبق اسناد و منابع موجود، مهمترین دغدغه آنان رسیدگی به امور حرمین امامان و فراهم کردن تسهیلات برای زایران بود.
در روزگار نادرشاه هم توجه ویژه ای به عتبات وجود داشت و گفته شده است که همسر او گوهر شاه خانم - دختر شاه سلطان حسین - مبالغ هنگفتی (۲۰ هزار نادری) برای تعمیر و تزیین حرم حسینی ارسال نمود.
در دوره قاجار، همان احساس وجود داشت. روابط آنان با عثمانی ها در این دوره بهتر بود و آنان می توانستند اقدامات بهتر و گسترده تری در مقایسه با زمان صفویان، انجام دهند.
در زمان حمله وهابی ها به کربلا به رهبری سعود بن عبدالعزیز در سال ۱۲۱۶ حرم صدماتی جدی دید، گنبد مطهر تخریب و بسیاری از شیعیان توسط وهابیون به شهادت رسیدند، تمام اموال حرم به تاراج رفت و صدمات زیادی به شهر وارد شد، در کوچه و بازار خون محبان حسین(ع) جاری گشت به گونه‌ای که مردم این واقعه را کربلای دوم نامیدند.
پس از حمله وهابیون به حرم حسینی(ع)، اهمیت تجدید بنای گنبد و صحن در دوره محمد شاه چندان بود که حتی بعد از این خرابی، در سال ۱۲۱۷- ۱۲۱۹ همچنان او را به عنوان بانی بنای جدید می شناختند.
در دوره فتحعلی شاه، نه تنها سلطان قاجار بلکه برخی از درباریان از جمله زنان درباری مبالغ هنگفتی هزینه تزیین حرم حسینی کردند.
همسر فتحعلی شاه در سال ۱۲۳۲ ایوان مقابل قبر را طلاکاری کرد. در سال ۱۳۳۷ همین زن، مناره های حرم حسینی را طلاکاری کرد.
در سال ۱۳۷۰ شمسی حزب منحوس بعث به دستور صدام ملعون در جریان انقلاب شیعیان حملات وحشیانه‌ای به حرم شد، عده‌ای از شیعیان به شهادت رسیدند و بخشی از حرم و گنبد مطهر تخریب شد به طوری که آثار برخی از گلوله‌ها و جنایت بعثیون هنوز روی دیوارهای حرم قابل مشاهده است.
حرم حسینی(ع) با تلاش شیعیان مخلص ایرانی و عراقی و با همت ستاد بازسازی عتبات عالیات، در حال بازسازی و مسقف شدن می‌باشد و از برنامه های آتی برای حرم طرح توسعه حرمین شریف است که طبق چشم انداز توسعه به شعاع ۵۰۰ متر از حرمین شریف امتداد خواهد داشت.
طلا کاری گنبدها و مناره‌ها بارها و بارها به فرمان شاهان ایرانی و به هنر و توانایی هنرمندان ایرانی شکل گرفت. این تحول در نسبت‌های قابل مقایسه با حکمرانی بقیه کشورهای اسلامی آنقدر چشمگیر بود که به قطع می‌توان تأثیرات شکل گرفته را بخشی از توسعه و هنرنمایی سبک‌های ایرانی در دوره خود دانست.
پایگاه اطلاع رسانی حج وابسته به بعثه مقام معظم رهبری
