پیش از ظهر جمعه 25 خرداد، مادری26 ساله، در شرایطی نوزاد دختر خود را در بیمارستان عیوض‌زاده تهران به دنیا آورد که بدون هیچ‌گونه داروی بیهوشی و به کمک هیپنوتیزم در خواب هوشیاری رفته بود تا نخستین عمل سزارین بدون بیهوشی در ایران با موفقیت به پایان برسد.
در حالی که زایمان بدون درد با کمک مدیتیشن و آموزش تنفس‌های خاص از سال‌ها پیش انجام می‌شده است اما این عمل، زایمان به روش سزارین است که بدون بیهوشی و با کمک هیپنوتیزم انجام شد.
خانم دکتر خدایی، جراح و متخصص زنان، زایمان، نازایی و لاپاراسکوپی، یکی از جراحان در مورد این عمل که دومین عمل جراحی سزارین با روش هیپنوتیزم در جهان به شمار می‌رود (تجربه قبلی هم در ایران بوده است)، به همشهری می‌گوید: «اول تصمیم ما به زایمان طبیعی بود ولی سیر پیشرفت زایمان، اندازه لگن مادر و سنگین بودن نوزاد ما را مجبور به عمل سزارین کرد. همچنین از یک ماه پیش تمرینات روی این بیمار به صورت هیپنوتیزم برای سزارین شروع شده بود. در شروع عمل هم تقریبا نیم ساعت طول کشید تا بیمار به حالت خلسه رسید تا جراحی برای ما امکان‌پذیر شود.»
ظاهرا وضعیت خوابیدن بیمار در این عمل جراحی برای پزشکان صد در صد مناسب نبوده، و برای همین جراحی کمی با تاخیر انجام شده است. دکتر خدایی در این باره می‌گوید: «با این حال تا لحظات آخر همه چیز توسط بیمار به خوبی تحمل شد. در لحظات آخر هم هنگام جاگذاری رحم و ترمیم دیواره‌های شکمی، بیمار کمی احساس ناراحتی کرد که برایش از داروی خواب‌آور استفاده کردیم.»
دکتر خدایی در پاسخ به این سؤال که هیپنوتیزم نسبت به روشهای دیگر نظیر روشهای بی‌حس‌کننده و یا بیهوشی عمومی چه مزیتی دارد، اینگونه پاسخ می‌دهد: «ندرتا ممکن است بیمارانی باشند که نتوانند هیچکدام از دو روش بی‌حسی یا بیهوشی را تحمل کنند. همچنین عوارض بیهوشی عمومی به داروهای بیهوشی نیز مربوط می‌شود و ممکن است بیمار بعد از عمل احساس حالت تهوع مکرر داشته باشد یا در ناحیه برش احساس درد شدیدی کند. برای بی‌حسی نیز اگر میزان پلاکت پایین باشد، یا در ناحیه کمر اگر عفونتی وجود داشته باشد، یا اگر ناهنجاری‌های سیستم ستون مهره‌ای وجود داشته باشد، ممکن است نتوانیم بی‌حسی مناسبی را ارائه دهیم. پس در این موارد هیپنوتیزم می‌تواند روش خوبی برای زایمان‌هایی باشد که واقعا دیگر راه چاره‌ای برای بی‌دردی وجود ندارد.»
دکتر خدایی تاکید می‌کند: «اما اگر بتوانیم روش هیپنوتیزم را در کنار این دو روش به صورت تکمیلی داشته باشیم نه تنها برای جراحی‌های زنان و زایمان بلکه در خیلی از روشهای جراحی دیگر نیز می‌توانیم از هیپنوتیزم با توجه به مطمئن بودن و سالم بودن آن استفاده بکنیم.»
وی با اشاره به اینکه متاسفانه موارد زیادی دیده شده که به دلیل وجود شرایط خاص بیماران در اثر استفاده از روشهای بیهوشی و بی‌حسی موضعی متحمل عوارض زیادی شده‌اند و هم استرس زیادی داشتند، تاکید می‌کند که اگر ما بتوانیم روش هیپنوتیزم را در اعمال جراحی ارتقا دهیم پشتوانه خوبی برای علم تجربی‌مان خواهیم داشت. در کشورهای پیشرفته برای انجام زایمان بدون درد، مادران باردار در کلینیک‌های ویژه تحت آموزش‌ها و دوره‌های مدیتیشن قرار می‌گیرند.
دکتر خدایی نیز ضمن بیان اینکه ما هم می‌توانیم این روش را به صورت خود‌هیپنوتیزمی به بیمار آموزش دهیم می‌گوید: «در این‌صورت می‌توانیم بگوییم هم خیال ما و هم بیمار از بابت دردهای سخت زایمانی راحت می‌شود. البته پذیرش هیپنوتیزم برای افراد مختلف متفاوت است و بعضی ممکن است نسبت به این روش القاء‌‌پذیر‌تر باشند و بعضی برعکس. ولی به هر حال همه افراد حین عمل جراحی تحت تاثیر هیپنوتیزم قرار می‌گیرند.»
به گفته این متخصص زنان، وزارت بهداشت پروتکل هیپنوتیزم‌تراپی را از گروه هیپنوتیزم خواسته و اقداماتی نیز در دست انجام است: «ولی هنوز نمی‌دانیم قرار است این امکان برای ما تا چه حد فراهم شود البته هیچکدام از آموزش‌های ما در مورد این روش تحت پوشش وزارت بهداشت انجام نشده است.»
یکی از نگرانی‌هایی که در مورد هیپنوتراپی آن هم در مورد عمل جراحی وجود دارد این است که بیمار ناگهان از خواب بیدار شود. دکتر خدایی در این باره می‌گوید: «البته این نگرانی کاملا طبیعی است. حتی در زمانی که ما از روش بیهوشی یا بی‌حسی استفاده می‌کنیم، ممکن است جراحی طولانی‌تر شود و اثر این دو روش از بین رود که در این هنگام ما از تکرر این داروها استفاده می‌کنیم. در مورد هیپنوتیزم نیز تخت در ابتدا به حالت نیمه نشسته بود تا هیپنوتیزم به راحتی انجام شود اما بعد سیستم‌های الکترونیکی تخت دچار مشکل شد و نتوانستیم تخت را دوباره به حالت اولیه در‌آوریم و چون لگن در گودترین قسمت قرار می‌گرفت، عمل با مشکل مواجه شد اما در نهایت نوزاد با 3 کیلو و 950 گرم وزن، 51 سانتیمتر قد و 38 سانتیمتر دور سر به دنیا آمد.»
وی درباره اهمیت استفاده از این روش می‌گوید: «شاید بعدها بتوان از این عمل به جای بیهوشی برای بیمارانی که در معرض خطر بوده و ریسک‌پذیری زیادی دارند، استفاده شود اما جراحی مساله‌ای اجتناب‌ناپذیر است و امیدواریم با انجام این عمل دریچه‌ای جدید به علم تجربی باز شود.»
به گفته تیم جراحان، در تمام طول زایمان، وضعیت کلی بیمار از لحاظ وضعیت قلبی، عروقی و اکسیژن‌رسانی تحت کنترل قرار داشت و هیچ‌گونه خطری بیمار را تهدید نمی‌کرد. همچنین بعد از بیرون کشیدن جنین، جفت و پرده‌های جنینی خارج شد و داخل رحم و شکم تمیز شد و سپس پوست شکم بیمار دوخته شد که در تمام این مراحل بیمار هوشیار بود ولی درد را احساس نمی‌کرد.
تجربه دوم
حسین الماسیان، متخصصن هیپنوتیزم و هیپنوتراپی که این تخصص را از انجمن NGH آمریکا گرفته، با این ادعا که این عمل سزارین بدون بیهوشی، بی‌حسی و بدون استفاده از هیچ نوع دارویی در شرایط عادی و هوشیاری انجام شده، به همشهری می‌گوید: «قبل از این در اسفند‌ماه سال 1369 در بیمارستان پارس تهران هم چنین عملی صورت گرفت که به دلیل ریسک بالا به اطلاع عموم نرسید.» وی با اشاره به اینکه یکی از کاربردهای هیپنوتیزم در علم پزشکی می‌تواند در زمینه زایمان بدون درد باشد ادامه می‌دهد: «این کار به صورت داوطلبانه انجام گرفت و این بیمار از دو ماه پیش از زایمان هفته‌ای دو تا سه جلسه، جلسات آموزشی هیپنوتراپی را تجربه می‌کرد.»
به گفته این هیپنوتراپ، هیپنوتیزم یک روش کمکی است و در زمینه بیماری‌های روان‌نژندی و روان‌تنی بسیار اثر بخش است و به‌طور کلی در زمینه‌هایی که دارو زیاد کاربرد ندارد، می‌تواند بطور جدی در نظر گرفته شود. به گفته الماسیان، در دنیا این روش کاملا شناخته شده است و با اینکه در کتب پزشکی به آن اشاره شده ولی به صورت عملی اجرا نشده است.
مادر هیپنوتراپ
آیدا حسنلو، مادری که داوطلبانه به استقبال این عمل جراحی رفته بود در مورد اتفاقات قبل و بعد از عمل سزارین به روش هیپنوتیزم می‌گوید: «از چهار ماه قبل از شروع جراحی با وجود اینکه با تمام ریسک‌های مربوط به این عمل آشنا بودم با موافقت همسرم و همچنین تکنیک‌های خاص تنفسی و تکنیک‌هایی که من را برای رفتن به حالت خلسه و شرطی شدن کمک می‌کرد، خودم را برای انجام این عمل آماده کردم.»
وی که خودش شاگرد حسین الماسیان است، در ادامه می‌گوید: «البته ترجیح می‌دادم که شرایط زایمان طبیعی برایم فراهم شود ولی به علت شرایط خاصی که داشتم پزشکان عمل سزارین را ترجیح دادند و این در شرایطی بود که من هیپنوتیزم را به سایر روشهای بیهوشی و بی‌حسی ترجیح داده و با اعتماد کامل و روحیه بالا خودم را برای عمل جراحی آماده کردم.»
انجام این روش جراحی آن هم برای دومین بار در ایران در حالی بود که چندی پیش دبیر انجمن علمی مامایی ایران تاکید کرده بود وزارت بهداشت باید در جهت کاهش هزینه‌های زایمان، افزایش کیفیت خدمات مراقبتی به زنان باردار و تولد نوزاد سالم، پروتکل مربوط به استفاده از این روشها را سریع‌تر در کشور اجرایی کند.
دکتر ناهید خداکرمی با اشاره به اینکه تحقیقات انجام شده در کشور در مورد استفاده از روشهای غیردارویی هنگام زایمان نتایج خوبی را به همراه داشته است، گفته بود: «در مجموع 17 روش غیردارویی برای کاهش درد زایمان وجود دارد که برخی از این روشها شامل هیپنوتیزم، ماساژ درمانی، آب درمانی، تکنیک لاماز و زایمان در آب است که در اغلب کشورهای دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد اما متاسفانه این روشها در ایران هنوز معمول نشده، به گونه‌ای که فقط در قالب طرح‌های تحقیقاتی دنبال می‌شود.»
دبیر انجمن علمی مامایی ایران تصریح کرده بود: «امروزه در دنیا به استفاده از این روشهای غیر دارویی برای کاهش درد زایمان و اضطراب ناشی از آن توجه بسیاری می‌شود چرا که بهره‌مندی از این روشها ضمن کاهش درد زایمان، باعث افزایش رضایتمندی مادر، افزایش کیفیت سلامت مادر و نوزاد و کاهش دخالت در زایمان خواهد شد.»