متخصصان مغز و اعصاب این حالت را سرگیجه می‌نامند؛ احساسی که فرد تصور می‌کند محیط به دور او می‌چرخد یا او در محیط می‌چرخد. پزشکان معتقد هستند که علت سرگیجه متفاوت است اما شایع‌ترین علل سرگیجه می‌تواند به‌دلیل عفونت و التهاب گوش داخلی یا اختلال در سیستم اعصاب مرکزی باشد. دکتر فرزاد اشرافی، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی معتقد است: سرگیجه یکی از شایع‌ترین علائم بیماری‌های مغز و اعصاب است که در اکثر موارد بی‌خطر است.
- افراد به چه دلایلی دچار سرگیجه می‌شوند؟
شایع‌ترین علل سرگیجه عفونت و التهاب‌های گوش داخلی و علاوه بر آن، اختلال در سیستم اعصاب مرکزی است. از آنجا که سیگنال‌های رسیده به گوش علاوه بر کمک به شنوایی در حس تعادل نیز نقش دارد، بنابراین هرگونه اختلال در سیستم تعادلی گوش باعث عدم‌تعادل و سرگیجه می‌شود.
- ابتدا درباره علل سرگیجه که ناشی از اختلالات گوش داخلی است مختصری توضیح دهید.
سرگیجههایی که ناشی از اختلالات گوش داخلی است موارد مختلفی را شامل می‌شود:
1- سرگیجه خوش‌خیم وضعیتی: علت سرگیجه خوش‌خیم وضعیتی، تجمع کلسیم در مجاری نیم دایره گوش داخلی است. این سرگیجه به‌مدت چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد.
2- بیماری منییر (meniere): در این نوع از سرگیجه، حملات به‌مدت چند دقیقه تا چند ساعت همراه با تهوع و استفراغ، احساس پری گوش، کاهش شنوایی و وزوز گوش است. علت این نوع سرگیجه افزایش حجم مایع گوش داخلی است.
3- التهاب عصب گوش: علت التهاب عصب گوش ویروسی است و بیماران اغلب افراد جوان هستند که پس از یک دوره عفونت تنفسی (سرما خوردگی) دچار سرگیجه شدید و حاد همراه با تهوع و استفراغ و عدم‌توانایی در راه رفتن می‌شوند. علائم در عرض چند هفته بهبود می‌یابد.
4- ضربه به سر: آسیب به سیستم تعادلی در مغز و سیستم تعادلی شنوایی سبب ایجاد سرگیجه می‌شود. این سرگیجه پس از مدتی از ضربه مغزی کم‌کم کاهش می‌یابد.
5- مصرف برخی از داروها: مصرف برخی از داروها مخصوصا آنتی‌بیوتیک اثر سمی بر گوش داخلی دارد، به‌طوری که باعث سرگیجه، اختلال تعادل و کاهش شنوایی می‌شود.
6- عفونت گوش داخلی: عفونت گوش داخلی هم در برخی از موارد می‌تواند سبب سرگیجه و عدم‌تعادل در افراد شود.
- سرگیجههایی که ناشی از اختلالات سیستم مغز و اعصاب است، چه مواردی را شامل می‌شود؟
سرگیجههایی که از اختلالات سیستم مغز و اعصاب ناشی می‌شود، انواع مختلفی دارد:
1- سکته‌های ساقه مغز: سرگیجه به‌صورت حاد شروع می‌شود. تاری دید، دوبینی، عدم‌تعادل، گزگز و مورمور اندام و ضعف دست و پا از علائم این نوع سرگیجه است. این نوع سرگیجه بیشتر در افراد با سن بالا که از بیماری‌های زمینه‌ای مثل فشار خون و بیماری‌های قلبی و عروقی رنج می‌برند دیده می‌شود.
2- سکته و خونریزی‌های مخچه: علائم این نوع از سرگیجه با تهوع و استفراغ شدید همراه با سردرد، سرگیجه و عدم‌تعادل شروع می‌شود.
3- بیماری ام اس: سرگیجه‌های ناشی از بیماری ام‌‌اس به‌صورت سرگیجه و عدم‌تعادل همراه با علائم دیگر سیستم مغز و اعصاب همچون تاری دید، دوبینی و ضعف اندام مشاهده می‌شود. این نوع از سرگیجه در افراد جوان به‌صورت حاد دیده می‌شود.
4- میگرن: دسته دیگری از سرگیجه‌ها از بیماری میگرن ناشی می‌شود. در موارد نادر میگرن به‌صورت سردرد، سرگیجه شدید همراه با تهوع و استفراغ و به‌دنبال آن گاهی نیز با افت هوشیاری همراه است. این علائم برای چند ساعت می‌تواند تکرار شود.
5- توده‌ها یا تومورهای ساقه مغز: سرگیجه‌های ناشی از توده یا تومورهای ساقه مغز با علائمی همچون کاهش شنوایی پیش رونده همراه با وزوز گوش، سرگیجه و عدم‌تعادل همراه است.
6- مصرف الکل: مصرف الکل با اثر روی سیستم تعادلی مغز (مخچه) می‌تواند سبب ایجاد سرگیجه و عدم‌تعادل شود.
- با مشاهده چه علائمی از سرگیجه باید فوری و بدون تلف‌کردن وقت به پزشک مراجعه کرد؟
افرادی که دچار سرگیجه می‌شوند با علائمی همچون سردرد شدید و حاد، تب بالای 38درجه، دوبینی، اختلال در صحبت‌کردن، ضعف در اندام‌ها به‌خصوص ضعف در دست و پا، گزگز و مورمور در اندام‌ها، دردقفسه سینه و استفراغ باید فوراً به پزشک مراجعه کنند. علاوه براین، افراد مسن (بالای 60 سال) که سابقه سکته مغزی قدیمی و همچنین بیماری‌های زمینه‌ای همچون فشار خون بالا و دیابت دارند درصورت سرگیجه باید سریعاً به پزشک مراجعه کنند.
- چه بیماری‌هایی می‌تواند علائمی شبیه سرگیجه داشته باشد؟
افت فشار خون وضعیتی، افزایش شدید فشار خون و اضطراب و استرس‌های شدید هم می‌تواند سبب گیجی و سبکی سر شود.
- در کدام نوع از سرگیجه‌ها تصویربرداری توصیه می‌شود؟
در موارد خاص برای افرادی که دچار سرگیجه می‌شوند تصویربرداری توصیه می‌شود. با توجه به اینکه اغلب موارد علت سرگیجه‌ها ناشی از گوش داخلی است در موارد خاص و براساس تشخیص پزشک مغز و اعصاب نیاز به تصویربرداری مغزی و بررسی‌های بیشتر است.
- مختصری هم درباره نحوه درمان سرگیجه توضیح بفرمایید.
درمان سرگیجه براساس علت ایجاد آن متفاوت است. در اکثر موارد درمان سرگیجه ناشی از گوش داخلی به‌صورت دارویی است. در مواردی هم که سرگیجه به‌دلیل التهاب و عفونت است، پس از مصرف دارو بهبود حاصل
می‌شود.
توصیه یک متخصص تغذیه برای میگرنی‌ها
دکتر منصور رضایی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی به همشهری می‌گوید: اگر از سرگیجه‌های میگرنی رنج می‌برید، مواد غذایی تیرامین‌دار، تخمیری و کهنه مصرف نکنید. انواع غذاهای کنسروشده و شور، برخی از ادویه‌جات، سیر، موز، کیوی، آناناس، پرتقال، لیمو، پیاز، بادمجان، تن‌ماهی و ماهی دودی، قهوه، کاکائو، جوانه گندم و مواد غذایی خیلی سرد در هوای گرم، می‌توانند میگرن را تشدید کنند. از سوی دیگر، انواع میوه و سبزی تازه، مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان و ویتامین c، انواع ماهی تازه، مواد غذایی حاوی پتاسیم، منیزیم و دارای امگا 3، سبزیجات با برگ سبز تیره هم می‌توانند عوارض میگرن را کاهش دهند. روغن گل پامچال نیز به‌دلیل آنکه خاصیت ضد‌التهابی دارد می‌تواند کاهش‌دهنده عوارض میگرن باشد.