قدمت محوطه‌های باستانی که قرار است در کردستان و زیر آب‌های سد تالوار غرق شوند براساس بررسی‌های باستان‌شناسی به دوره‌های تاریخی عصر سنگ و عصرآهن بازمی‌گردد. پیش‌تر در ماجرای سد سیمره نیز آثار و محوطه‌های باستانی سیمره در استان لرستان با خطر غرق‌شدن مواجه بودند که مذاکرات بر سر کاوش‌های کامل نجات‌بخشی به نتیجه رسید و قرار شد که آبگیری سد سیمره تا پایان کاوش‌های باستان‌شناسی تعلیق شود.
خبرگزاری میراث فرهنگی اما دیروز اعلام کرد که سرنوشت 18محوطه باستانی کردستان در ماجرای سد تالوار در حالی در ابهام است که هنوز نتیجه کاوش‌های نجات‌بخشی این محوطه‌ها به اداره میراث‌فرهنگی استان کردستان گزارش نشده است. معاون میراث‌فرهنگی استان کردستان نیز به آن خبرگزاری گفته است که سرنوشت ۱۸ محوطه باستانی سد تالوار به ادامه جلسات میراث‌فرهنگی با آب‌نیروی زنجان موکول شده است.
تلاش برای تعویق غرق شدن محوطه‌ها
سد تالوار قرار است در 50کیلومتری شهر بیجار و در بخش چنگ الماس این شهرستان آبگیری شود که مدیریت آن سد با شرکت آب منطقه‌ای زنجان است. بدین‌ترتیب با فرا رسیدن موعد آبگیری سد تالوار 18محوطه پیش از تاریخ و تاریخی کردستان در معرض غرق شدن زیر آب سد تالوار هستند.
براساس گزارش‌ها، محوطه‌های تاریخی در چنگ‌الماس بیجار از زمستان87 تا بهار88 شناسایی و بررسی شده‌اند و درحال‌حاضر نیز یک تیم باستان‌شناسی در حال انجام کاوش‌های نجات‌بخشی در محوطه‌هایی است که قرار است به زیر آب بروند.
علیرضا آذرشب معاون میراث‌فرهنگی کردستان گفته است که تاکنون یافته‌هایی از 18محوطه ثبت و شناسایی شده سد تالوار به‌دست آمده که مربوط به دوره‌های تاریخی مس و سنگ است. او می‌گوید: کاوش‌های نجات‌بخشی در راستای دستیابی به اهدافی که در فصل اول حفاری‌ها به‌دست آمد ادامه پیدا کرده و هم‌اکنون نیز اطلاعات مفیدی گردآوری شده است.
اداره میراث فرهنگی استان کردستان در جلسات متعددی که در حال تداوم است در تلاش برای توضیح اهمیت 18محوطه باستانی شناسایی شده در حوضه آبگیر سد تالوار و همچنین تشریح دغدغه‌های میراث فرهنگی به‌منظور انجام کاوش‌های تکمیلی نجات‌بخشی به سدسازها و معاون آب نیروی زنجان است. طبق اعلام میراث فرهنگی استان کردستان، شرکت آب نیروی زنجان قول داده است که تا پایان انجام کاوش‌های نجات‌بخشی باستان‌شناسی در محوطه‌های شناسایی شده سد تالوار و نجات‌بخشی آثار این محوطه‌های باستانی و تاریخی آبگیری سد تالوار متوقف بماند. پیش‌تر اعلام شده بود که چون محل احداث سد تالوار و محدوده آبگیر این سد در 2استان کردستان و زنجان قرار داشته میراث فرهنگی برای حفظ تپه باستانی تالوار به نتیجه قطعی با سدسازها نرسیده است.
بیم‌ها و امیدها در تالوار و سیمره
حمیده چوبک رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی البته توانسته است مجریان سد سیمره را به انجام کاوش‌های نجات‌بخشی تکمیلی متقاعد کند. وزارت نیرو نیز پیش‌تر اعلام کرده بود که تا انجام کاوش‌های نجات‌بخشی آبگیری سد سیمره را به تعویق می‌اندازد.
این اعلام اگرچه مدتی پیش انجام شده بود اما حمیده چوبک همین چند روز پیش خبر داد که همزمان با اعزام تیم‌های باستان‌شناسی، مرمت، حفاظت و کاوش به محوطه تاریخی سیمره، پیگیری‌ها برای تعویق زمان آبگیری این سد همچنان ادامه دارد.
آنطور که رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی اعلام کرده است از 16بهمن ماه، 3هیأت باستان‌شناسی به محوطه باستانی سیمره اعزام شده‌اند و 2هیأت دیگر هم تا اواخر بهمن‌ماه در سیمره مطالعات باستان‌شناسی را آغاز خواهند کرد. به گفته حمیده چوبک، سیمره یکی از شاخص‌ترین و مهم‌ترین محوطه‌های باستانی پیش از تاریخ ایران است که آثار ارزنده‌ای در خود جای داده و قابلیت تبدیل شدن به یکی از قطب‌های گردشگری کشور را نیز دارد. او البته از تعامل خوب وزارت نیرو در توقف آبگیری سد سیمره با سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور خبرداده است.
به گفته چوبک، پیگیری‌های سازمان میراث فرهنگی برای تعویق زمان آبگیری سد سیمره همچنان ادامه دارد و سازمان میراث فرهنگی امیدوار است با توجه به آگاهی مسئولان وزارت نیرو نسبت به اهمیت این محوطه، آبگیری سد سیمره به زمان دیگری موکول شود. محوطه باستانی و آثار تاریخی سد سیمره قرار است مورد کاوش‌های نجات‌بخشی کامل قرار بگیرند اما هنوز مشخص نیست که آیا اداره میراث فرهنگی استان کردستان قادر به قانع ساختن مسئولان آب نیروی زنجان برای به تعویق انداختن غرق کردن 18محوطه باستانی و تاریخی کشور در محوطه سد تالوار در چنگ‌الماس بیجار و در همسایگی استان زنجان خواهد بود یا آبگیری سد تالوار به غرق‌شدن 18محوطه باستانی ارزشمند شناسایی شده در کشور منجر خواهد شد؟
بیم ناقص ماندن کاوش‌های اولیه برای نجات محوطه باستانی
آنطور که خبرگزاری میراث فرهنگی اعلام کرده است، طرح احداث سد تالوار از سال86 به استان کردستان و سازمان میراث‌فرهنگی ارائه شده بود و نخستین تیم باستان‌شناسی در زمستان87 فعالیت‌های بررسی و شناسایی خود را آغاز کرد. در بررسی‌های نخست 18محوطه و تپه باستانی از دوره‌های مس، سنگ تا دوره‌های تاریخی و اسلامی شناسایی شده بود. به‌رغم توافق‌های انجام شده با آب نیروی زنجان و به‌منظور تعویق آبگیری سد تالوار تا پایان کاوش‌های نجات‌بخشی، بیم آن می‌رود که این کاوش‌های اولیه نجات‌بخشی در محوطه باستانی همچون کاوش‌های اولیه انجام‌شده در سد سیمره ناقص انجام شود.