ام آی تی در سال ۱۸۶۱ در پاسخ به روند روبه‌افزایش صنعتی شدن ایالات متحده آمریکا تاسیس شد. این دانشگاه از مدل دانشگاه‌های پلی‌تکنیکی استفاده کرده و تاکید زیادی بر ساخت آزمایشگاه داشت. تاکید اولیه ام آی تی بر تکنولوژی‌های کاربردی در سطوح کارشناسی و کارشناسی ارشد منجر به همکاری بسیار نزدیک این دانشگاه با صنعت شد. . تحولات دوره‌ای تحت ریاست کارل کامپتون و وانوار بوش در دهه ۱۹۳۰ تاکید بیشتری بر علوم پایه ایجاد کرد.
ام آی تی در سال ۱۹۳۴ به عنوان یکی از اعضای انجمن دانشگاه‌های آمریکا انتخاب شد. محققان در این مرکز بر پروژه‌های رایانه‌ای، راداری، سیستم‌های هدایت حرکتی در دوران جنگ جهانی دوم و جنگ سرد مطالعه می‌کردند. این مطالعات تحت ریاست جیمز کیلیان به توسعه سریع دانشکده‌ها و فضای دانشگاه کمک فراوانی کرد. محوطه و ساختمان کنونی این دانشگاه به وسعت ۶۸ هکتار در سال ۱۹۱۶ افتتاح شد. ام آی تی امروزه از فرهنگ کارآفرینی پرباری برخوردار است. بازده مالی بالای شرکت‌هایی که توسط این دانشگاه تاسیس شده‌اند می‌تواند آن را در رتبه یازدهمین اقتصاد بزرگ جهان قرار دهد.
آغاز
در سال ۱۸۵۹ طرحی برای استفاده علمی هنری از زمین‌های منطقه بک‌بی در بوستون تسلیم دادگاه عمومی ماساچوست شد، اما دادگاه طرح را رد کرد. پس از آن طرح ویلیام بارتون راجرز در سال ۱۸۶۱ منجربه ایجاد و تصویب منشور موسسه فناوری ماساچوست به امضای فرماندار این ایالت شد. هدف راجرز راه‌اندازی موسسه‌ای برای برآورده‌سازی نیازهای ایجاد شده به واسطه رشد شدید علم و تکنولوژی بود، در حقیقت هدف او ایجاد یک دانشگاه حرفه‌ای نبود، بلکه می‌خواست ترکیبی از عوامل حرفه‌ای و تحصیلی در این موسسه نقش داشته‌باشند. وی با الگوبرداری از مدل آلمانی دانشگاه تحقیقاتی، بر ایجاد دانشکده مستقل پژوهش محور و تدریس براساس سمینارها و آزمایشگاه‌ها اصرار داشت.
آغاز جنگ‌های داخلی آغاز کلاس‌ها در این دانشگاه را تا سال ۱۸۶۵ به تاخیر انداخت. در دوران ریاست فرانسیس آماسا واکر در قرن نوزدهم، این دانشگاه دو دهه رشد اقتصادی را تجربه کرد و رشته‌های تحصیلی در زمینه‌های الکترونیک، شیمی، علوم دریایی و مهندسی بهداشت در این دانشگاه ایجاد شدند. همچنین در این دوران تعداد ساختمان‌های این دانشگاه افزایش یافته و تعداد دانشجویان آن به بیش از هزار نفر رسید. در آن دوران ام آی تی به صورت غیررسمی بوستون تک نامیده می‌شد. در آن سال‌ها هیات علمی و مدیریت ام آی تی تلاش‌های پی‌درپی چارلز الیون رئیس وقت دانشگاه هاروارد را برای تلفیق این دانشگاه با دانشکده علوم لارنس هاروارد بی‌نتیجه گذاشتند.
درسال ۱۹۱۶ ام آی تی به محوطه‌ای جدید منتقل شد که بخش بزرگی از هزینه خریداری آن توسط فردی ناشناس به‌نام آقای اسمیت تامین شد، هشت سال بعد از اهدای این بودجه کلان، هویت این خیر بزرگ افشا شد: جورج ایستمن، بنیانگذار شرکت مشهور ایستمن کداک و مخترع تکنیک‌های تولید و پردازش فیلم‌های عکاسی.
در دهه ۱۹۳۰ تاکید بیشتر این دانشگاه بر اهمیت علومی مانند فیزیک و شیمی قرار گرفت و به این‌شکل توانایی ام آی تی در پیشتازی در زمینه علوم و مهندسی افزایش قابل توجهی یافت. در سال ۱۹۵۰ دانشکده‌های علوم انسانی، هنر و علوم اجتماعی و مدیریت ام آی تی تاسیس شدند تا به رقابت با دانشکده‌های قدرتمند مهندسی و علوم این دانشگاه بپردازند.
تحقیقات دفاعی
مشارکت ام آی تی در تحقیقات نظامی از جنگ جهانی دوم آغاز شد. در سال ۱۹۴۱ وانوار بوش به عنوان رئیس دفتر فدرال تحقیقات و توسعه علمی انتخاب شد و تحت ریاست وی بودجه‌های تحقیقاتی تنها به گروهی از دانشگاه‌ها از جمله ام آی تی هدایت شدند. دانشمندان و مهندسان از سرتاسر آمریکا در ام آی تی گردهم آمدند تا در لابراتوار علوم پرتوی ام آی تی در ساخت رادار ریزموج برای ارتش بریتانیا همکاری کنند، ابداعی که تاثیر فراوانی بر جنگ و تحقیقات بعدی در این حوزه علمی به جا گذاشت.
از دیگر پروژه‌های دفاعی و نظامی که در ام آی تی انجام شدند شامل ساخت سیستم های کنترلی حرکتی برای نشانه‌گیری از راه دور و ردیابی داخلی هستند. رایانه دیجیتال برای شبیه‌سازی پرواز و عکاسی پرسرعت در ارتفاع بالا از دیگر پروژه‌های دفاعی-نظامی ام آی تی به شمار می‌روند. پس از پایان جنگ ام آی تی به بزرگترین پیمانکار ارتش آمریکا تبدیل شده‌بود که درآمد آن در سال ۱۹۴۶ به ۱۰۰ میلیون دلار می‌رسید، این رقم در سال ۲۰۱۲ به ۱.۲ میلیارد دلار تغییر یافته‌است. ام آی تی در پروژه مشهور آپولو نیز همکاری داشته‌است.
در اواخر دهه ۶۰ و اوایل دهه هفتاد، دانشجویان و هیات علمی ام آی تی علیه جنگ ویتنام و تحقیقات نظامی این دانشگاه تظاهرات کردند و پس از آن بود که اتحادیه دانشمندان نگران در سال ۱۹۶۹ در راستای ایجاد تغییر در روند تحقیقات نظامی دفاعی ام آی تی و هدایت آن به سوی معضلات زیست‌محیطی و اجتماعی ایجاد شد. ام آی تی در پاسخ به این اعتراضات در سال ۱۹۷۳ تمامی تحقیقات محرمانه خود را به لابراتوار لینکولن در خارج از بدنه اصلی دانشگاه انتقال داد.
ام آی تی در ایجاد تعدادی از اولین بازی‌های رایانه‌ای، ایجاد فرهنگ و زبان هک، ایجاد چندین سازمان رایانه‌ای از جمله بنیاد نرم‌افزار رایگان نقش داشته‌است. لابراتوار رسانه ام آی تی در سال ۱۹۸۵ توسط نیکولاس نگروپونته به منظور مطالعه بیشتر بر کاربردهای جدید رایانه و تکنولوژی‌های رایانه‌ای تاسیس شد. تیم برنرز لی در سال ۱۹۹۴ موسسه استانداردهای کنسرسیوم شبکه تارگستر جهانی را در لابراتوار علوم رایانه‌ای ام آی تی تاسیس کرد. از دیگر برنامه‌های ابتکاری ام آی تی می‌توان به برنامه یک لپ‌تاپ برای هر کودک اشاره کرد که هدف آن ترویج تحصیلات رایانه‌ای در میان کودکان سرتاسر جهان است که از سال ۲۰۰۵ آغاز به‌کار کرده‌است.
در سال ۲۰۰۱ ام آی تی با الهام از برنامه منابع باز و جنبش دسترسی آزاد برنامه‌ای با نام Open Course Ware را راه‌اندازی کرد تا دانشجویان بتوانند به تمامی موضوعات، منابع، سوالات امتحانی و تمامی جزئیات رشته تحصیلی خود به صورت آنلاین و رایگان دسترسی پیدا کنند. این برنامه از سال ۲۰۰۵ در دیگر دانشگاه‌های آمریکا نیز رواج پیدا کرد و درحال حاضر بیش از ۲۵۰ دانشگاه را پوشش می‌دهد و محتوای آن در ۶ زبان مختلف در دسترس دانشجویان قرار گرفته‌است. ام آی تی در سال ۲۰۱۱ دوره‌های آنلاین خود را در قالب برنامه MITx راه‌اندازی کرد.
ساختمان‌ها
هریک از ساختمان‌های دانشکده‌ها و خوابگاه‌های ام آی تی از عدد و نامی خاص خود برخوردارند، اما معمولا دفاتر اداری و آکادمیک با اعداد و ساختمان‌های مسکونی با نام‌ها از یکدیگر مجزا شده‌اند. بسیاری از این ساختمان‌ها از طریق راهروهایی بالاتر از سطح زمین و همچنین تونل‌هایی زیرزمینی به یکدیگر متصل بوده و قابل دسترسی هستند.
رآکتور هسته‌ای ام آی تی که در خود مجموعه دانشگاه قرار دارد، یکی از قدرتمندترین رآکتورهای هسته‌ای دانشگاهی در آمریکا به‌شمار می‌رود که حضور آن در منطقه‌ای پرجمعیت و شلوغ همواره مورد انتقاد قرار گرفته‌است، اما ام آی تی همواره از آن به عنوان مرکزی که به خوبی تحت محافظت است دفاع کرده‌است. از دیگر تجهیزات قابل توجه این دانشگاه تونل باد و حوضچه آب آن است که از آنها برای آزمایش کشتی‌ها و سازه‌های دریایی و اقیانوسی استفاده می‌شود. شبکه وایرلس گسترده این دانشگاه در سال ۲۰۰۵ تکمیل شد و اکنون محوطه‌ای به وسعت ۸۷۰ هزار متر مربع را پوشش می‌دهد و از سه هزار نقطه دسترسی برخوردار است.
آموزش
ام آی تی دانشگاهی اقامتی است که بیشترین تعداد پذیرش آن در رشته‌های کارشناسی ارشد و تخصصی است. ترمهای این دانشگاه از پاییز آغاز شده و تا اواسط دسامبر ادامه پیدا می‌کند. ترمهای بهاره نیز از اوایل فوریه آغاز شده و تا پایان می ادامه دارند.
محبوب‌تین دانشکده ام آی تی دانشکده مهندسی الکترونیک و علوم رایانه‌ای است و دانشکده معماری و نقشه‌کشی ام آی تی اولین دانشکده معماری در سرتاسر آمریکا است. ام آی تی در بسیاری از رتبه‌بندی‌های معتبر جهان جایگاه خود را در میان ۱۰ دانشگاه برتر تثبیت کرده‌است.
کتابخانه‌ها
سیستم کتابخانه‌های ام آی تی متشکل از پنج کتابخانه موضوع‌محور است: بارکر با موضوع مهندسی، دوی با موضوع اقتصاد، هایدن با موضوع علوم انسانی، لیوایز با موضوع موسیقی و راتچ با موضوع هنر و معماری. همچنین چندین کتابخانه تخصصی و آرشیوهای متعدد نیز در این دانشگاه وجود دارند. بیش از ۲.۹ میلیون نسخه کتاب چاپی، ۲.۴ میلیون نسخه میکرو و ۴۹ هزار نسخه مجله چاپی یا الکترونیک در این کتابخانه‌ها موجودند. این کتابخانه‌ها در سال‌های اخیر تمرکز خود را به جمع‌آوری نسخ دیجیتال معطوف کرده‌اند که قابل‌توجه‌ترین مجموعه‌های دیجیتال را می‌توان در کتابخانه لیوایز مشاهده کرد. این دانشگاه از نمایشگاه هنری چرخان و موزه نیز برخوردار است که در سال ۱۹۷۱ تاسیس شده و اکنون به مرکزی عمومی برای آموزش موضوعات مختلف تبدیل شده‌است.
دانشجویان
درسال تحصیلی ۲۰۱۱-۲۰۱۲ چهارهزار و ۳۸۴ دانشجوی کارشناسی و ۶ هزار و ۵۱۰ دانشجوی کارشناسی ارشد در این دانشگاه ثبت‌نام کردند. ۴۵ درصد از دانشجویان کارشناسی را زنان تشکیل می‌دادند. دانشجویان از ۵۰ ایالت مختلف آمریکا و ۱۱۵ کشور مختلف جهان در این دانشگاه ثبت‌نام کرده‌اند. این دانشگاه برای سال تحصیلی ۲۰۱۵ درحدود ۱۷ هزار درخواست در رشته‌های کارشناسی داشت که تنها هزار و ۷۴۲ نفر از آنها موفق به دریافت پذیرش شدند و از این میان نیز هزار و ۱۲۸ نفر ثبت‌نام کردند. همچنین این دانشگاه ۱۹هزار و ۴۴۶ درخواست برای دوره‌های ارشد دریافت کرد که دو هزار و ۹۹۱ نفز پذیرفته شده و هزار و ۸۸۰ نفر موفق به ثبت‌نام شدند.
شهریه تحصیل در این دانشگاه در رشته‌های کارشناسی ۴۰ هزار و ۷۳۲ دلار و هزینه کلی تحصیل در ام آی تی درحدود ۵۲ هزار و ۵۰۰ دلار تخمین زده شده‌است. بااین وجود دانشجویان می‌توانند از کمک هزینه‌های تحصیلی فدرال در قالب بورسیه و وام تحصیلی با میانگین ۳۸ هزار و ۹۰۰ دلار به ازای هر دانشجو استفاده کنند.
تعداد کارمندان و اعضای هیات علمی این دانشگاه در سال ۲۰۱۳ درحدود هزار و ۳۰ نفر اعلام شد که ۲۲۵ نفر از آنها را زنان تشکیل می‌دادند. از سال ۱۹۶۴ تا ۲۰۰۹ درحدود ۱۷ نفر از اعضای هیات علمی این دانشگاه موفق به دریافت جایزه نوبل شده‌اند، به‌طور کلی از ابتدا تاکنون اعضای هیات علمی این دانشگاه ۲۷ نوبل دریافت کرده‌اند که بیشترین این جوایز به تحقیقات اقتصادی یا فیزیکی اختصاص داشته‌است. بسیاری از فضانوردانی که دربرنامه‌های فضایی ناسا حضور داشته‌اند، از جمله باز آلدرین، فضانورد عملیات آپولو نیز از دانش‌آموختگان این دانشگاه هستند.