ماجرای شکل‌گیری مدیریت یکپارچه شهری اگرچه در کشور ما تحقق نیافته اما در بسیاری از کشورهای جهان سابقه‌ای دیرینه دارد.


صمد ذواشتیاق با اشاره به اینکه ما در تفکیک وظایف خدماتی در جوامع مدنی از سایر کشورهای جهان بسیار عقب مانده‌ایم می‌گوید: مدیریت یکپارچه شهری سال‌هاست که در کشورهای مختلف جهان در حال اجراست و شهروندان با مسئولیت‌های چندگانه در مسائل خدمات شهری روبه‌رو نیستند.طراح طرح ساماندهی شهر تهران می‌افزاید: در همه نقاط جهان مسئولیت بخشی به کناری نهاده شده و شهرداری‌های شهرهای بزرگ جهان برای یک منطقه تصمیم‌گیری می‌کنند نه فقط برای محدوده شهری خود.

او معتقد است که تهران هزینه بیش از 12میلیون شهروند را می‌پردازد درحالی‌که جمعیت این شهر در حدود 8میلیون نفر است. بسیاری از ساکنان شهرهای کوچک اطراف تهران برای رفع نیازهای خدماتی به شهر تهران مراجعه می‌کنند و شهرداری‌های این شهرهای کوچک خدمات شهری، فرهنگی و اجتماعی نازلی در اختیار شهروندانشان قرار می‌دهند. بنابراین بسیاری از ساکنان شهرهای اطراف تهران برای رفع نیازهای شهری، فرهنگی و اجتماعی خود به تهران مراجعه کرده و از این امکانات بهره می‌برند.به گفته وی این در حالی است که مدیریت شهری تهران حتی در اداره امور خود از اختیارات لازم در ارائه خدمات شهری کامل برخوردار نیست و از طرفی باری مضاعف را از سوی شهرهای کوچک حاشیه خود تحمل می‌کند.

این شهرساز و طراح شهری در ادامه به 2 بخش عمده مدیریت یکپارچه شهری اشاره می‌کند و می‌گوید: مدیریت یکپارچه 2قسمت عمده دارد؛ یک قسمت خدمات‌رسانی شهری به‌منظور توسعه رفاه بیشتر در شهرها و بخش دیگر نیز حوزه فرهنگی و اجتماعی است.

طراح شهری طرح ساماندهی تهران با اشاره به وظایف شهرداری تهران می‌گوید که در حال حاضر شهرداری تهران برای خدمات‌رسانی کامل به شهروندان اختیارات لازم را ندارد. بسیاری از خدماتی که هم‌اکنون شهروندان تهرانی به‌صورت روزمره نیازمند آن هستند، تحت وظایف شهرداری قرار ندارد. به‌عنوان نمونه نیازهای آموزش و پرورشی شهروندان، نیازهای پلیسی و راهنمایی و رانندگی، نیازهای بهداشتی و برخی نیازهای دیگر. شهرداری تهران در این موضوعات مسئولیتی ندارد و با توجه به توصیه برنامه سوم و چهارم توسعه همچنان این وظایف در اختیار وزارتخانه‌های مرتبط است. این در حالی است که می‌بایستی وظایف اجرایی این مسئولیت‌ها در اختیار شهرداری تهران باشد.

ذواشتیاق به حوزه فرهنگی و اجتماعی که بخش دوم مدیریت یکپارچه شهری است اشاره می‌کند و می‌افزاید: در این بخش رویکرد متفاوتی بین شهرهای بزرگ و شهرها و روستاهای کوچک مجاور شهرهای بزرگ وجود دارد، به‌نحوی که رویکردهای فرهنگی و اجتماعی شهرهای بزرگ بسیار متفاوت از شهرهای پیرامونی است و این امر موجب تفاوت قابل توجه فرهنگی و اجتماعی در میان ساکنان یک مجموعه نزدیک به هم می‌شود. هنوز رویکردی کل‌نگر در این‌باره وجود ندارد. آنگونه که ذواشتیاق می‌گوید مسائل فرهنگی و اجتماعی در شهرهای بزرگ و امکانات و خدمات فرهنگی ارائه شده در این شهرها با شهرک‌های اطراف تفاوت بسیاری دارد. از این‌رو ساکنان شهرهای کوچک‌تر ترجیح می‌دهند برای رفع نیازهای فرهنگی به مادرشهرها تکیه کنند چرا که مدیران شهری شهرهای کوچک حاشیه شهرهای بزرگ درگیر مسائل مختلفی هستند و نمی‌توانند همطراز با شهرهای بزرگ به رفع نیازهای متعدد فرهنگی و اجتماعی شهروندانشان با رویکرد شهرهای بزرگ بپردازند.

ذواشتیاق به طرح ساماندهی تهران اشاره می‌کند و می‌افزاید: پیش از طرح مجموعه شهری تهران، در طرح ساماندهی شهر تهران به مدیریت یکپارچه تهران در محدوده حوزه نفوذش اشاره شده بود و بر این اساس اعلام شده برای اینکه تهران بتواند به شهرهای اطرافش هم خدمات رسانی کند، می‌بایست در نحوه تصمیم‌گیری‌اش دارای قدرت بیشتری باشد.وی در ادامه می‌گوید که هم‌اکنون اگرچه وزیر ‌ راه و شهرسازی و شهردار ‌تهران بر شکل‌گیری مدیریت یکپارچه شهری تأکید دارند اما نباید از هزینه‌های بسیار بالای این موضوع چشم‌ پوشید.

به گفته ذواشتیاق، در حال حاضر تهران از نظر خدماتی و از نظر فرهنگی و اجتماعی هیچ مسئولیتی در شهرهای پیرامونی خود نداشته و از طرفی نیز بسترهای لازم را برای در اختیار گرفتن مسئولیت‌های اجرایی وزارتخانه ندارد و نباید انتظار داشت که به‌زودی بتواند به مدیریت یکپارچه شهری دست یابد.

طراح طرح ساماندهی شهر تهران با اشاره به اینکه در گام اول باید مدیریت بخشی در کلانشهرها با تمام وظایف پیش‌بینی شده در برنامه توسعه کشور به مدیران شهری واگذار شود می‌افزاید: برای این منظور مدیریت شهرداری کلانشهرها باید بسترهای لازم برای انجام وظایف آموزشی، بهداشتی و خدمات زیرساختی شهر را فراهم آورند و پس از آن نیز با توجه به مجموعه شهری کلانشهرها که شامل شهرک‌های اطراف است به برنامه‌ریزی بپردازند.

ذواشتیاق با این سخنان به گفته خود پایان می‌دهد که ما در حال حاضر نتیجه اجرایی که نشان از توان شهرداری‌های بزرگ کشور برای مسئولیت‌پذیری این وظایف است نمی‌بینیم و اجرای مدیریت یکپارچه شهری بی‌تردید نیازمند زمان بیشتری است. اگرچه عزم جدی مسئولان ارشد اجرایی کشور همانند وزیر‌راه و شهرسازی و شهردار ‌تهران می‌تواند نقطه قوتی برای اجرای این مهم باشد.