به بهانه‌ی هفته‌ی سلامت، بد نیست بدانیم که دکتر احمد ساعدی، معاون بین‌الملل و مدیر روابط عمومی دانشکده‌ی علوم تغذیه و رژیم‌شناسی گفته است: «چاقی و اضافه‌وزن اصلی‌ترین کُشنده‌ها و عامل بسیاری از بیماری‌ها در جوامع است و جوانان و نوجوانان در نوک پیکان ریسک‌پذیری و خطرپذیری هستند.»
فکرش را بکنید، نوجوانان در نوک پیکان این خطر قرار دارند. مهناز تسلیمی، کارشناس و متخصص آموزش سلامت مدارس در این زمینه به خبرنگار هفته‌نامه‌ی دوچرخه می‌گوید: «تغییرات سبک زندگی و بهبود رفاه نسبی به‌ویژه در گروه کودکان و نوجوانان با مسائل و مشکلات جسمی همراه است که یکی از آن‌ها، معضل افزایش ۵۰درصدی چاقی در بین این گروه است.»
او می‌گوید: «چاقی خود نوعی سوء تغذیه محسوب می‌شود. مسائلی مثل عادت به بی‌تحرکی و ورزش‌‌نکردن و برخی بیماری‌های غدد و گوارشی و ارثی نیز در بروز چاقی، نقش به‌سزایی دارند. متأسفانه به‌واسطه‌ی چاقی روند بیماری‌هایی مثل فشار خون، بیماری قند و بیماری‌های قلبی و حتی مشکلات روحی و روانی به دلیل نگرانی از فرم نامناسب بدن، آن‌ها را تهدید می‌کند.»
هیچ می‌دانی، عادت‌ها و رفتارهای بهداشتی در کودکی و نوجوانی از این معضل جلوگیری می‌کند؟ می‌دانی که این رفتارها می‌توانند ضمن این‌که باعث می‌شوند جسمی سالم و متناسب و چابک داشته باشیم، کمک می‌کنند که در بزرگسالی گرفتار این‌گونه امراض نشویم.
* * *
حالا چه‌طور از خود مراقبت کنیم؟
لازم است بدانیم با توجه به این که نوجوان در سن رشد و بلوغ است، مصرف با اعتدال مواد غذایی، از همه‌ی گروه‌های غذایی برایش لازم است. تسلیمی می‌گوید: «دانش‌آموزانی که زمینه‌ی ارثی یا بیماری خاص دارند، می‌توانند با نظر متخصص تغذیه میزان نیاز روزانه‌ی مواد غذایی خود یا کالری مورد نیازشان را تنظیم کنند و مانند برنامه‌ی درسی به آن عمل کنند. بنابراین باید مواد غذایی مورد نیاز و غذاهای پرکالری و کم‌کالری را خوب بشناسند. ضمن رعایت حد اعتدال و خودکنترلی از لحاظ پرخوری، در برنامه‌ی غذایی از مواد کم‌کالری و کم‌چرب و کم‌قند مثل سبزیجات، میوه‌ها، حبوبات، شیر و لبنیات کم‌چرب دیگر استفاده کنند.»
* * *
کنترل قد و وزن
این کارشناس آموزش سلامت می‌گوید: «نوجوانان می‌توانند در مورد کنترل قد و وزن خود با استفاده از نمودارها و جدول‌های استاندارد قد و وزن و شاخص توده‌ی بدنی در مدرسه، آموزش ببینند و میزان طبیعی قد و وزن خود را هفتگی چک کنند. آن‌ها می‌توانند شاخص توده‌ی بدنی خود را هم محاسبه کنند؛ از معادله‌ی «وزن بر اساس کیلوگرم به توان دو، تقسیم بر قد براساس متر» این شاخص به‌دست می‌آید و چنان‌چه حاصل آن از ۲۵ بیش‌تر باشد، فرد در معرض چاقی قرار دارد.»
البته نقش مربی‌ها را هم نمی‌شود نادیده گرفت. تسلیمی می‌گوید:«مربیان بهداشت مدارس و یا تیم‌های بهداشتی سیار که به مدرسه‌ها می‌روند در شناسنامه‌ی سلامت دانش‌آموزان این موارد را باید کنترل و ثبت کنند و به آن‌ها هم این روش را آموزش بدهند.»
* * *
ورزش یادت نرود!
ورزش و نرمش صبحگاهی و تحرک کافی و مؤثر هم خیلی مهم است. توصیه‌ی اکید می‌شود که روزانه ۲۰ دقیقه ورزش صبحگاهی و بعد از ظهرها ۳۰ دقیقه ورزش و پیاده‌روی مؤثر داشته باشید؛ به‌نحوی که میزان ضربان قلب فرد ۱۰ تا ۲۰ ضربان افزایش یابد و احساس گرم‌شدن و عرق‌کردن داشته باشد.
این کارشناس سلامت تأکید می‌کند: «نوجوان‌ها از رژیم خودسرانه و مصرف داروهای مؤثر بر اشتها اکیداً خودداری کنند و در صورت مواجه‌شدن با مشکل یا مبتلا‌بودن به بیماری خاص، با متخصصان تغذیه و بهداشتی مشورت کنند.»
عکس: محمود اعتمادی